مراسم و آیین های مختلف سوگواری در استان قزوین

هر ساله با آغاز ماه محرم، مردم مناطق مختلف استان قزوین نیز مانند سایر هموطنان، با شیوه های خاص خود به سوگواری سید شهدا (ع) می پردازند:

طبق کشی: این مراسم از سنت های خاص شهر قزوین است. طبق از جنس چوب با ارتفاع حدود یک و نیم متر و قطر یک متر است. بیشتر قسمت های آن را آیینه کاری می کنند. این طبق استوانه ای شکل را روی سر می گذارند و آن را حمل می کنند. در شهر قزوین در شب تاسوعا، همه دسته های عزاداری از مساجد و تکایای خود به طرف امامزاده «سلطان سید محمد» به راه می افتند و در آنجا تجمع می کنند و در شب عاشورا به سمت امامزاده حسین  (شاهزاده حسین) می روند. در مناطق روستایی نیز اهالی هر روستا، در شب عاشورا به نزدیک ترین امامزاده محل رفته و تمام شب را تا قبل از طلوع آفتاب به سینه زنی می پردازند و پس از خواندن نماز صبح به طرف روستای خود حرکت می کنند. کودکان، افراد مسن و زنان با آوردن شیر، چای و ... از این دسته ها استقبال می کنند. دسته های عزادار، یک دور در محل می زنند و نوحه می خوانند و سپس به مسجد محل می روند.

درخت خونبار: در روستای «زرآباد» از توابع بخش «رودبار الموت»، درخت چنار کهنسالی وجود دارد که به اعتقاد و شهادت اهالی محل، هر ساله هنگام اذان صبح روز عاشورا، از ساقه های آن مایع قرمز رنگی مانند خون تراوش می کند. به همین خاطر هر سال، افراد بسیاری از مناطق دور و نزدیک به این محل می آیند و زیر درخت خونبار می روند تا هم به عزاداری بپردازند و هم شاهد تراوش خون از آن باشند. مردم این روستا بر این باورند که بر روی بعضی از برگ های این درخت، نام پنج تن «آل عبا» حک شده است.

سیزدهم محرم: به گواهی مورخین، بعد از واقعه کربلا کسی از ترس «یزید بن معاویه» جرئت نمی کرد تا جنازه های یاران امام حسین (ع) را دفن کند؛ تا اینکه زنان طایفه «بنی اسد» جمع شدند و به خاک کردن جنازه ها پرداختند. این واقعه در روز سیزدهم ماه محرم اتفاق افتاد. به همین خاطر زنان قزوینی هر سال در روز سیزدهم ماه محرم، در مسجد «علی اکبر» این شهر جمع می شوند؛ عده ای بیل و کلنگ به دست می گیرند و عده ای دیگر پیکرهای پارچه ای بدون سر را بر دوش گرفته و به دور شهر می چرخند و دوباره به آن مسجد بر می گردند و در آنجا به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند.

سفره های نذری

گستردن سفره های نذری که از دیرباز در بین زنان متداول بوده است، به غیر از جنبه های مذهبی و روحانی، کاربری های اجتماعی متفاوتی دارد و می توان آن را یک نوع انجمن زنانه نامید. در این مجالس، زنان علاوه بر انجام مراسم دعا، دیدارهای خود را تازه می کنند و در رفع مشکلات به یکدیگر کمک می نمایند و گاهی نیز تصمیماتی جهت امور محله و یا فامیل می گیرند.

برخی از این سفره ها عبارت اند از:

سفره حضرت رقیه: هنگام گستراندن این سفره، فضا را با آجر و شمع سبز تزیین می کنند تا بازگو کننده خرابه های شام باشد و پس از روضه خوانی لقمه هایی که از نان، پنیر، خرما و سبزی خوردن تهیه شده است، بین میهمانان توزیع می شود.

سفره بی بی حور (بی بی نور): این سفره را در سه مرحله پهن می کنند. ابتدا دو بار آن را می اندازند، مرحله سوم هنگامی گسترده می شود که حاجتشان برآورده شده باشد و در آن کاچی و میوه توزیع می شود. در بین میوه ها حتماً یک میوه باید در بسته باشد مانند: هندوانه، انار، پرتقال و... این سفره را در صبح روز سه شنبه می اندازند.

سفره امام حسن  (ع): این سفره را معمولاً در روز بیست و هشتم ماه صفر می اندازند. فضای میهمانی را با رنگ سبز تزیین می کنند. ظروف می بایستی سبز باشد. همچنین غذایی که توزیع می شود باید از غذاهای سبز رنگ مانند کوکو سبزی، آش و ... باشد. همچنین شله زرد نیز توزیع می کنند و روی آن را با خلال سبز تزیین می نمایند.

سفره حضرت قاسم (ع): در این سفره پس از مراسم روضه خوانی و دعا، شیرینی و نقل و حنا بین میهمانان توزیع می کنند.

سفره حضرت علی (ع): این سفره ساده ترین سفره نذری است و در آن فقط نمک، شیر و نان جو می گذارند.

سفره دوازده امام: در این سفره پس از خواندن دعای توسل، میوه، آجیل مشکل گشا و آش رشته پخش می کنند.

سفره حضرت عباس (ع): در این سفره نیز پس از خواندن روضه از شهادت و دلاوری های حضرت ابوالفضل (ع)، آش رشته و عدس پلو بین میهمانان توزیع می کنند.

سفره نذری ولدآبادی: در «بهشت حسینی» قزوین که در ضلع جنوبی مقبره «امامزاده حسین» واقع شده است، سنگ قبری متعلق به «سید محمد ولدآبادی» دیده می شود. اگر کسی حاجتی داشته باشد، پارچه سبزی روی سنگ قبر او می گستراند و شمع روشن می کند و بین مردم نان و ماست توزیع می نماید. بسیاری از کسانی که از ایشان حاجت گرفته اند، روی سنگ قبر او طاقی زده اند، ولی هر بار این طاق فرو ریخته است و مردم قزوین بر این اعتقادند که مقبره ایشان طاق نمی پذیرد.

همچنین حرم چهار انبیا یا پیغمبریه که در مرکز شهر قزوین واقع شد و مدفن چهار پیغمبر خدا و یک امامزاده است، در روزهای اول هر ماه هجری شاهد تجمع زنان قزوینی است که برای زیارت و خواندن دعا به آن جا می آیند. عده ای نیز که حاجت آنها بر آورده شده است، در آن محل آجیل مشگل گشا توزیع می کنند.

منبع: میراث فرهنگی استان قزوین