آثار زیارت امیرمۆمنان علیه السلام

1. پاداش حج

در برخی روایات آمده است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ عَلِیّاً بَعْدَ وَفَاتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ؛1 كسی كه علی را بعد از وفاتش زیارت كند، برای او بهشت است.»

«ابن مارد» می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض كردم: پاداش زیارت قبر جدّت امیرمۆمنان چیست؟ «فَقَالَ یَا ابْنَ مَارِدٍ مَنْ زَارَ جَدِّی عَارِفاً بِحَقِّهِ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً مَقْبُولَةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً وَ اللَّهِ یَا ابْنَ مَارِدٍ مَا یُطْعِمُ اللَّهُ النَّارَ قَدَماً اغْبَرَّتْ فِی زِیَارَةِ أَمِیرِالْمُۆْمِنِینَ علیه السلام مَاشِیاً كَانَ أَوْ رَاكِباً یَا ابْنَ مَارِدٍ اكْتُبْ هَذَا الْحَدِیثَ بِمَاءِ الذَّهَبِ؛2 پس فرمود: ای پسر مارد! كسی كه جدم [علی علیه السلام] را با شناخت حقش زیارت كند، خداوند با هر گام، حج و عمره پذیرفته شده برای او می نویسد. به خدا قسم ای پسر مارد! خداوند قدمی را كه در راه زیارت امیرمۆمنان علیه السلام غبارآلود شده ، طعمه آتش نمی كند؛ پیاده باشد یا سواره. ای پسر مارد! این حدیث را با آب طلا بنویس!»

یكی از رازهای اختلاف احادیث در مقدار حج به عنوان ثواب زیارت، مقدار معرفت و شناخت ولایت و امامت است، چنان كه در حدیث فوق اشاره شده است: «عارفاً بحقّه» و دیگری اخلاص و درجه آن است، چنان كه در پاداش حسنه و انفاقات كه از دو برابر شروع تا هفتصد برابر می شود همین راز وجود دارد. در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه فرمود: «مَنْ زَارَ أَمِیرَ الْمُۆْمِنِینَ علیه السلام مَاشِیاً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَإِنْ رَجَعَ مَاشِیاً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ؛3 كسی كه امیرالمۆمنین علیه السلام را پیاده زیارت كند، خداوند برای او در برابر هر گام یك حج و عمره می نویسد، پس اگر پیاده برگشت، برای هر گام دو حج و دو عمره می نویسد.»

در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است كه: «زِیَارَةُ أَبِی عَلِیٍّ علیه السلام تَعْدِلُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ؛4 زیارت پدرم علی علیه السلام معادل دو حج و دو عمره است.»

2. گناه زدایی

در زیارت امیرالمۆمنین علیه السلام نیز گناه زدایی به عنوان یكی از آثار معرّفی شده است. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به حسن بن علی علیه السلام فرمود: «مَنْ زَارَنِی .... أَوْ زَارَ أَبَاكَ كَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أَزُورَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛5 هر كسی مرا یا پدرت (علی علیه السلام) را زیارت كند، بر گردن من حق خدایی است كه من او را در روز قیامت زیارت كنم، و از گناهان پاكش نمایم.»

«احمد بن محمد بن ابی نصر» از امام رضا علیه السلام نقل نموده است كه آن حضرت فرمود: «یَا ابْنَ أَبِی نَصْرٍ أَیْنَ مَا كُنْتَ فَاحْضُرْ یَوْمَ الْغَدِیرِ عِنْدَ أَمِیرِالْمُۆْمِنِینَ علیه السلام فَإِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ لِكُلِّ مُۆْمِنٍ وَ مُۆْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّینَ سَنَةً وَ یُعْتِقُ مِنَ النَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَیْلَةِ الْفِطْرِ وَ الدِّرْهَمُ فِیهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لِإِخْوَانِكَ الْعَارِفِینَ فَأَفْضِلْ عَلَى إِخْوَانِكَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ سُرَّ فِیهِ كُلَّ مُۆْمِنٍ وَ مُۆْمِنَة...؛6 ای پسر ابی نصر! هر جا بودی، روز [عید] غدیر نزد [قبر] امیر مۆمنان علیه السلام حاضر شو! به راستی خداوند برای هر زن و مرد مۆمن، و یا مسلمان، گناه شصت ساله را می بخشد و از آتش جهنم دو برابر آنچه كه در ماه رمضان و شب قدر، و شب [عید] فطر آزاد می كند، آزاد می نماید، و یك درهم در آن روز [انفاق كردن] به برادران عارف [شیعه] برابر با هزار درهم است، پس در این روز بر برادرانت تفضّل کرده و هر زن و مرد مۆمنی را شاد كن.»

