درسی برای بزرگان حوزه(1)

‌انسان موجودی اجتماعی است كه در مسیر تعاملات و ارتباطات خود با دیگر همنوعانش، نیازمند یك سری مهارتهای ارتباطی است تا بتواند رابطه عمیق تر و گسترده تری را با دیگر افراد برقرار نماید. در مقیاس كوچكتر، این موضوع در میان صنوف مختلف اجتماعی نیز صادق و حاكم می باشد. پیشروان و رهبران صنفی در صورتی می توانند جایگاه خود را در میان  افراد هم صنف خویش تحكیم و تثبیت سازند، كه بتوانند ارتباط مناسب تری با آنها بوجود بیاورند.

با توجه به آنچه گفته شد و با نظر به تاكیدات شرع نسبت به معاشرت حسنه اجتماعی، رهبران و بزرگان حوزه های علمی و دینی در طول سده های گذشته، همواره نسبت به نزدیكی و ارتباط مستمر و پدرانه با طلاب اهتمام ویژه ای داشته اند. این بزرگان با علم به اینكه اخلاق نیكو، ‌عامل نفوذ در دیگران و پل ارتباطی مناسبی با طلبه ها می باشد ، پایه روابط علمی و غیر علمی خود را بر این مبنا گذاشته اند . چنانكه كه به گفته حضرت علی (ع)‌ « آن کس که نیک خوی باشد ، دوستانش بسیار گشته و انسان هابه او خوگیرند.»(1) همچنان اخلاق بد موجب می شود که انسان ها ازآدمی فاصله بگیرند و به او بی توجهی کنند ، به فرموده علی (ع)‌:‌ « چه بسا انسان های مورد توجهی که اخلاق بد، آنها راخوار کرده است و انسان های سرافکنده ای که با اخلاق نیک عزت یافته اند .»‌(2) از این رو اساتید و بزرگان حوزه ها می توانند با حسن خلق در دو بعد خوش زبانی و خوش رویی، ‌در قلب طلاب نفوذ كرده و پایه های محبت را در دل آنها استوار سازند . حضرت رسول (ص) فرمودند :‌« شما با اموالتان نمی توانید در مردم نفوذ کنید ،‌بلکه نفوذ شما با گشاده رویی و نیک خویی است.»(3)

نكته دیگر در این رابطه این است كه متاسفانه امروزه به دلیل اشتغالات فراوان و پیچیده شدن ارتباطات اجتماعی، روابط مستقیم طلاب و بزرگان حوزه های علمیه دارای صعوبت های خاص خود شده است و بر خلاف گذشته كه دسترسی طلاب به مراجع و.... به آسانی صورت می گرفت، در دوره حاضر تگناهایی در این زمینه وجود داشته و همین امر نیز به تدریج مشكلاتی را به همراه خواهد داشت. بنابراین یكی دیگر از مواردی كه می توان اذعان نمود در برقراری ارتباط حسنه و پدرانه با طلاب، نقش بسیار اساسی برعهده دارد این است كه رهبران حوزه های علمیه، فاصله خود با طلاب را كمتر كرده و نسبت به برقراری ارتباط مستقیم و چهره به چهره اهتمام بیشتری داشته باشند، چرا كه یك ارتباط چهره به چهره مناسب، در برخی اوقات می تواند آینده یك نفر را تضمین نموده و او را از افتادن در مسیر بیراهه برهاند. به هر حال بدیهی است وقتی طلاب فردی را از خود بدانند، براحتی می توانند وی را اسوه حیات معنوی خویش قرار بدهند چنانچه خداوند در قرآن کریم از رسولش می خواهد: و می فرماید: «قُل انَّما انا بشر مثلکم»(كهف/110) یعنی بگو همانا من مثل شما بشر هستم . در احادیث فراوان آمده که رسول خدا همه نوع غذا را تناول می کردند و هرچه خدا برایش حلال کرده بود می خورد. هیچگاه خود را از انسان های مستضعف جدا نمی کرد و از معاشرت با آنان اکراه نداشت و در مسابقات شتر سواری شرکت می کرد.

مساله عمده دیگر در این رابطه، این است كه از آنجا كه انسان موجودی اجتماعی است، به توجه و محبت دیگران نیاز داشته و از همین رو نیز ابراز محبت به دیگران، یک ارزش و هنجار اجتماعی می باشد، زیرا که یک رفتار حمایتی عاطفی است و بودن آن برای استمرار و تقویت حیات اجتماعی لازم و ضروری است . با این وصف اگر سنت های گذشته حوزه های علمیه در ارتباط میان استوانه ها و بزرگان حوزه ها و طلاب، مجددا احیاء گردد، روابط چهره به چهره و در نتیجه محبت ورزیدن مستقیم و بی واسطه موجب می شود كه سلامتی روح و روان طلاب جوان تا حدود زیادی تضمین گردد. دقیقا به همین خاطر است كه در روایات به این امر بسیار اهمیت داده شده و ثواب عجیبی برای شاد کردن مۆمنان نقل شده است . برای مثال از رسول خدا نقل شده که فرمود : « إنَّ أحَبَّ الاعمالِ الی الله عزَّوَجَلَّ إدخال السرور علی المۆمنین؛ همانا بهترین کارها نزد خداوند شاد کردن مومنان است.»(4) و نیز می فرماید : « المۆمن أخوالمۆمن کااجسد الواحد؛مۆمن برادر مۆمن است مانند بدن واحد»(5)، در واقع در سایه مودت و محبتی که بین مۆمنان وجود دارد، آنها روح واحد محسوب می شوند .

مهرورزی و خوش رویی و محبت مستقیم و بی واسطه ای كه برای طلاب قابل لمس باشد، می تواند آثار سازنده ای برای حوزه ها در عرصه تعلیم و تربیت به دنبال داشته باشد. اینگونه مهرورزی و محبت سبب نزدیک شدن قلب ها و از بین بردن کینه ها و کدورت ها می گردد و باعث می شود كه بدخواهان نتوانند با بزرگ كردن مشكلات موجود، میان طلبه ها و بزرگان حوزه فاصله ایجاد نمایند .

پی نوشت‏ها:

1.كلینی، اصول کافی، قم، اسوه، ج 2، باب حسن خلق ، ح 7

2.حجت اله ملکی، نقش محبت و مهرورزی در فرایند یاددهی و یادگیری،www.malekiyazdani.parsiblog.com

3.متقی هندی، کنزالعمال ، بیروت، الرساله، ج 3، ح 5158

4.كلینی،همان، ج3، ص272

5.همان

منابع:

كافی

تهیه و فراوری: فربود، گروه حوزه علمیه تبیان