عصر ظهور ، برداشتهای غلط و تحریفات آن

مسئله مهم مهدویت و عصر ظهور بخاطر اثرات حیات‌بخش خود، همیشه در معرض خطرات و برداشت های غلطی  بوده است؛. که بر ما لازم است آسیب‌هایی و برداشتهای غلط عصرظهور که مسئله مهدویت را تهدید می‌کنند را شناخته و برای از بین بردن این تحریفات در جامعه کوشا باشیم.

این تحریفات عبارتند:

1. برداشت‌های انحرافی از مسئله انتظار فرج

از انتظار فرج برداشت‌های متفاوتی شده که همه آنها را این طور می‌توان خلاصه کرد؛ که وظیفه ما فقط دعا برای فرج می‌باشد و باید از امربه معروف و نهی از منکر خودداری بکنیم، تا جامعه پر از ظلم و ستم و فساد گردد؛ آن‌گاه آقا امام زمان ظهور بکند. امام خمینی(رحمت اللّه علیه) می فرمایند: برداشتهایی كه از انتظار فرج شده است؛ این است که بعضی ها انتظار فرج را به این می دانند كه در مسجد، در حسینیه، در منزل بنشینند و دعا كنند و فرج امام زمان ـ سلام الله علیه ـ را از خدا بخواهند. اینها مردم صالحی هستند كه یك همچو اعتقادی دارند. اینها به تكالیف شرعی خودشان هم عمل می كردند و نهی از منكر هم می كردند و امر به معروف هم می كردند، لكن همین، دیگر غیر از این كاری ازشان نمی آمد و فكر این مهم كه یك كاری بكنند، نبودند.

یك دسته ی دیگری بودند كه انتظار فرج را می گفتند این است كه ما كار نداشته باشیم به اینكه در جهان چه می گذرد؛ بر ملت ها چه می گذرد، بر ملت ما چه می گذرد، به این چیزها ما كار نداشته باشیم، ما تكلیف های خودمان راعمل می كنیم، برای جلوگیری از این امور هم خود حضرت بیایند إن شاءالله، درست می كنند؛ دیگر ما تكلیفی نداریم. تكلیف ما همین است كه دعا كنیم ایشان بیایند و كاری به كار آنچه در دنیا می گذرد یا در مملكت خودمان می گذرد، نداشته باشیم. اینها هم یك دسته ای، مردمی بودند كه صالح بودند.

یك دسته ای می گفتند كه خوب، باید عالم پر [از] معصیت بشود تا حضرت بیاید؛ ما باید نهی از منكر نكنیم، امر به معروف هم نكینم تا مردم هر كاری می خواهند بكنند؛ گناه ها زیاد بشود كه فرج نزدیك بشود. یك دسته ای از این بالاتر بودند، می گفتند: باید دامن زد به گناهها، دعوت كرد مردم را به گناه تا دنیا پر از جور و ظلم بشود و حضرت ـ سلام الله علیه ـ تشریف بیاورند. این هم یك دسته ای بودند كه البته در بین این دسته، منحرف هایی هم بودند، اشخاص ساده لوح هم بودند، منحرف هایی هم بودند كه برای مقاصدی به این دامن می زدند.(1)

این برداشت‌های غلط پیامدهای فردی و اجتماعی مانند قانع بودن به وضعیت موجود، عقب‌ماندگی، تسلط بیگانگان، ناامیدی، فراگیر شدن ظلم و ستم و... به دنبال خواهد داشت. منشاء خواستگاه این نوع برداشت‌ها را هم می‌توان در کوته فکری، عدم بصیرت کافی دینی، انحرافات اخلاقی و سیاسی، اینکه غیر از امام هیچ کس نمی‌تواند اصلاح جامعه را برعهده بگیرد و... خلاصه کرد.