3. برآورده شدن حاجات

از آثار و بركات دیگر زیارت امیر مۆمنان علیه السلام، مستجاب شدن دعاها و برآورده شدن حاجات است. در این زمینه روایاتی وارد شده است، از جمله امام صادق علیه السلام به «صفوان» فرمود: «یَا صَفْوَانُ تَعَاهَدْ هَذِهِ الزِّیَارَةَ7وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ زُرْهُمَا بِهَذِهِ الزِّیَارَةِ فَإِنِّی ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ لِكُلِّ مَنْ زَارَهُمَا بِهَذِهِ الزِّیَارَةِ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ أَنَّ زِیَارَتَهُ مَقْبُولَةٌ وَ أَنَّ سَعْیَهُ مَشْكُورٌ وَ سَلَامَهُ وَاصِلٌ غَیْرُ مَحْجُوبٍ وَ حَاجَتَهُ مَقْضِیَّةٌ مِنَ اللَّهِ بَالِغاً مَا بَلَغَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ یُجِیبُه ؛8 ای صفوان! بر این زیارت مداومت كن و این دعا را بخوان، و آن دو (امیرمۆمنان و حسین علیهماالسلام) را به این زیارت، زیارت كن! به راستی من ضامنم نزد خدا برای هر كسی كه آن دو را به این كیفیت زیارت كند، و این دعا را بخواند، از دور یا نزدیك، زیارتش قبول و تلاشش پذیرفته شود و سلامش بدون حجاب برسد، و حاجتش از طرف خدا، هر چه زیاد باشد، برآورده شود، و خداوند جواب او را می دهد.»

4. پاداشهای گوناگون و فراوان

در برخی احادیث به مجموعه ای از آثار و بركات اشاره شده است كه بیان آنها در یك جا صفای خاصی دارد، تا اینكه تقطیع شود و هر پاداشی جداگانه بیان گردد.

«شیخ طوسی» با اسنادش از امام صادق علیه السلام نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَمِیرِالْمُۆْمِنِینَ علیه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَیْرَ مُتَجَبِّرٍ وَ لَا مُتَكَبِّرٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِینَ وَ هُوِّنَ عَلَیْهِ الْحِسَابُ وَ اسْتَقْبَلَتْهُ الْمَلَائِكَةُ فَإِذَا انْصَرَفَ شَیَّعَتْهُ إِلَى مَنْزِلِهِ فَإِنْ مَرِضَ عَادُوهُ وَ إِنْ مَاتَ شَیَّعُوهُ بِالِاسْتِغْفَارِ إِلَى قَبْرِهِ؛9 كسی كه قبر امیرمۆمنان علیه السلام را با آگاهی به حقش و بدون ستمگری و تكبر زیارت كند، خداوند پاداش صد هزار شهید را به او می دهد و گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و [در روز قیامت] در امنیت محشور می شود و حسابرسی او آسان است و ملائكه از او استقبال می كنند. وقتی به منزلش برمی گردد، او را مشایعت و همراهی می كنند، سپس اگر بیمار شود، عیادتش می كنند، و اگر از دنیا برود، با استغفار او را تا قبر همراهی می كنند.»

