کشته شدن قذافی از نگاهی دیگر

1-درباره این که قذافی دیکتاتوری خونخوار و مستبدی خودکامه بود شکی نیست. در این که قذافی پس از 42 سال حکومت فردی بر کشور لیبی از روشهای غیر بشری برای سرکوب مخالفان استفاده کرد نمی توان تردیدی ابراز کرد. اگرچه قذافی در کارنامه حکومتی خود شعارهای ضد امپریالیستی و غربی ثبت کرده بود، اما در عمل حاکمی بود که با شدت عمل و

نابخردی ،در جهت منافع استعمارگران گام بر می داشت.  راه اندازی زندان های بزرگ برای نگهداری مخالفان، قتل عام مخالفان سیاسی، ایجاد گورهای دست جمعی، آدم ربایی و نهایتا در این اواخر  سرکوب مخالفان با  سلاح سنگین! از موارد جدی نقض حقوق بشر توسط قذافی است. اما نکته اصلی اینجاست که اگرچه نویسنده این مطلب مانند اکثریت مردم لیبی و آزادیخواهان جهان بر مجرمیت قطعی سرهنگ قذافی باور دارد و با توجه به آلوده بودن دست سرهنگ به خون بسیاری از بی گناهان بر اشد مجازات برای وی تاکید می نماید، اما نحوه کشته شدن سرهنگ را نقطه ای تاریک در راه انقلاب لیبی می داند.

2- فیلم های آماتور موجود درباره دستگیری سرهنگ قذافی در شهر سرت نشانگر آن است که او زنده به چنگ مخالفان افتاد. همان گونه که در فیلم ها مشخص است سرهنگ قذافی در لحظه دستگیری مقاومت نظامی نداشته و میان موجی از جوانان انقلابی گرفتار می آید. جوانانی که اکثرا در دوران حکومت قذافی به دنیا امده بودند و از مدل حکومتی سرهنگ به جان آمده بودند. همان گونه که در فیلم های لحظات آخر قذافی مشاهده  می شود ، وی نه به خاطر شدت جراحات بلکه به علت شلیک مستقیم یکی از انقلابیون کشته می شود .این شلیک باعث  شد که قذافی کشته شود و رازهای بسیاری را با خود ببرد. این عمل که بعدها مشخص شد به صورت خودسرانه انجام شده است در واقع یکی از آرمان های اصلی حکومت مردمسالار آینده  لیبی را زیر سوال برد. اگرچه به نظر می رسد ، قذافی مستحق اشد مجازات بود اما اعمال مجازات توسط یک فرد به شکل خودسرانه به این معناست که هم چنان به جای حاکمیت قانون ، سلیقه و برداشتهای فردی در لیبی حاکم است. در صورت دستگیری قذافی به شکل زنده و محاکمه قانونی وی توسط دادگاه صالحه و برخورداری او از امکاناتی مانند وکیل مدافع ،در واقع این پیام و نوید  داده می شد که در لیبی جدید، حتی مجرمترین افراد نیز می توانند از قانون بهره مند باشند و نهایتا بر اساس قانون و نه سلیقه شخصی با آنها برخورد خواهد شد .

3-شدت عمل و خشونت از سوی انقلابیون یکی از عوامل جدی انحراف در انقلاب هاست. اگرچه انقلاب در اکثر موارد پدیده ای به نسبت غیر مسالمت آمیز است ، اما شدت درگیری ها در لیبی آن را به نوعی جنگ داخلی تبدیل کرده بود. مشخصا شدت عمل و خشونت سرهنگ قذافی دربرخورد با انقلابیون و مخالفان و استفاده از انواع سلاحها علیه مردم، عامل اصلی شدت یافتن خشونتها در لیبی بود. به همین دلیل متعاقبا، واکنش مخالفین هم دربرابر جنایتهای قذافی تند بوده است. اما به نظر می رسد رهبران انقلاب می بایست برای مدیریت شرایط کشور نسبت به کنترل احساسات و خشونتها اقدامات لازم را مبذول می کردند. اگرچه برخی ممکن است استدلال کنند که کشتن قذافی برای ناامید کردن هوادارانش از مقاومت امری لازم بوده اما باید توجه کرد کشته شدن قذافی به شکل تحقیر آمیز جلوی دوربین ها عواقب بلند مدت تری خواهد داشت. با توجه به ساختار سنتی و قبایلی جامعه لیبی این سوال مطرح است ، قبیله قذافی و طوایف هم پیمان آن که به نوعی تحقیر شده و زخم خورده اند، به فرایند بازسازی اجتماعی در لیبی خواهند پیوست؟

4- از نقاط منفی دیگر این ماجرا مساله تدفین دیرهنگام قذافی است. جسد قذافی به مدت چند روز در سردخانه ای البته با مشکلات فنی قرار گرفت و مردم که هم چنان به مرگ قذافی باورمند نبودند، برای دیدن جسد به این محل مراجعه می کردند! صف طولانی از مردم ماسک بردهان برای دیدن جسد قذافی تشکیل شد. این اقدام نیز با هیچ منطق اخلاقی قابل توجیه نمی باشد. به نظر می رسد در ماجرای ساقط کردن رژیم قذافی این نکته فراموش شده است که علت مخالفت مردم با قذافی استبداد، خودرایی، سلیقه گرایی و خشونتی بود که وی داشت و نباید این موارد در دوران بعد از او تکرار شود.

نتیجه گیری

به نظر می رسد مرگ قذافی به دست انقلابیون نتیجه فرهنگ خشونتی بود که طی چهار دهه خود قذافی در لیبی نهادینه کرده بود. او بدون محاکمه و طی برخوردی خودسرانه کشته شد، همان گونه که او بسیاری را به کام مرگ کشانده بود . اما سوال اینجاست که نسبت این گونه اقدامات با جنبش ضد استبداد مردم لیبی چیست؟ در بسیاری از فیلمها و اخبار لیبی مجاهدان لیبیایی با شعارهای مذهبی و دینی با دشمن مستبد خود در جنگ بوده اند. طبق تعالیم اسلام قصاص قذافی می بایست با حکم قاضی شرع و طی مرحل شرعی انجام می شد و نه به شکل فردی. به نظر می رسد که اعدام بدون محاکمه قذافی دور باطل جدیدی از خشونت را در بلند مدت در لیبی به دنبال خواهد داشت. در سایه تعالیم اسلام و در چارچوب بیداری اسلامی دولت جدید لیبی  می بایست «فرهنگ خشونت و استفاده سوء» در لیبی را که در سایه حکومت قذافی شکل گرفته به طور کامل درهم بشکند.

بخش سیاست تبیان