تأسیس بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی
بنیاد مستضعفان و جانبازان یکی از متنوع ترین مجموعه های اقتصادی، اجتمای و فرهنگی است که پس از پیروزی انقلاب، در 9 اسفند 1357، در پی صدور فرمانی از امام قدس سره تأسیس شد. بنیاد بخش عمومی غیر دولتی است که تحت امر ولایت فقیه، توسط هیأت امنای منصوب ایشان مطابق مقررات بخش خصوصی در چهار چوب قانون اداره می شود، رییس بنیاد عضو هیأت امناست.
به موجب فرمان امام« قدس سره» شورای انقلاب مأمویت یافت تمام اموال منقول و غیر منقول سلسله پهلوی و کارگردانان اصلی این رژیم را که از بیت المال اختلاس کرده اند، به نفع مستمندان وکار گران وکارمندان ضعیف مصادره نماید .
شورای انقلاب در تاریخ21/12/1357این بیانیه راصادر کرد(1)
«درپی صدور فرمان امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی در باره مصادره اموال منقول وغیر منقول خاندان پهلوی وکار گردانان اصلی رژیم پیشین و صرف آن در امور رفاهی مستضعفان و محرومان، شورای انقلاب اسلامی اقدام به ایجاد مؤسسه ای به نام بنیاد مستضعفان کرده است. وظیفه این بنیاد شناسایی و ضبط این اموال اعم از املاک و سپرده های بانکی و پول نقد و غیره و ایجاد واحدهای مسکونی برای محرومان است.»
اولین اساسنامه بنیاد، مشتمل بر 25 ماده است که در گردهمایی هفتم تیر 1358، مجمع عمومی مؤسسین تصویب و به تأیید شورای انقلاب رسید.
هیأت مؤسس آیات عظام شهید بهشتی، خامنه ای، هاشمی رفسنجانی، موسوی اردبیلی و آقایان احمد جلالی، علی اصغر مسعودی و مهندس سحابی بودند که بنا به تصویب این هیأت آقای مهندس علینقی خاموشی به ریاست بنیاد منصوب گردید.
شهید حاج مهدی عراقی در اداره ی امور و سازماندهی ابتدایی آن به ویژه در زمینه جمع آوری اموال مصادره ای در چهارچوب ضوابط و موازین تعیین شده تلاش گسترده ای داشت.
حساسیت مأموریت ها و ضرورت نظارت دقیق تر بر این مجموعه عظیم و هماهنگی بیشتر با برنامه های دولت، موجب شد که در تاریخ 26/6/1359، امام قدس سره نخست وزیر وقت را به عنوان نماینده ی خود برای اداره ی بنیاد منصوب نمایند.(2)
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای رجایی، نخست وزیر ایده الله تعالی
چون وضع بنیاد مستضعفین موجب نگرانی این جانب است و مسایل آن پیچیده است، لازم است جناب عالی امور بنیاد را در دست گرفته و تحت نظر اشخاص متدین متعهد کاردان آن را به نفع مستضعفین اداره نمایید.
اطلاعات لازم را می توانید از هیأتی که این جانب معین نمودم به دست آورید. ان شاء الله تعالی موفق در خدمت به اسلام و مسلمین به خصوص مستضعفین باشید.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
روح الله الموسوی الخمینی
شهید رجایی پس از شرفیابی به حضور امام قدس سره گفتند: «من از حضور امام اجازه گرفتم برای بنیاد مستضعین قانونی تهیه کنیم... [باید] اداره بنیاد بر اساس یک قانون مشخص باشد و هر کس تکلیف خودش را در آن جا بداند. به نظر من اشکال اصلی بنیاد مستضعفان دو چیز است، یکی گسترش وسیع و متنوع بودن مسایل است و دیگر این که افرادی که در آن جا هستند، تحت یک ضابطه ای عمل نمی کنند و تا آن جایی که من این مورد را بررسی کرده ام، مشکل اصلی آن بیشتر قسمت دوم است.»
با به شهادت رسیدن شهید رجایی، امام« قدس سره» آقای میر حسین موسوی، نخست وزیر وقت را برای مسئولیت بنیاد منصوب نمودند. به دستور« امام قدس سره» می بایست بهترین امکانات بنیاد به جانبازان انقلاب اختصاص یابد.
در شهریور 1368، رهبر معظم انقلاب اسلامی آقای محسن رفیقدوست را به ریاست بنیاد منصوب کردند.
اکنون سهم بنیاد در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور قابل توجه است. تنوع، کیفیت، گستردگی و حجم محصولات و فعالیت های بنیاد این امکان را به وجود آورده، که بتواند به توسعه روابط بازرگانی، مبادله ی تجربیات، حضور مؤثر در نمایشگاه های خارج از کشور و سرمایه گذاری ها و فعالیت های مشترک با دولت و مؤسسه های ایرانی و خارجی و صدور محصولات تولیدی و خدمات فنی بپردازد.
بنیاد داری سه بخش اقتصادی، جانبازان، محرومان و مستضعفان است.
1- بخش اقتصادی: شامل سازمان های صنایع و معادن، عمران و مسکن، کشاورزی و صنایع غذایی، سیاحتی و تفریحی، حمل و نقل و بازرگانی و 3 مؤسسه مالی و اعتباری، مطالعات تاریخ معاصر ایران، حسابرسی و خدمات مالی و مشاوره ای و یک اداره کل موزه ها.
2- بخش جانبازان: مسؤولیت ارائه خدمات بهداشت و درمان، آموزش و اشتغال، فرهنگی، اجتماعی و هنری و تسهیلات رفاهی به جانبازان را به عهده دارد.
3- بخش محرومان و مستضعفان: مسؤولیت کمک به اقشار محروم در چهارچوب بودجه مصوب بنیاد در قالب طرحهای عمرانی در مناطق محروم را به عهده دارد.
نگاهی به دستاوردها و عملکرد بنیاد
در حال حاضر حدود 115 هزار نفر از جانبازان زیر پوشش خدمات بنیاد هستند که در سال 1369، بیش از 43 درصد از آن ها بیکار بودند، اما در حال حاضر آمار جانبازان بیکار به 3 درصد کاهش یافته است.در بخش آموزش جانبازان، اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و آموزش عالی، بنیاد فعالیت های چشمگیری داشته است. اکنون نزدیک به 15 هزار نفر جانباز در دانشگاه ها مشغول تحصیل هستند و بیش از 300 کانون قرآنی در سراسر کشور برای جانبازان و خانواده ها و فرزندان آن ها دایر شده است.
در ابتدای سال 1368، کمتر از 700 نفر از جانبازان بالای 70 درصد از طریق بنیاد صاحب خانه شدند و اکنون 5500 نفر صاحب خانه شده و به تعداد 95 هزار نفر از آن ها در سرتاسر کشور زمین داده شده است.
در بخش بهداشت درمان، تعداد زیادی از جانبازان به خاتمه درمان رسیده اند و با خرید تجهیزات پزشکی و دعوت از پزشکان خارجی، بیشتر امور درمانی در داخل کشور انجام می شود که این خود کمک بزرگی به آنان است.
در سال های اخیر از محل درآمدهای بنیاد هزینه های آن تأمین می شود و اکنون در آمد سالانه بنیاد نزدیک به 80 میلیارد تومان است که 70 درصد آن صرف جانبازان و 30 درصد آن صرف محرومان می شود.
پی نوشتها:
1- روزنامه اطلاعات، 22/12/1357.2- صحیفه نور، جلد 13، ص 89، 26/6/1359.
