سورئالیسم و جهان فراواقع

سورئالیسم جنبش هنری مابین دو جنگ جهانی است که بیشتر، هنرهای تجسمی و ادبیات را متأثر از خود کرد. سورئالیسم در میان دادائیست ها با بیانیه آندره برتون در سال 1924م. آغاز شد.

آندره برتون از شاگردان و پیروان فروید بود که بر نقش مهم رویا و ضمیر ناخودآگاه در خلق اثر هنری تاکید می ورزید. او لحظه فراواقعیت یا سورئال را لحظه تضاد بین واقعیت و رویا می دانست. در این بیانیه اهداف سورئالیسم بیان شده بود.
سورئالیست ها با تاکید بر منطق ویرانگر، پوچ گرا و تصادف در تجسم اثر، خلاقیت ها و ابداعاتی را از خود نشان دادند و تاثیرات بسزایی بر مفاهیم نظری سبک ها و جنبش های هنری پس از خود به جای گذاشتند. سورئالیست ها در نظر داشتند تناقض رویا و واقعیت را در یک بیان تصویری فراواقعیت (واقعیت مطلق) حل کنند.
واژه سورئالیسم را قبلا آپولینر در ارتباط با هنرمندانی چون شاگال به کار برده بود، اما این بار برتون این جنبش را نوعی "نمایش روان و ناب ناخودآگاه" بیان داشت.
ویژگی های سورئالیسم در آثار نقاشانی چون دالی، آرپ، ماکس ارنست، آندره ماسون و خوان میرو به خوبی بیان می شود.

نظریات و مفاهیم هنری سورئالستی در نشریه های مختلفی که وابسته به این جنبش هنری بود درج می شد. "انقلاب سورئالیست" (1924) نخستین نشریه ای بود که در پاریس منتشر شد و بیانگر نظریات سورئالیستی بود. "سورئالیسم در خدمت انقلاب" (1930-33) از نشریات معروف دیگر سورئالیستم بود که بعدها مجله "مینوتور"  (1933-39) جای آن را گرفت. از مجلات معروف سورئالیستی که خارج از فرانسه وجود داشت می توان از "بولتن بین المللی سورئالیسم" (1935-40) نام برد.

به طور کلی نقاشان سورئالیست به دو نوع مختلف به خلق اثر می پرداختند:

در نوع اول همه اصول واقع نمایی رعایت می شد. این اصول واقع نما در بیان مفاهیم و مضامینی وهم آمیز ، رویایی و حتی کابوس و تصاویر نامتجانس و بی ارتباط با یکدیگر همچون خوابی پریشان به نمایش درمی آمد. آثار این سورئالیسم بیشتر با نام "سالوادور دالی" و "ایو تانگی" شناخته شده است.
در نوع دوم، هنرمند به بیان تصویرهای ذهنی و کاملا تخیلی می پرداخت. در این سری از آثار احساس درماندگی، یأس ، نومیدی ، وحشت ، دردمندی و بی پناهی در تصاویر تخیلی صرف نمایان می شد.
نقاشانی چون خوان میرو ، آرپ و آندره ماسون به این شیوه می پرداختند.
در بعضی از موارد آثار نقاشان دست دوم سورئالیست شباهت نزدیکی به سبک اکسپرسیونیسم انتزاعی پیدا می کرد. البته شیوه اجرا و مضامین آثار این هنرمندان با یکدیگر تطابق نداشت و در شیوه اجرا نیز از تفاوت های فردی برخوردار بود. در مجموع هر دو دسته این نقاشان درصدد ارائه تصاویری بودند که تلفیقی از مفاهیم دنیای واقعی و دنیای رویاهای فردی و درونی نقاش باشد. وهم ، خیال ، خواب ، رویا ، و ضمیر ناخودآگاه در خلق این آثار نقش عمده ای بازی می کردند.
در یک بیان کلی می توان این گونه عنوان داشت که سورئالیسم بر تنهایی ، نومیدی و بی پناهی انسان قرن بیستم با توجه به ضمیر ناخودآگاه و دنیای تخیلات او تأکید می کند. فلسفه حاکم بر این جنبش هنری به فردیت انسان در جهان ویرانگر اشاره دارد و سعی می کند او را با دنیای درون و ناخودآگاهش آشنا سازد.
نخستین نمایشگاه گروهی هنرمندان سورئالیست در سال 1925م. تشکیل شد. در این نمایشگاه هنرمندانی چون ماکس ارنست، دکریکو ، جان آرپ ، من ری ، آندره ماسون ، خوان میرو ، و حتی پیکاسو و پل کله شرکت داشتند.
در سال های بعد هنرمندان دیگری چون تانگی و رنه ماگریت نیز به این جمع پیوستند. *

پی نوشت:
*پریسا شادقزوینی، مروری بر تاریخ نقاشی معاصر غرب، انتشارات سمت