تانک های تاریخی ایران

جنگ پدیده ای نفرت انگیز است. نابودی انسان ها، تباهی زندگی ها و وداع غم انگیز با عزیزان همگی از آثار مخرب آن به شمار می آیند. البته همیشه به هر موضوعی می توان به گونه ای دیگر نگریست. جنبه ای که دیگران از دیدن آن محرومند. ابزارآلات جنگی نیز از آن مقوله هایی است که اغلب، مردم با آنها آشنایی چندانی ندارند. ارتش کشورمان پس از سال 1926 به تدریج متحول گردید و از ابزارهای مدرن دفاعی در آن استفاده شد. در این بخش به بررسی مهمترین تانک های ارتش ایران در سال های اولیه تا سال های میانی قرن بیستم می پردازیم.

Renault FT-17

این تانک فرانسوی سبک با ابعاد کوچک خود برای رسیدن به سرعت زیاد و چابکی بالا مناسب بود. برجک آن قابلیت چرخش کامل داشت و بر امنیت بالاتر، موتور در بخش عقبی واقع شده بود. این امر آن را از اصابت گلوله در امان می داشت.

ایده ساخت تانک های کوچک در جهانی ال به ذهن برخی از ژنرال های فرانسوی خطور کرد. اما در عملیاتی شدن آن بعد از سال 1917 انجام گرفت. تعداد زیاد تولید و حجم انبوه سفارش از کشورهای مختلف، موجب رواج یافتن این نوع تانک در جهان شد.

CKD TNH

محصول دیگری از شرکت CKD که چهار نفر سرباز را حمل می کرد و  2/8 تن وزن داشت. TNH یک تانک کامل با طول، عرض و ارتفاع 51/4، 08/2 و 3/2 متر بود. موتور PRAGA، از نوع 4 سیلندر آب خنک به حجم 7940 سی سی و با قدرت 100 اسب بخار بود. بین سال های 41-1931 ایران به تجهیز ارتش خود اقدام کرده و 300 هزار قبضه اسلحه 6 هزار تانک و نفربر و 350 توپ نظامی خریداری نمود. به دنبال خرید تانک های جدید محصولات CKD مخصوصاً TNH و AH IV انتخاب شدند. سفارش خرید TNH در تاریخ 17 آگوست 1936 داده شد و 50 دستگاه از آن در می 1937 به تهران رسید.

CKD PI

این تانک دو نفره 3/2 تنی، پیشرانه 4 سیلندر Praga به حجم 1950 سی سی داشت که 30 اسب بخار قدرت تولید می کرد.

74 دستگاه از آن تولید شده و در ارتش ایران به خدمت گرفته شد. اولین دستگاه پروتوتایپ آن به عنوان هدیه به شاه ایران داده شد و توانست به دلیل کیفیت بالای ساخت، او را شیفته خود سازد. زره در بخش های مختلف بین 4 تا 12 میلی متر ضخامت داشت.

کارخانه Ceskomorauska Kolben Danek) CKD در کشور چکسلواکی واقع بود. این وسیله قادر بود به حداکثر سرعت 35 کیلومتر در ساعت دست یابد.

CKD AH IV

یکی از محبوب ترین تانک های ایران با ظرفیت حمل دو سرنشین و وزن 4 تن است. ای از این تانک کوچک بین سال های 36-1935 به تعداد تنها 133 دستگاه تولید شد که 50 دستگاه آن به ایران ارسال گردید. موتور آن 6 سلیندر با قدرت 50 اسب بخار بود. زره بین 8 تا 15 میلی متر ضخامت داشت. این محصول در حقیقت محصول مشترک CKD، Skoda و ZB بود که هر کدام در زمینه های مختلف فعالیت داشتند.

American La France TK-6

مدل TK-6 در سال 1933 مخصوص شرایط آب و هوایی ایران طراحی شد. این وسیله هم به سمت جلو و هم به سمت عقب قابلیت حرکت داشت و در نتیجه دو راننده می بایست در آن قرار می گرفتند.

این تکنولوژی یک پدیده عمومی بود و در کلیه زره پوش های شناسایی آن دوره دیده می شود. TK-6 دارای سیستم تعلیق چهار چرخ مستقل بود. در کنار چرخ های اصلی در روی بدنه دو جای قرار گیری لاستیک های زاپاس نیز دیده می شود. این وسیله 4/10 تنی 240 اسب بخاری قدرت داشت بنابراین این قدرت مانور بسیار عالی برای آن به وجود آمده بود. در حرکت به سمت جلو حداکثر سرعت 4/84 کیلومتر در ساعت و در حرکت به سمت عقب 38 کیلومتر قابل حصول بود. این چابکی به دلیل بهره گیری از پیشرانه 12 سیلندر برای آن حاصل شده بود. تنها دو دستگاه TK-6 به ایران تحویل گردید.

Marmon Herrington CTL-1

این تانک برای خط مقدم جنگ طراحی نشده بود و بیشتر جنبه پیشتیبانی و کنترل شورش ها را بر عهده داشت.

CTL-1 توانایی حمل دو سرنشین را داشت و از پیشرانه ای ساخت فورد با 12 سیلندر و 110 اسب بخار بهره می برد. تانک M-H می توانست تا حداکثر 50 کیلومتر در ساعت سرعت بگیرد.

Rolls – Royce Silver Ghost

در سال 1914 ارتش انگلستان شروع به مذاکراتی با کارخانه رولزرویس برای تبدیل مدل سیلورگوست به نوع زره پوش نمود. در مارس 1915 اولین دستگاه از این زره پوش سفارشی ساخته شد که توانست از عهده آزمایش های مختلف در شرایط متفاوت برآید و همین باعث گشت که تولید آن آغاز گردد. این خودرو در مأموریت های مختلفی در آفریقا و سرزمین عی عربی مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1923 به دستور رضاخان که در آن زمان وزیر جنگ بود. تعدادی از این خودروه برای ارتش نوپای ایران خریداری گردید. رولزرویس های مورد استفاده در ایران دارای سیستم تعلیق تقویت شده و زره 9 میلی متری بوده و از اسلحه ویکرز استفاده می کردند. این خودرو از پیشرانه 6 سیلندر 50/40 اسب بخاری بنزینی نیرو می گرفت. وزن این وسیله به 4/3 تن و حداکثر سرعت آن به 95 کیلومتر در ساعت می رسید. این رولزرویس ها سال ها در ارتش ایران باقی ماندند سپس از رده خارج گردیدند و در انباری های ارتش به فراموشی سپرده شدند.

در حال حاضر در ایران یک موزه جنگ در مجموعه تاریخی سعد آباد وجود دارد که برخی از این وسایل نظامی در آنجا نگهداری می شوند. البته متأسفانه برخی از آنها فاقد اطلاعات لازم برای بازدیدکنندگان هستند. در اینجا از مسؤولان محترم نظامی کشورمان درخواست می نماییم نسبت به انجام مطالعات گسترده و ثبت تاریخ ارتش و قوای نظامی کشورمان مساعدت بیشتری مبذول دارند و این تاریخ سراسر افتخار را برای نسل های بعد حفظ کنند.

منبع: مجله نوآور

تنظیم برای تبیان: محسن مرادی