«فروشنده»؛ خشونت، بحران جنسی و سینمای فرهادی

نیم نگاهی به فیلم پر سر و صدایی که صبح امروز اکران عمومی آن شروع شد

ساعت 6:45دقیقه صبح امروز، چهارشنبه 10 شهریور1395 اکران عمومی فیلم سینمایی «فروشنده» با نمایش در سینما آزادی آغاز شد. دغدغه فرهادی این بار چیست؟ این گزارش را بخوانید:

احمد رنجبر -بخش سینما و تلویزیون تبیان

داستان«فروشنده»

نه ؛ قصد نداریم داستان فیلم اصغر فرهادی را لو دهیم . اشاره این نوشته به کلیت فیلم «فروشنده» است تا با آمادگی بیشتر به تماشای آن بنشینید. داستان درباره زوج جوانی است (شهاب حسینی و ترانه علیدوستی) که در حال تمرین برای اجرای نمایشنامه «مرگ فروشنده» آرتور میلر هستند.خانه شان به خاطر گودبرداری غیراصولی غیر امن شده و برای مدتی به آپارتمان دیگری نقل مکان می کنند. یعنی جایی که پیش از این محل زندگی یک زن بدکاره بوده و حالا اتفاقی عجیب را برای رعنا (ترانه علیدوستی) به همراه دارد. داستان پس از آن تخت می شود اما در یک سوم پایانی نفس مخاطب را بند می آورد و در اوج به پایان می رسد.

درباره خشونت و بحران جنسی

در «فروشنده» همزمان چند مضمون مورد توجه کارگردان است اما وجه غالب بحران جنسی و خشونت است. فرهادی این بار با قراردادن نشانه ها و نیز از طریق دیالوگ های مستقیم، مشکلات جنسی موجود در جامعه را محور روایتش قرار می دهد و آن را یکی از عوامل مهم بوجود آمدن بسیاری از مسائل و مصائب می داند. فارغ از ارزشگذاری درباره نوع نگاه «فروشنده» به این مساله، نمی توان این دو بحران را رد کرد که اتفاقا مختص جامعه ما هم نیستند و در کشورهای دیگر هم می توان ردشان را یافت. بماند که شرع ما دیدگاه مترقیانه ای در این زمینه دارد که اگر درست اجرا می شد بخش اعظمی از مشکلات را شاهد نمی بودیم.
فیلم اندک اندک خشونت هایی که از عامل بیرونی به کاراکتر اصلی (شهاب حسینی) تحمیل می شود را نشان می دهد و ثابت می کند یک انسان مهربان چطور می تواند بخاطر شرایط به خشونت دست یابد. اشاره کردیم که حرف «فروشنده» درباره مشکلات جامعه بیراه نیست اما این که حتی مرد پاکدامن داستان در تاکسی مورد اتهام یک زن قرار گیرد ، تنه به اغراق می زند. حتی اگر دیالوگ بعدی را بشنویم که «احتمالا آن زن تجربه بدی در این باره داشته و همه مردان را به یک چشم می بیند»، چیزی از اغراق کم نمی کند.

به سبک فرهادی

«فروشنده» از نظر ساختاری انطباق زیادی با ساخته های پیشین اصغر فرهادی دارد ؛ فیلم با هیجان ساکنان یک آپارتمانِ در حال ریزش شروع می شود و همین به مخاطب نهیب می زند و استرس را در ذهنش ته نشین می کند.چند سکانس بعد که زوج قصه در حال اسباب کشی به خانه جدید هستند، اتفاقات نه چندان خوشایندی رخ می دهد. لامپ دستشویی می ترکد، مستاجر قبلی اتاق را خالی نمی کند، آب شیر حمام چکه می کند و اصلا نمای ساختمان ِ قدیمی در میان آپارتمان های دیگر ریختی چرک دارد. در این شرایط عماد و رعنا با دوستان شان در حال بگو بخند هستند. پی گیران سینمای فرهادی با دیدن این خنده های سرخوشانه دل شان ریش می شود که اتفاقی تلخ در حال وقوع است.

پایان محتوم

اصغر فرهادی این بار هم روی جزئیات تاکید دارد اما هرگز گنگ و مبهم نیستند و در شرایطی کاملا واضح و روشن باز می شوند. نکته دیگر این که «فروشنده» مسیر تازه فیلمسازی اصغر فرهادی است. یعنی در ساختار و ساختمان کلی اثر می توان رد فرهادی را دید اما تم فیلم ارتباطی به مساله قضاوت ندارد. در پایان فیلم ، مخاطب می تواند دریافت نسبتا کاملی درباره کاراکترها و سرنوشت شان داشته باشد. ما به عنوان تماشاچی این بار در مسند قضاوت نیستیم که اگر جای عماد می بودیم چه می کردیم؟ بلکه حالا نظاره گر هستم؛ یا رفتارها را دوست داریم یا نداریم.

بازی ها

یکی از برگ برنده های فیلم «فروشنده» بازی های آن است. اصلا گرفتن بازی از بازیگران شگرد اصغر فرهادی است و بازیگران در آثار فرهادی حضوری متفاوت را تجربه می کنند؛ منتهی شهاب حسینی یک سر و گردن از دیگر ان و حتی ترانه علیدوستی می ایستد. حالا می توان با قاطعیت از شایستگی او برای دریافت نخل طلا گفت. دیگر بازیگرها هم می درخشند و یکی از عوامل پیش برنده فیلم 130 دقیقه ای «فروشنده» هستند.

اکران

تماشای فیلم در ساعت 6:45 دقیقه صبح اتفاق تازه ای است که در سینمای ایران رخ داده. بلیت های «فروشنده» خیلی زود پیش فروش شدند و مسولان سینما آزادی را مجبور به اتخاد سانس نامتعارف کردند. سانس های فیلم در دیگر پردیس ها هم پیش فروش شده و دو روز آینده امکان خرید بلیت نیست. امروز صندلی های سالن شهر فرنگ آزادی مملو از تماشاچی بود؛ عکس العمل ها در حین فیلم و پس از پایان نشان از رضایت اکثری داشت. 
«فروشنده» هم مثل دیگر آثار سینمایی قابل نقد است ؛ خیلی ها ساختار و خیلی ها محتوایش را دوست ندارند اما نمی توان به فیلم و سازندهاش انگ زد . چه خوب که «فروشنده» در فضایی منطقی مورد تحلیل قرار گیرد ؛ کما این که در تبیان بزودی جنبه های مختلف فیلم بررسی خواهد شد.