وقتی که خدا برای بنده اش شر میخواهد!!

آیت‌الله روح‌الله قرهی، متولی و مۆسس حوزه علمیه امام مهدی(عج) جلسه درس اخلاق که در در مهدیه القائم المنتظر(عج) واقع در شرق تهران برگزار شد به موضوع «شرّ» پرداخت. قسمتی از سخنان ایشان در ادامه می آید:

دعا، قرآن صاعد است

یکی از آن لحظاتی که انسان به خوبی خیر را درک می‌‌کند و می‌‌فهمد که شرّ چیست، همان لحظه نیاز است که دیگر دست به دعا برمی‌‌دارد. لذا پروردگار عالم یکی از آن زمان‌ها را رجب‌‌المرجّب قرار داد. در همین دعایی هم که بیان فرمودند: در ماه رجب، بعد از هر نماز خوانده شود («یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیرٍ ...»)، انسان، طلب خیر از باری‌تعالی می‌کند؛ چرا که هر چه خیر است، مِن ناحیه الله می‌باشد و هر چه شرّ است، از نفس دون و وسوسه‌‌های شیاطین جنّ و انس است.

لذا طلب خیر از باری‌تعالی آن‌قدر مهم است که به ساحت قدسش عرضه می‌د‌اریم: «یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ» ای کسی که هر چه خیر است، امیدش، مِن ناحیه ذوالجلالی توست و هر چه شرّ است، امید است که تو ایمن بدهی که می‌دانیم مِن ناحیه النّاس است.

«یا مَنْ یعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یا مَنْ یعْطِی مَنْ سَأَلَهُ یا مَنْ یعْطِی مَنْ لَمْ یسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً» وقتی انسان بفهمد تمام خیر دنیا از ناحیه حضرت حقّ است، لذا از او مجدّداً می‌خواهد که «أَعْطِنِی»تو عطا کن، «بِمَسْأَلَتِی إِیاکَ جَمِیعَ خَیرِ الدُّنْیا وَ جَمِیعَ خَیرِ الْآخِرَةِ وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیاکَ جَمِیعَ شرّ الدُّنْیا وَ شرّ الْآخِرَةِ».

مهار نفس؛ راه قرار گرفتن در خیر

همین دعا به ما بیان می‌‌کند که تمام مقولات عالم در این دو باب است، یا خیر است، یا شرّ. اگر انسان به خوبی این را درک کند؛ باید به خیر برود و از همه شرّها دور شود و از حضرت ذوالجلال و الاکرام بخواهد که عنایت کند. لذا عرضه می‌داریم: «وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیاکَ جَمِیعَ شرّ الدُّنْیا وَ شرّ الْآخِرَةِ» تو از من دور کن، آن شروری که مرا در دنیا گرفتار می‌کند و آخرت من را هم از بین می‌برد که اولیاء خدا بیان کردند: تمام این‌ها، از نفس دون است.

به یک تعبیری که آن مرد الهی و عظیم‌الشّأن میرداماد بزرگوار، ملّای عظیم‌‌الشّأن می‌‌فرماید، «الشر قضایاء النفسانیه و الخیر الهامات الالهیه»، شرّ، همه از قضایای نفسانی انسان است و خیر، همه الهامات ذوالجلال و الاکرام است که اگر کسی توانست این نفس دون را مهار کند، صددرصد در خیر قرار می‌‌گیرد و عمده، همین است.

پرهیز از شرّ = انجام دادن خیر

وقتی انسان، نفس را از شرّ دور کرد، دیگر وجودش خیر می‌‌شود و صددرصد هر آنچه خیر است، برایش به وجود می‌‌آید. لذا یک جمله بسیار عالی و زیبایی را مولی‌الموالی، امیرالمۆمنین، اسدالله‌الغالب، علی‌ بن‌ابی‌طالب(صلوات اللّه و سلامه علیه) می‌‌فرمایند که همان نکته‌‌ای است که عرض کردیم اگر انسان از شرّ دور شد، اصلاً خود به خود خیر در او به وجود می‌آید.

حضرت می‌‌فرمایند: «مُتَّقِی الشَّرِّ کَفَاعِلِ الْخَیرِ»[1] آن که از شرّ پرهیز کرد، مثل آن کسی است که گویی عمل خیر دارد انجام می‌دهد؛ چون شرّ، از نفس است و همه خیر از ذوالجلال و الاکرام است، «یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ». اولیاء خدا می‌‌گویند: چون ذوالجلال و الاکرام در خیر است و خیر را برای انسان می‌خواهد، اگر انسان بخواهد یا نخواهد، او مرحمت می‌کند امّا (این امّا مهم است) چه کسی از خیر بهره می‌برد؟ آن که وجودش را از شرّ پاک کند.

«یا مَنْ یعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یا مَنْ یعْطِی مَنْ سَأَلَهُ» ای کسی که به هر شخصی که از تو مسئلت کند، عطا می‌کنی و حتّی بالاتر از آن، «یا مَنْ یعْطِی مَنْ لَمْ یسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً» به آن کسی هم که به معرفت ندارد، مرحمت می‌کنی، «أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیاکَ» پس حالا تو هستی که باید مرحمت کنی.

گل بی خار باش!

