ریه سالم‌تر با تغذیه بهتر
بیماری‌های انسدادی مزمن ریه ممکن است در نتیجه آمفیزم، آسم، برونشیت مزمن و یا سایر موارد ایجاد شود که با انسداد مجاری هوایی پایینی همراه است. مصرف سیگار، شایع‌ترین علت ابتلا به این بیماریها می‌باشد.
علائم و عوارض COPD شامل تنفس کوتاه، هیپوکسی (کاهش اکسیژن) مکرر، کاهش حجم بازدمی و تخریب بستر مویرگی آلوئولی می‌باشد. در COPD، مقدار کل هوا سریع‌تر خارج می‌شود.
برونشیت مزمن شامل برونش‌های ملتهب و تولید زیاد موکوس می‌باشد. علائم و عوارض این بیماری عبارتند از: سرفه‌های مزمن (به مدت 3 ماه در هر سال)، کوتاهی تنفس، بزرگ شدن قلب و نارسایی آن و کاهش وزن.
در آمفیزم، مجاری هوایی متسع و تخریب می‌شوند. این بیماری منجر به کاهش وزن و لاغری می‌شود. آمفیزم ممکن است در اثر مصرف سیگار یا آلودگی هوا ایجاد شود. خس خس سینه، کوتاهی تنفس و سرفه‌های خفیف مزمن از علائم این بیماری می‌باشند. کمبودهای تغذیه‌ای در افراد مبتلا به آمفیزم نسبت به افراد مبتلا به برونشیت مزمن، بیشتر است. بی‌اشتهایی، سرفه‌های کوتاه و استرس ناحیه معدی- روده‌ای در بیماران مذکور ممکن است منجر به کاهش وزن شدید شود.
به طور کلی سوءتغذیه و تحلیل بافت‌ها در بیماران مبتلا به COPD شایع است. تقریباً 75 درصد بیماران مبتلا به COPD، از کاهش وزن، تنفس طولانی‌مدت از راه دهان، کوتاهی تنفس، بلع هوا، مصرف برخی داروها و افسردگی رنج می‌برند. سوءتغذیه باعث تضعیف عضلات تنفسی و سیستم ایمنی بدن می‌شود.
جهت افزایش عملکرد ریه و ترمیم بافت‌ها، دریافت منابع غذایی حاوی ویتامین‌های
A و C را افزایش دهید. جهت بهبود متابولیسم انرژی، ویتامین‌های گروه B
و منیزیم مورد نیاز می‌باشند
افراد کم‌وزن مبتلا به COPD، ممکن است آستانه حس چشایی تلخی بالاتری در مقایسه با افراد با وزن عادی داشته باشند که این وضعیت با میزان بی‌کربنات و pH خون مرتبط است. در نظر بیمار غذاهایی مانند گوشت‌ها، سبزی‌ها و قهوه کم چاشنی‌تر است. تشخیص این وضعیت در تنظیم رژیم غذایی بسیار مهم می‌باشد.
نکاتی در مورد افزودن پروتئین به رژیم غذایی
* شیر خشک بدون چربی را به شیر معمولی اضافه کنید. افزودن یک لیوان شیر خشک به یک لیتر شیر باعث افزایش انرژی دریافتی به میزان 286 کیلو کالری و پروتئین دریافتی به میزان 15 گرم می‌شود.
* شیر خشک را به غلات سرد یا گرم، تخم مرغ، پوره سیب زمینی، انواع سوپ، آبگوشت، گوشت چرخ‌کرده، دسرها و کیک اضافه کنید.
* به تدریج شیر را جایگزین آب نمایید.
* گوشت چرخ‌کرده یا خرد شده را به سوپ اضافه کنید.
* به انواع سس‌ها، سبزی‌ها، سوپ‌ها، دسرها، پوره سیب زمینی و پیتزا، پنیر رنده شده اضافه نمایید.
* دسرهای حاوی تخم مرغ نظیر کیک اسفنجی، پودینگ نان و پودینگ برنج را مصرف کنید.
* می‌توان کراکرها، سیب، کرفس، گلابی و موز را به کره بادام زمینی آغشته کرد. یک قاشق سوپ‌خوری کره بادام زمینی حاوی 90 کیلو کالری انرژی و مقداری پروتئین می‌باشد.
* سس و انواع میوه را به ماست بیفزایید.
* از مخلوط پنیر، مرغ و تخم مرغ قطعه قطعه شده سالاد تهیه نمایید.
توصیه‌های تغذیه‌ای
* جهت رفع سوءتغذیه، یک رژیم غذایی پرانرژی و پر پروتئین لازم است. میزان پروتئین مورد نیاز 2/1 تا 5/1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می‌باشد. رژیم غذایی باید حاوی 40 تا 55 درصد کربوهیدرات، 30 تا 40 درصد چربی و 15 تا 20 درصد پروتئین باشد.
* وعده اصلی غذایی را در اوایل روز مصرف کنید تا در طول روز، انرژی بیشتری داشته باشید.
* مصرف غذاهای خیلی سرد یا گرم ممکن است باعث ایجاد سرفه شود.
* از مصرف غذاهای پرحجم یا غذاهای گازدار که منجر به اتساع معده می‌شوند، بپرهیزید.
* از وجود طعم کافی غذاها مطمئن شوید، زیرا در اغلب موارد، اشتها کاهش یافته است.
* یک رژیم غذایی نرم (فاقد هرگونه غذای سخت یا زبر) و یک رژیم ضد برگشت غذا توصیه می‌شود. مصرف سبزی‌های تولیدکننده گاز ممنوع است، مگر آن که به خوبی تحمل شوند. منابع غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-3 از قبیل ماهی آزاد، ماهی خال مخالی و ماهی تن را بیشتر مصرف کنید.
* به منظور غنی‌سازی رژیم غذایی با آنتی‌اکسیدان‌ها، از مرکبات بیشتر استفاده کنید. غلات سبوس‌دار، ماهی آزاد، ماهی خال مخالی و ماهی تن را بیشتر مصرف کنید. جهت افزایش عملکرد ریه و ترمیم بافت‌ها، دریافت منابع غذایی حاوی ویتامین‌های A و C را افزایش دهید. جهت بهبود متابولیسم انرژی، ویتامین‌های گروه B و منیزیم مورد نیاز می‌باشند.
* به منظور کاهش خستگی، از وعده‌های غذایی کوچک و مغذی در فواصل کوتاه استفاده کنید. شش وعده غذایی کم حجم از پر شدن بیش از حد معده و کوتاه شدن تنفس جلوگیری می‌کند.
* دریافت مایعات را به ویژه در صورت وجود تب افزایش دهید. طبق قاعده کلی، به ازای هر کیلو کالری انرژی مصرفی، باید یک میلی لیتر مایعات مصرف شود. این مقدار معادل هشت لیوان یا بیشتر در روز است. مایعات را بین وعده‌های غذایی مصرف کنید، زیرا مصرف مایعات به همراه غذا باعث سیری زودرس و کاهش دریافت غذا می‌شود. نوشابه‌های کافئین دار را به مقدار متعادل مصرف کنید، زیرا ممکن است سبب تشدید حالات عصبی گردند.
* مقدار فیبر دریافتی باید به تدریج افزایش یابد. برای این منظور، مصرف پودر سبوس، آب آلو و میوه‌ها و سبزی‌ها مفید است.
* سوپ مرغ، حتی بهتر از آب، مجاری تنفسی را تمیز می‌کند.
* دریافت نمک را محدود کنید. دریافت زیاد سدیم ممکن است سبب بازجذب مایعات شده و با تنفس عادی تداخل نماید.
* با انجام منظم ورزش، شرایط جسمی خود را بهبود دهید.
* برنامه درمان برای حرکت موکوس (درناژ وضعیتی، درمان آئروسل) را یک ساعت قبل و بعد از غذا انجام دهید تا از تهوع جلوگیری شود.
* بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید. ممکن است بین بیماری‌های پریودنتال و COPD ارتباط وجود داشته باشد.
نکاتی در مورد افزودن انرژی به رژیم غذایی
* چربی‌ها در غذاهایی مانند کره، مارگارین، خامه، خامه ترش، انواع آبگوشت، سس سالاد، و روغن خوراک پزی وجود دارند. کره را به غذاهای گرم نظیر سوپ‌ها، سبزی‌ها، سیب زمینی پخته شده، غلات و برنج اضافه کنید. نان داغ را با کره ذوب شده و مربا مصرف نمایید.
* مایونز را می‌توان به سالاد یا ساندویچ اضافه کرد.
* خامه یا ماست را می‌توان به سیب زمینی، انواع لوبیا، هویج، اسفناج، آبگوشت، سس سالاد، میوه‌ها، کلوچه، ژله و سایر دسرها اضافه کرد. هر قاشق سوپ‌خوری خامه حاوی 60 کیلو کالری انرژی است.
* عسل را روی نان برشته بمالید، داخل چای بریزید و یا با غلات مصرف کنید.
* از میان وعده‌هایی نظیر مغزها، خشکبار، آب نبات، ذرت بوداده و بستنی استفاده کنید.
* از مخلوط شیر بستنی که حاوی مقادیر زیادی انرژی و پروتئین است، استفاده کنید.
گیاهان دارویی و مکمل‌ها
* تاکنون هیچ مطالعه ای اثر بخشی گیاهان دارویی نظیر شیرین بیان، فلفل قرمز، نعناع و اکالیپتوس را ثابت نکرده است.
* گیاه افدرا (Ma Huang) یک گشاد کننده موثر برونش است، ولی فشار خون را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. از مصرف گیاه افدرا به همراه دیگوکسین، داروهای کاهنده قند خون، ضد افسردگی‌های MAOI، داروهای کاهنده فشارخون، اکسی توسین، تئوفیلین، کافئین و استروئیدهای دگزامتازون اجتناب کنید، زیرا ممکن است دچار اختلال در فشار خون، قندخون، ریتم قلب و سیستم اعصاب مرکزی شوید.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه – شماره 104 - آسیه محمدزاده، کارشناس ارشد تغذیه
مطالب مرتبط:
تغذیه در مبتلایان به آسم و آلرژی
تغذیه در بیماران مبتلا به ذات‌الریه