2. افراط و تفریط در ارائه چهره مهر و قهر از امام عصر

یکی دیگر از انحرافات در مسئله مهدویت و عصر ظهور افراط و تفریط در بیان قتل و کشتار و مهربانی‌های حضرت مهدی در هنگام قیام است. برخی هر گونه مبارزه، مجاهدت را نفی و مهربانی حضرت را، به معنی عدم اجرای هر گونه کیفری می‌دانند که، عدم آمادگی و کوشش برای زمینه‌سازی ظهور و امید کاذب که بسیاری از افراد را در انجام وظایف خود سست می‌کند، از پیامدهای انحرافی این‌گونه افکار است. خواستگاه و منشاء این‌گونه انحرافات، هم معجزه‌آسا پنداشتن همه امور و عدم درک عمیق از مهربانی و محبت آن حضرت می‌باشد.

3. طرح مباحث غیرضروری

یکی دیگر از انحرافات در مقوله عصر ظهور، پرداختن به مباحثی است که، هیچ گونه ثمره‌ای ندارند. مثل پرداختن به مسائلی مانند ازدواج، فرزند، زندگی و... که ما را از مباحث مهم و کاربردی بازداشته و بستر مناسبی برای ورود و بروز خرافات در موضوع مهدیت می‌شود و عدم تشخیص درست وظیفه دینی و اطاعت از هوای نفس در عوام‌فریبی از خواستگاه‌های این انحرافات است که معرفت و بصیرت در دین و اینکه وظیفه ما نسبت به امام تبیین و ترسیم استراتژی آینده و ارائه آن برای زمینه‌سازی و فراهم آوردن شرایط ظهور است نه مسائل فرعی و این موضوع با روشنگری و حساسیت علماء و تقوا در مقابل هوای نفس و عوام فریبی محقق می‌شود.

4. تعجیل

یکی دیگر از آسیب‌های مقوله مهدویت، عجله داشتن در تحقق امر ظهور است که، روایات این امر را بسیار نکوهش کرده‌اند، ناسپاسی، رویکرد به مدعیان دروغین، یأس و ناامیدی، شک و تردید و... از پیامدهای این امر بوده و منشاء و خواستگاه این افکار هم بی‌طاقتی، بی‌ظرفیتی، عدم صبر در سختی و مصائب‌ها و عدم تسلیم نسبت به اراده خداوند می‌باشد.

5 . توقیت

تعین وقت یکی دیگر از آسیب‌های مسئله عصر ظهور است؛ چون حکمت الاهی بر این است که، وقت ظهور امام بر بندگان مخفی بماند، ایجاد یأس، بدبینی به اصل ظهور، قساوت قلب از پیامدهای اصلی این آسیب می‌باشد و خواستگاه آن هم عجله در امر فرج، عوام‌فریبی، خیال‌پردازی و... می‌باشد. راه مبارزه و درمان این نوع انحراف طبق روایات بی‌مهابا تکذیب کردن کسانی است که، برای ظهور وقت تعیین می‌کنند.

6. تطبیق

عده‌ای با خواندن و شنیدن چند روایت در علایم ظهور، بدون اینکه علم و تخصص در این کار داشته باشند، آنها را به افراد یا حوادثی تطبیق می‌دهند، که این کار یکی دیگر از آسیب‌های مهدویت می‌باشد و به خاطر عدم تحقق تطبیق‌های مطرح شده باعث بی‌اعتقادی افراد نسبت به اصل ظهور گشته و مردم در اصل ظهور و روایات به شک و تردید می‌افتند. توهم‌زدگی، دخالت افراد غیرمتخصص در مطالب کاملاً تخصصی، عدم تبیین علایم حتمی و غیرحتمی ظهور و نداشتن عکس‌العمل مناسب در مقابل مدعیان، از خواستگاه اصلی این انحراف می‌باشد.

 7. افراط و تفریط در تبیین مفهوم غیبت

برخی غیبت را به عدم حضور معنی کرده و آن را در دوردست‌ها (جزیره خضراء) پنداشته و هرگونه دیداری با آن حضرت را نفی می‌کنند و برخی دیگر هم هیچ تفاوتی بین غیبت و حضور قائل نشده و انتظار دارند که حضرت در هر امری دخالت نماید. طبق روایات و احادیث هر دو دیدگاه، راه خطا را پیمودند، چه آنها که امام را یک شی، ذهنی و دور از دسترس می‌پندارند و چه آنها که غیبت و حضور را یکی می‌دانند.