به قدری این مطلب مهم است که آن ‌که اوّل رجب المرجّب، ولادتش است، امام محمّد باقر(صلوات اللّه و سلامه علیه) می‌فرمایند: طوری خیر محض باش که دیگر اصلاً شرّی در تو نباشد؛ چون اگر ‌طوری خیر بودی که شرّ هم کنارت بود، آن موقع همین شرّهای کوچک هم گرفتارت می‌کند. لذا حضرت فرمودند: «کُنْ خَیراً لَا شرّ مَعَهُ»طوری خیر باش که هیچ شرّی با تو نباشد.

پس عزیزم! مواظب باش یک طوری نشود که این‌قدر وجودت شرّ شود که حتّی یک خیر هم درآن نباشد و وجودت، خار مطلق باشد، «وَ لَا تَکُنْ شَوْکاً لَا وَرَقَ مَعَهُ وَ شَرّاً لَا خَیرَ مَعَهُ». لذا شرّ را به عنوان خار تمثیل زدند که حال اولیاء الهی برعکس است و وقتی محضرشان می‌رویم، آرام می‌‌شویم.

دعا و یاد گرفتن چگونه عمل کردن

لذا آنچه که مهم است همین است که دعا برای ما چه بیان می‌کند. آقا جمال‌الدّین خوانساری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) نکته‌ای در شرح ادعیه تبیین می‌فرمایند که بسیار عالی است، می‌فرمایند: این ادعیه می‌خواهند به ما یاد بدهند این‌گونه عمل کن، نه این که فقط این‌گونه بخوان!

«یا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شرّ یا مَنْ یعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ یا مَنْ یعْطِی مَنْ سَأَلَهُ یا مَنْ یعْطِی مَنْ لَمْ یسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً»لذا این دعا می‌خواهد بگوید: تو هم همین‌طور باش - البته اهل خیر هم در دنیا این‌طور هستند - که هنوز کسی مسئلت نکرده، دستش را بگیر.

بهترین مردم، آن کسی است که قبل از این که کسی نیاز داشته باشد، دستش را بگیرد. لذا آقا جمال‌الدّین خوانساری(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن عارف بالله می‌‌فرمایند: آن کسی که این دعا را می‌خواند، باید همین حالات را باید داشته باشد و از همه شرّهای وجودی بیرون برود.

خیلی عجیب است، مولی‌الموالی، امیرالمۆمنین، اسدالله الغالب، علی بن ابیطالب(صلوات اللّه و سلامه علیه) می‌فرمایند: «مَنْ أَضْمَرَ الشَّرَّ لِغَیرِهِ فَقَدْ بَدَأَ بِهِ نَفْسَهُ»[2]هر که در درون و ضمیر خودش، برای دیگران، بد بخواهد؛ معلوم است آن بدی را از درون خودش آغاز کرده است؛ یعنی خودش به آن شرّ مبتلاست که این‌گونه برای دیگران دوست دارد و خدا هم برایش آن‌گونه رقم می‌زند.

خدا در ظنّ و گمان بنده‌اش است؛ یعنی چه؟

علامه سید محمّدحسین حسینی طهرانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به نقل از آسید هاشم حدّاد(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می‌‌فرمودند: منظور از این که پروردگار عالم در حدیث قدسی فرموده: «أنا فی ظنّ عبدی»؛ «من در ظن و گمان بنده‌‌ام هستم»، این است که اگر خیر بخواهی، خدا خیر برایت می‌‌خواهد و اگر شرّ بخواهی ولو برای دیگران، خدا هم برایت شرّ می‌خواهد.

به خصوص طوری است که پروردگار عالم، خلق را عنوان عیال خودش بیان کرده «الْخَلْقُ عِیالُ اللَّهِ»[3]، لذا هر که برای دیگران بدی بخواهد، پروردگار عالم، آن بدی را در درون خودش قرار می‌دهد.

شرّ؛ خوره وجود و انسانیت!

لذا بدانید اصلاً هرکس در درونش بدی بود، در حقیقت یک بیماری دارد. مولی‌الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرماید:«الشَّرُّ مَنْطِقٌ وَبِی»[4] این شرّ، منطقی است که مثل وبا، بیمارگونه است؛ یعنی در درونش خوره است. به تعبیری شر، خوره وجود و انسانیت است و انسان را از آن مقام انسانیت که «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‏ أَحْسَنِ تَقْویمٍ»[5] است، به پایین می‌کشد و او را گرفتار و بیچاره می‌کند.

لذا خیلی باید مراقب باشیم که برای دیگران - البته همان‌طور که عرض کردم الّا آن کسانی که در مقابل دین و امّت هستند- بدی نخواهیم. چون این‌قدر مهم است که می‌فرمایند: نهایتاً دینت را می‌‌برد و تباه می‌‌کند.

شرّ خواستن برای دیگران، اوّل به خودت می‌رسد!

شرّ، این‌قدر مهم است که فرمودند: «إِیاکَ وَ مُلَابَسَةَ الشَّرِّ»[6] بپرهیز از پوشیدن لباس شرّ و بدی کردن؛ یعنی وجودت را وجود شرّ نکن و خودت را گرفتار نکن، «فَإِنَّکَ تُنِیلُهُ نَفْسَکَ قَبْلَ عَدُوِّکَ» اگر به ظاهر با کسی دشمنی داری، قبل از این که شرّت به او برسد، به خودت می‌رسد.

پی نوشت ها:

[1] تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص: 106، حدیث: 1927

[2] تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص: 100، حدیث: 1727

[3] الکافی، ج: 2، ص: 164

[4] تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص: 105، حدیث: 1889

[5] تین/ 4

[6] تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص: 105، حدیث: 1896

منبع: خبرگزاری جهان