نام های ایذه در تاریخ
تاریخ و گذشته هر دیاری ، شناسنامه آن سرزمین بوده كه سابقه و قدمت آن دیار را نشان می دهد و با مراجعه به تاریخ هر سرزمین می توان دگرگونی ها و سیر تكامل و یا تنزل آن سرزمین را مشخص كرد.اصولا تغییر و تحول در هر جامعه ای، چه به گونه ای آرام و نامحسوس و چه به صورت ناگهانی و محسوس اتفاق می افتد و جامعه زنده جامعه ای است متحول و پویا، و جامعه ای كه تغییری نداشته باشد و در حالت ركود و ایستایی باشد جامعه ی زنده ایی نیست.
تاریخ ایذه نیز در گذر زمان از این قاعده تاریخی به دور نبوده است و فراز و نشیب های فراوانی به خود دیده است كه این دگرگونی ها نام این شهرستان را نیز دستخوش تغییر قرار داده است و در ازمنه مختلف نام های گوناگون به خود گرفته است كه در اینجا به ذكر این اسامی و وجه تسمیه آن ها می پردازیم:
1- ایدیده یا ایدیذ عیلامی
با توجه به اینكه تمدن عیلام در منطقه كوهستانی فعلی بختیاری قرار داشته است و شهر ایدیده از شهرهای مهم آن بوده است و ایدیذه به معنای شهر كنار آب آمده است و به دلیل قرار گرفتن ایذه كنونی در كنار تالاب شط (منگر) می توان گفت كه ایدیده همان ایذه كنونی بوده است. شباهت میان حروف ایدیده با حروف ایذه نیز می تواند دلیل براین مدعا باشد.
2 - اوجا یا هوجا
اوجا یا هوجا كه یونانیان این شهر را به این اسم می خوانند و مردم آنجا را اوجیا می گفتند .
3 - ایاپیر یا اجاپیر
ایاپیر یا اجاپیركه از اسامی باستانی این شهر می باشد و در كتیبه های اشكفت سلمان نام ایذه آیاپیر یا آجاپیر آمده است.
4 - آنزان یا آنشان
آنزان یا آنشان به معنی دارنده فرآسمانی كه این نام از نظر زمانی قبل از آن است كه یونانیان این شهر را اوجا یا هوجا بخوانند.
از متون تاریخی چنین برمی آید كه انشان یا انزان یكی از ایالت های مهم دولت عیلام بوده است و با توجه به گفته های یاقوت حمودی در معجم البلدان می توان به این نتیجه رسید كه آنزان بر همین منطقه اطلاق می شده است زیرا این شهر در روزگار باستان از نواحی آباد بوده و اهمیتی بسزا داشته است و به همین دلیل آنزان كه نام این شهر بوده است برتمام ایالت اطلاق شده است.
5 – ایزج
اكثر مورخین در آثار خود این شهر را با نام ایزج ذكر كرده اند چنانكه ابن حوقل در صوره الارض ابودلف در سفرنامه، مقدسی در احسن التقاسیم حمدالله مستوفی در نزهه القلوب از این شهر با نام ایزج یاد كرده اند.
اصطخری در مسالك و الممالك از ایزج اسم برده و این شهر را جزو خوزستان دانسته است و قزوینی در آثار البلاد به ایزج اشاره نموده و حدود جفرافیایی و آثار تاریخی آن را ذكر نموده است. طبری در تاریخ الرسل و الملوك و ابن ایثر در تاریخ كامل این شهر را با نام ایزج ذكر نموده اند.
مولف معجم البلدان نیز از عظمت منطقه بختیاری در روزگار سلوكیان سخن گفته و معتقد است كه یونانی ها در این خاك آبادی هایی ساخته بودند .
در دوره ساسانیان از احداث و توسعه راه ها در منطقه سخن به میان آمده است. عده ای از مورخین برخی ایل راه های فعلی بختیاری را یادگار آن دوران دانسته اند.
این منطقه مانند دیگر نقاط ایران تا اواخر قرن سوم هجری زیر نظر خلفا اداره می شد اما در قرن چهارم هجری وضع به تدریج دگرگون شد و مردم ایران در گوشه و كنار قیام كردند و خود را از سلطه خلفا رهانیدند و در این قرن آل زیار كه بر قسمت جنوبی و جنوب غربی ایران حاكم شدند كه منطقه بختیاری را نیز شامل می شد .
عده ای معتقدند كه نام ایزج از كلمه آنزان در دوره عیلامیان گرفته شده كه در كثرت استعمال به ایزج تبدیل گردیده است.یعنی آنزان زمان عیلام بعد اینزان و سپس اینزه و بعد از مدتی ایزج نامیده شده بود.
منبع:
