بیوه سیاه حتی به شوهرش هم رحم نمی‌کند!

خطرناک‌ترین عنکبوت دنیا در کمین ایرانگردها

حشره شناسان گزارش کرده اند که گونه آمریکایی این عنکبوت بعد از جفت گیری جفت مذکر خود را می کشد. سازمان بهداشت جهانی طی گزارشی "بیوه سیاه" را یکی از خطرناک ترین گونه های عنکبوتیان معرفی کرده که گزیدگی آن حتما نیازمند به درمان جدی دارد. درواقع بیش از 40 هزار گونه عنکبوت در دنیا وجود دارد که همه آنها سمی هستند، اما سم آن ها برای آسیب زدن به انسان کافی نیست و تنها 10 گونه از این عنکبوت ها برای انسان بسیار خطرناک اند. جالب است بدانید که نیمی از این عنکبوت های خطرناک، در استان های شمالی و جنوبی ایران زندگی می کنند.

پس قبل از سفر به زیستگاه این حشره سمی این یادداشت را بخوانید و برای مواجهه احتمالی با این عنکبوت آماده باشید.

قدیمی ها درباره "بیوه سیاه" چه می گفتند؟

بیوه سیاه را در شرق و شمال شرق ایران به نام "دلمک" می شناسند. در فرهنگ دهخدا درباره این عنکبوت گفته شده؛ دلمک جانوری است شبیه به عنکبوت ، گویند زهر او آدمی را هلاک کند. چون به بدن آدمی رسد ریش کند و آن را به عربی رتیلا گویند. رتیلا که جانوری است شبیه به عنکبوت بزرگ و گزیدگی آن، گاه مورث کسالتی می گردد که شخص گزیده شده در حالت اغما و چرت می افتد و یا مورث مالیخولیایی می شود که بسیار عسیرالعلاج است... .

در گذشته وقتی کسی دچار گزیدگی این حشره سمی می شد محل گزیدگی را با آب دهان تر می کردند و برایش اذکار و ادعیه می نوشتند یا این که به شخص گزیده شده مقدار زیادی شیر می خوراندند و برای این که سم از بدن قربانی خارج شود او را از جای بلندی به صورت سر و ته آویزان می کردند تا شیرهای خورده شده را بالا بیاورد.

هر چند گفته می شود که سم این عنکبوت به مراتب خطرناک تر از زهر مار زنگی است اما خوشبختانه مقداری سمی که این عنکبوت در حملات خود تزریق می کند بسیار کم بوده و این مقدار سم برای از پا در آوردن یک انسان بالغ کافی نیست. بنا براین در بسیاری موارد افراد گزیده شده از خطر نجات پیدا می کردند.

دلمک را چگونه بشناسیم؟

عنکبوت دلمک یا لاترودکتوس سیاه رنگ است، طول بدن این عنکبوت حدود یک سانتی متر است و پاهای نسبتا بلندی دارد و روی شکمش شکلی شبیه ساعت شنی است که در بعضی موارد این ساعت شنی قرمز یا قرمز روشن و حتی سفید رنگ است. در البته بعضی دلمک های خراسانی کاملا سیاه و بدون علامت و مشخصه دیگر هستند. گونه های دیگر عنکبوت معمولا بدنی کوچک و پاهایی بلند دارند اما این عنکبوت بدنی درشت تر دارد و پاهایش در مقایسه با سایر عنکبوت ها کوتاه تر است.

قبل از خوابیدن محل خواب و کیسه خواب را بررسی و لباس ها و کفش ها را قبل از پوشیدن کنترل کنید. به علاوه استفاده از پشه بند مخصوصا در ماه های خرداد تا شهریور بهترین کاری است که شما را از دست بیوه سیاه نجات می دهد

خانه "بیوه سیاه" کجاست؟

بیوه سیاه در چراگاه ها، طویله ها، دشت ها، کوهستان و در مزارع – در زیر ساقه های خشک گندم و گیاهان دیده می شود. هر چند باید گفت در موارد زیادی در ساختمان های مسکونی مخصوصا به انباری های خنک و نمور هم راه پیدا می کند. طبق یک قاعده کلی آشیانه یک جانور جایی است که غذای کافی بتواند پیدا کند پس از شکاف سنگ ها و غارها هم بر حذر باشید و حشرات ریز و درشت را که غذای لذیذی برای بیوه سیاه هستند را به خانه راه ندهید.

این عنکبوت کوچک قطعا نمی تواند یک طعمه انسانی را به دندان بگیرد پس نیش این عنکبوت در مواقعی به پوست شما فرو می رود که برای او یک تهدید به شمار بروید و مثلا به طور ناگهانی دستتان را به سمتش ببرید و لمسش کنید. پس از وارد کردن دست و پا در حفره هایی که درون آنها پیدا نیست خودداری کنید و هنگام گردش در مناطق گفته شده از دستکش و چکمه استفاده کنید. همچنین قبل از خوابیدن محل خواب و کیسه خواب را بررسی و لباس ها و کفش ها را قبل از پوشیدن کنترل کنید. به علاوه استفاده از پشه بند مخصوصا در ماه های خرداد تا شهریور بهترین کاری است که شما را از دست بیوه سیاه نجات می دهد.

علائم گزیدگی بیوه سیاه

با این که قدیمی ها نسبت به این عنکبوت سمی آگاهی داشته اند اما در دهه هفتاد  بیش از 190 مورد گزیدگی و مسمومیت گزارش شد که منشا و علت این گزیدگی ها برای پزشکان ایرانی شناخته شده نبود. اولین علامت این است که در محل گزیدگی یک خال کوچک متورم سرخ رنگ دیده می شود که دو نقطه و سوراخ کوچک روی آن مشخص است. همچنین قربانیان با علائمی مثل تب، لرز و تشنج به بیمارستان مراجعه می کردند اما این علائم با بیماری های دیگر اشتباه گرفته می شد. پس اگر دچار این علائم شدید در صورتی که در زیستگاه های این جانور تردد داشته اید حتما پزشکان را از این موضوع مطلع کنید و به خاطر داشته باشید که بیشتر این گزیدگی ها در شمال شرق و در خراسان گزارش شده است. این گزیدگی ها در بعضی موارد منجر به عوارض و بندرت مرگ و میر در کودکان و افراد مسن می شود و بیمار بعد از گزیده شدن ممکن است به 3-1 روز بستری بسته به نظر پزشک نیاز داشته باشد.  بروز استفراغ، درد در محل گزیدگی، لرز، اختلالات تنفسی و کلیوی، تعریق، خستگی مفرط، درد شکمی، فلج شدن و یا بی حسی عمومی از علائم دیگر عنکبوت گزیدگی هستند.

در صورت برخورد با این عنکبوت و گزیدگی توسط آن، اولین کار برای نجات فرد مسموم این است که محل گزش را با استفاده از یک ماده ضد عفونی کننده شستشو بدهیم تا عفونت گسترش پیدا نکند. شخصی که توسط این عنکبوت گزیده می شود ممکن است فورا متوجه نشود و در این گزیدگی ها درد به مرور زمان احساس می شود و محل گزش بعد از 40-30 دقیقه مشخص شده و ورم خواهد کرد و درد شدیدی خواهد داشت. پس محل زخم را با آب و صابون بشویید و برای جلوگیری از انتشار زهر عنکبوت یک بسته یخ روی زخم بگذارید. اما قبل از این که مسمومیت بیمار شدت پیدا کند باید بیمار را به اولین مرکز درمانی برسانید. خوشبختانه پادزهر این عنکبوت در ایران تولید می شود و بیشتر مراکز درمانی در مناطق پرخطر به این پادزهر دسترسی دارند.

رستم زاد

بخش گردشگری تبیان