 8 . ملاقات‌گرایی؛

یکی دیگر از باورهای غلط مسئله مهدویت، مدعیانی هستند که بی‌دلیل و یا به ساده‌ترین اتفاق، ادعای ملاقات می‌کنند یا کسانی که تمام وظایف خویش را رسیدن به دیدار حضرت می‌پندارند و از باقی وظایف غافل می‌شوند. یأس و ناامیدی در اثر عدم توفیق دیدار، رویکرد به شیادان و مدعیان دروغین و دور ماندن از وظایف اصلی از پیامدهای منفی این آسیب می‌باشد.

 9. آرزوگرایان بی‌عمل؛

برخی گمان می‌کنند که تنها محبت به اهل بیت علیهم‌السلام کافی است و آنها در مقابل گناهانشان عذابی نخواهند دید، این تفکر باعث می‌شود، که این افراد به وظایف فردی و اجتماعی خود عامل نباشند؛ اما تدبر در قرآن و روایات و توجه به اینکه میزان ومعیار اعمال، نیت خالص همراه با انجام وظایف فردی و اجتماعی است، تفکر غلط این افراد را نفی می‌کند.

10. عاشق‌نمایان دنیاخواه

برخی، ائمه و امام زمان را، صرفا برای دنیا و منافع آن و رسیدن به جاه و منصب می‌خواهند و اگر بنا به دلایلی امام به آنها توجهی نکند با امام به دشمنی برمی‌خیرند و یا نسبت به آن بی‌اعتقاد می‌شوند. خلاصه دشمنی و ستیز با امام و کم اعتقادی یا بی‌اعتقادی به امام از پیامدهای این تفکر می‌باشد.

11. مدعیان دروغین مهدویت و نیابت

در هر عصری عده‌ای به دروغ، ادعای مهدویت نموده یا دیگران چنین نسبتی به آنان داده‌اند؛ که گمراهی مردم، دوری از مسیر اهل بیت، به بازی گرفته شدن دین و بروز اختلافات دینی و فرقه‌ای از پیامدهای منفی این آسیب می‌باشد. خواستگاه این نوع تفکرات هم نفسیات و ضعف ایمان، توهم و خیال‌پردازی، خواسته‌های مادی و دنیوی، جهل و ناآگاهی، عدم برخورد به موقع علماء و اندیشمندان، مشکلات سیاسی و... می‌باشد.

 12. عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام

 یکی دیگر از آسیب‌هایی که وحدت جامعه اسلامی را خدشه‌دار ساخته و زمینه را برای فعالیت مهدویت فراهم می‌آورد؛ عدم پیروی از نواب عام امام عصر(عج) می‌باشد؛ که گمراهی و ضلالت، عدم وحدت و شکست‌پذیر بودن در مقابل دشمنان از پیامدهای منفی این تفکر می‌باشد.

 13. فعالیت‌های غرب و مستشرقان

یکی دیگر از آسیب‌ها و تخریب‌ها، تحریفاتی است که، توسط مستشرقان در مقوله مهدویت پدید آمده است. آنان از روی اغراض شیطانی مطالبی را به نام دین و مهدویت ارائه می‌دهند و در پی آن، افرادی نیز با مطالب آنان برخورد علمی کرده و از آنها استفاده می‌کنند که، ایجاد شک و تردید یا تنفر در میان افراد کم اطلاع و دوری‌گزیدن جوامع غیر اسلامی از مطالب اصیل مهدویت از پیامدهای منفی این آسیب می‌باشد.(2)

پی نوشت ها:

1-      سایت راسخون

2-      برگرفته ازفصلنامه انتظار موعود، ش 15، بهار 84

بخش مهدویت تبیان