او نزدیک نزدیک است
خداوند به انسان چقدر نزدیک است؟
شانزدهمین آیه از سوره مبارک «ق»، فاصله انسان با خالق یکتا را مشخص می کند و می فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» «ما انسان را آفریدیم و وسوسههاى نفس او را مىدانیم، و ما به او از رگ قلبش نزدیكتریم!» در این آیه شریفه سخن این نیست که خدا به ما از دیگران نزدیکتر است بلکه سخن بر این است که خدا به ما، حتی از رگ حیات ما نیز نزدیکتر است. البته این «نزدیکی» تنها جهت مادی و بُعد مکانی را شامل نمی شود، بلکه نزدیکی انسان از جهات معنوی و روحی، به مراتب در اولویت است؛ و شاید این صورت از نزدیکی، بیشتر مورد نظر باشد؛ یعنی، هر آن زمان که انسان دچار تنهایی می شود و خود را نیازمند می بیندند، خداوند مهربان است که به انسان نزدیکترین است؛ و فقط کافی است او را بخوانیم.
علت نزدیکی انسان به خدا
اصرار قرآن بر نزدیکی خدا به انسان ، به چه دلیل است؟
در جواب سوال فوق به دو نکته زیر توجه کنیم:
1) نکته اول آن که، قرب الهی، هرگونه شرک و دوگانه پرستی را از بین می برد؛ یعنی، از آن جایی که مشرکان، خداوند را حقیقتی دست نیافتنی می پندارند (نه او را میتوان شناخت و نه پرستید)، و بر این تصور باطل، می انگارند که باید موجودات مقدسی را پرستید تا واسطه های ایشان و خدا باشند که: «مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِیُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى» «این بتهارا عبادت نمیکنیم مگر این که وسیله تقرب باشند»(زمر/3)، و بدین وسیله به خدا نزدیک شوند.
روزی کسی به امام موسی کاظم سلام الله علیه اعتراضکرد، که مناسب نیست شما در محیط پرازدحام نماز بخوانید؛ جایی نماز بخوانید که خلوت باشد، امام علیه السلام فرمود: «کسی را که من عبادتش میکنم، به من از همه نزدیکتر است.»
2) نکته دیگر آن است که، هیچموجودی مثل انسان نمیتواند قرب خدا را درک کند. انسان مشرک در کلام خداوند، از موجودات بی جان هم، بدتر توصیف شده است: «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ فَهِیَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَة»«سپس دلهاى شما بعد از این واقعه سخت شد؛ همچون سنگ، یا سختتر!»(بقره/74)، از دیگر سوی، انسان به جایی میرسد که هیچ موجودی مثل او قادر به تسبیح و سپاسگویی پروردگار نیست. اوست که میتواند بفهمد: 1- خدا نزدیک است؛ 2- خدا به او از دیگران نزدیکتر است؛ 3- خدا به او از رگ گردنش به او نزدیکتر است؛ 4- خدا به او از او نزدیکتر است. این چهار نوع قرب، فقط برای انسانآمده است.
نقش توسل در قرب به خدا
توسل فواید بسیاری دارد، یکی از آنها این است که حجاب را کنار میزند و حقایق را به ما نشان میدهد؛ نه این که اولیا و انبیا ومعصومان علیهم السلام بین ما و خدای ما هستند تا ما را بهخدا نزدیک کنند، بلکه ما به برکت آنها خدا را میبینیم. «َ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَة»،«و وسیلهاى براى تقرب به او بجوئید!»(مائده/35)، علامه طباطبائی در تفسیر این آیه می فرماید: « ... و حقیقت وسیله به درگاه خدا مراعات راه خدا است، به اینكه اولا به احكام او علم پیدا كنى و در ثانى به بندگى او بپردازى، و ثالثا در جستجوى مكارم و عمل به مستحبات شریعت باشى ...».
این وسیله نه برای آن است که بین ما و بین خدای ما باشد بلکه این توسل برای آن است که اینحجاب برداشته شود تا اوئی را که از رگ گردن هم به ما نزدیکتراست مشاهده کنیم، آن کسی که حایل بین انسان و قلب اوست, دیده شود، «وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِ »« و بدانید خداوند میان انسان و قلب او حایل مىشود»(انفال/24). و این مشاهده تنها از قلوب پاک و نفس های خودساخته برمی آید.
بارالها، معرفت و شناخت پاکانت را برایمان ارزانی گردان تا با چراغ هدایت ایشان، چشم قلب ما به دیدارت روشن گردد.
گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی