درس هایی ماندگار از سوره برائت
طبق بعضی از اسناد و مدارک اسلامی یکی از مطالب مهمی که گویای برتری و فضیلت امام علی (علیه السلام) بر دیگران به شمار می آید، موضوع ابلاغ آیه برائت به مشرکان توسط امام علی (علیه السلام) است.
درس های ماندگار از سوره برائت
آیات وحیانی و حیاتبخش سوره مبارکه توبه، همانند سایر سور قرآنی ضامن سعادت و نجات انسان در حیات دنیوی است. درس ها و پیام های وحیانی که خدای متعال در این سوره ارزشمند برای بندگان خود بیان می فرماید نیازمند تأمل و تدبر عمیق و ژرف است.
1-ایمان به خدا، قوام و ارزش دهنده ی عمل
یکی از درس های آموزنده و ارزشمندی که از آیات ابتدایی سوره برائت استفاده می شود، این است که هر عملی به هر اندازه خوب و انسان دوستانه باشد، نیاز به پایه های اساسی از اعتقاد به خدا و روز رستاخیز دارد.
در طول تاریخ بشریت افراد زیادی سعی داشته اند خدمات انسان دوستانه فراوانی به نوع بشر ارائه دهند، افرادی همانند ادیسون، و هزاران مخترع دیگر که فعالیت های علمی ایشان در جهت خدمت رسانی به عموم مردم بوده است؛ ولی بر خلاف آنچه بعضی افراد تصور می کنند این امور به هر اندازه که ظاهری نیک و زیبا داشته باشد، نمی تواند جای توحید و باور به رستاخیر را در وجود انسان بگیرد، از این رو خدای متعال می فرماید: « أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فی سَبیلِ اللَّهِ لا یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ؛[سوره توبه، آیه 19] آیا سیراب كردن حجاج، و آباد ساختن مسجدالحرام را، همانند (عمل) كسى قرار دادید كه به خدا و روز قیامت ایمان آورده، و در راه او جهاد كرده است؟! (این دو،) نزد خدا مساوى نیستند! و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمى كند!»
نیاز شدید به آب در هوای گرم آن هم در سرزمین بیابانی مکه فضیلت آب رسانی به تشنگان را واضح و روشن می سازد. نیازی اساسی و مهم که اگر به آن توجه نشود افراد بسیاری طعم هلاکت را خواهند چشید، ولی با این حال این عمل انسان دوستانه در برابر ایمان به خدای متعال و روز رستاخیر چیزی به حساب نمی آید و مساوی نیستند.[2]
2-ایمان به خدا، ضامن توسعه رزق و روزی
بر خلاف کسانی که برای دستیابی به مطامع مادی و دنیوی، به هر وسیله و ابزاری غیر از خدای متعال متوسل می شوند، انسان های موحد و یکتاپرست منبع و اساس رزق و روزی خود را در درگاه الهی جستجو می کنند، از این رو علاوه بر سعی و تلاش خود، اعتقاد راسخی به منبع رزق و روزی داشته و همواره آن را از خدای خود طلب می نمایند. خدای متعال در سوره مبارکه توبه حال و روز موحدان واقعی را این چنین بیان می فرماید: « وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَیُؤْتینَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ راغِبُونَ؛[سوره توبه، آیه59] و [چه خوب بود] اگر بدانچه خداى بدیشان دهد و پیامبرش، خرسند گردند و گویند: خداى ما را بس است، بزودى خداى ما را از فزون بخشى خویش بدهد و پیامبرش نیز كه ما به خدا گراینده و امیدواریم.»
جامعه و کشوری که خود را به زیور و ایمان به خدای متعال و روز معاد آراسته کرده باشد، به امدادهای غیبی پروردگار دست می یابد؛ کما اینکه در روایتی از کتاب شریف نهج البلاغه از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «هر که تقوا پیشه کند، سختی هایی که به او نزدیک شده اند، دور شوند، تلخی ها شیرین و امواج متراکم گرفتاری برطرف خواهد شد و مشکلات پیاپی و خسته کننده آسان شوند، و مجد و عظمت از دست رفته باز گردد، و رحمت قطع شده ی پروردگار تجدید شود و نعمت های پروردگار (بعد از فرو نشستن) به جوشش در می آیند و برکات تقلیل یافته فزونی می یابند.»[3]
بهترین سند و مدرک قرآنی در خصوص افزایش و توسعه رزق و روزی و پیوند آن با مسأله ایمان به خدای متعال را می توان در آیه شریف مشاهده کرد وقتی باری تعالی می فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا یَكْسِبُونَ؛[سوره اعراف، آیه 96] و اگر مردم آبادی ها ایمان آورده و پرهیزگارى كرده بودند هر آینه بركت ها- نیكی ها و نعمت ها- از آسمان و زمین بر آنان مى گشادیم و لیكن [پیام ها و نشانه هاى ما را] دروغ شمردند، پس آنها را به سزاى آنچه مى كردند گرفتار ساختیم.»
سخن پایانی:
در فرهنگ و منطق اسلامی ایمان و تقوای الهی ارتباط تنگاتنگی با ارزش گذاری اعمال و رفتارهای افراد دارد، موضوع بسیار مهم و اساسی که می توان رابطه آن را نیز در افزایش و کاهش رزق و روزی مشاهده کرد.
پی نوشت ها:
[1]. الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى۲۴۱ه )، مسند أحمد بن حنبل، ج۱، ص۳ ، ناشر: مؤسسه قرطبه ٓ مصر.
[2]. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 7، ص323.
[3]. سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ی 198.