«صفوان جمال» می گوید: همراه امام صادق علیه السلام به سمت كوفه می رفتیم، حضرت فرمود: توقف كن «فَهَذَا قَبْرُ جَدِّی أَمِیرِالْمُۆْمِنِینَ علیه السلام فَأَنَخْتُهَا ثُمَّ نَزَلَ فَاغْتَسَلَ وَ غَیَّرَ ثَوْبَهُ وَ تَحَفَّى وَ قَالَ لِیَ افْعَلْ كَمَا أَفْعَلُ ثُمَّ أَخَذَ نَحْوَ الذَّكَوَاتِ ثُمَّ قَالَ لِی قَصِّرْ خُطَاكَ وَ أَلْقِ ذَقَنَكَ إِلَى الْأَرْضِ یُكْتَبُ لَكَ بِكُلِّ خُطْوَةٍ مِائَةُ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ تُمْحَى عَنْكَ مِائَةُ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَكَ مِائَةُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ تُقْضَى لَكَ مِائَةُ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ یُكْتَبُ لَكَ ثَوَابُ كُلِّ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ ثُمَّ مَشَى وَ مَشَیْتُ ؛10 پس این قبر جدّم امیرمۆمنان علیه السلام است، من شتر را خوابانیدم و به زیر آمدند و غسل کردند و جامه خود را تغییر دادند و فرمودند آنچه من می کنم تو هم بکن و بعد از آن به جانب تلهای نجف روانه شدند و فرمودند: گامهایت را كوتاه بردار، و شانه ها را پایین بیانداز! به راستی برای هر گامی كه برمی داری، صد هزار حسنه برای تو نوشته می شود، و صد هزار گناهت محو می گردد، و درجه ات صد هزار مرتبه بالا می رود و صد هزار حاجتت برآورده شده و ثواب تمام صدیقین و شهدا برایت نوشته می شود. سپس امام علیه السلام راه رفت و من را رفتم.»

«و آنگاه حضرت ایستاد و چند ركعت نماز بالای سر (امیرمۆمنان) خواند! و فرمود: ای صفوان! كسی كه امیرمۆمنان علیه السلام را با این زیارتنامه زیارت كند و این نماز را انجام دهد، به سوی اهلش برمی گردد، در حالی كه گناهش بخشیده و تلاشش پذیرفته شده و ثواب زیارت تمامی ملائك كه او را زیارت كرده اند، برای او نوشته می شود. گفتم ثواب هر کسی از ملائکه که او را زیارت کند؟ فرمود: در هر شب هفتاد قبیله (از ملك) او را زیارت می كنند. عرض كردم: قبیله چه مقدار است؟ فرمود: صد هزار».11

به راستی اگر یك قلم از قلمهای پاداش فوق بر زیارت امیرمۆمنان علیه السلام مترتب باشد، جا دارد كه انسان سر از پا نشناخته، به زیارت بشتابد، و حقا ترك زیارت آن حضرت ـ با تمكّن و قدرت ـ جفایی بر خویش است. و جا دارد كه حضرت صادق علیه السلام بفرماید: «مَنْ تَرَكَ زِیَارَتَ اَمِیرِالْمُۆمِنِینَ علیه السلام لَمْ یَنْظُرِ اللهُ اِلَیْهِ؛ كسی كه با تمكن و قدرت زیارت امیرالمۆمنین علیه السلام را ترك كند، خداوند به او نظر رحمت نمی كند.»

پی نوشت ها :

1) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، نشر آل البیت، قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 14، ص379، ح 1.

2) همان، ‌ج14، ص 376، باب مزار، ح 3؛ و بحار الانوار، ج100، ص 260، ح 10.

3) تهذیب الاحكام، ج 6، ص 20، ح 3، و وسائل الشیعه، ج 14، ص 380، باب فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.

4) تهذیب الاحكام، ج 6، ص 21، و وسائل الشیعه، ج 14، ص 381، باب 25 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 260، ح 11.

5) بحار الانوار، ج 100، ص 259، ح 6، و الكامل، ابن اثیر، ص 39، باب 10، ح 3، و موسوعه، ج 2، ص 40.

6) تهذیب الاحكام، ج 6، ص 24، ح 9، و وسائل الشیعه، ج 14، ص 388، باب 28 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص 358، ح 3، وص 359، ح 3 و 4، و موسوعه، ج 2، ص 53 ـ 52.

7) المزار الكبیر، محمد بن جعفر المشهدی، مۆسسه النشر الاسلامی، قم، ص 275.

8) مصباح المتهجد، كفعمی، مۆسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ص 777، و بحار الانوار، ج 100، ص 305، ح 23، و موسوعه، ج 2، ص128 ـ 117.

9)مالی، شیخ طوسی، مكتبة الداوری، قم، ج 1، ص 218، و وسائل الشیعه، ج 14، ص 375، باب 23 فرار، ح 1، و بحار الانوار، ج 100، ص257، ح 1.

10) متن زیارت در:‌ مزار كبیر، مشهدی، ص320 ـ 317، و بحار الانوار، ج 100، ص279، ح 15.

11) المزار الكبیر، مشهدی، ص 217، بحار الانوار، ج 100، ص 279، ح 15، و وسائل الشیعه، ج14، ص 392، باب 29 فرار،‌ح 7.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره148.