شورای نگهبان

قوه مقننه در ایران از دو رکن تشکیل شده است. 1- مجلس شورای اسلامی 2- شورای نگهبان. در بخش قبل به بررسی ساختار مجلس پرداختیم و اکنون به شورای نگهبان اشاره می کنیم:

ساختار شورای نگهبان:

فلسفه وجودی شورای نگهبان حفظ اسلامیت نظام و مغایر نبودن قوانین موضوعه با مقررات اسلامی و قانون اساسی است. در اصل ۹۱ قانون اساسی چنین آمده است:

بمنظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها شورایی بنام شورای نگهبان با ترکیب زیر تشکیل می شود:

(۱) شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز : انتخاب این عده با مقام رهبری است.

(۲) شش نفر حقوقدان در رشته های مختلف حقوقی : از میان حقوقدانان مسلمانی که بوسیله رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی معرفی می شوند و با رای مجلس انتخاب می گردند.

قانونگذاری از شئونات ولی فقیه است. بنابر این انتخاب فقهای شورای نگهبان از طریق رهبری بیانگر اعمال ولایت و نظارت ولی فقیه در امر قانونگذاری است.

مدت عضویت اعضای شورای نگهبان: اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می شوند ولی در نخستین دوره پس از گذشتن سه سال نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می یابند و اعضای جدید انتخاب می شوند. عزل و قبول استعفای فقهای شورا-- بر اساس اصل۱۱۰ - از اختیارات رهبری است.

وظایف و اختیارات شورای نگهبان:

 شورای نگهبان دارای دو رکن است:

۱)) فقها

۲)) مجمع فقها و حقوقدانان

فقها در تمام تصمیمات شورا شرکت دارند ولی حقوقدانان در اموری که مختص فقهاست حق اظهار نظر ندارند.

الف) وظایف فقهای شورای نگهبان:

(۱) تشخیص عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین شرعی.

(۲) تشخیص عدم مغایرت مصوبات دولت با اصول و احکام مذهب رسمی کشور.

(۳) عضویت در شورای موقت رهبری.

ب) وظایف و اختیارات مجمع فقها و حقوقدانان:

(۱) پاسداری از قانون اساسی

(۲) حضور در مجلس

حضور شورای نگهبان در مجلس ممکن است به چند طریق صورت پذیرد:

حضوری اختیاری: اعضای شورای نگهبان بمنظور تسریع در کار می توانند هنگام مذاکره در باره لایحه یا طرح قانونی در مجلس حاضر شوند و مذاکرات را استماع کنند.

حضور الزامی: در سه مورد حضورشورای نگهبان در مجلس الزامی است:

اول: هنگامی که جلسات مجلس بصورت غیر علنی بر گزار می شود.

دوم: هنگام بحث و بر رسی طرحها و لوایح فوری.

سوم: در مراسم تحلیف رئیس جمهور.

(۳) تفسیر قانون اساسی: تفسیر قانون اساسی بعهده شورای نگهبان است که با تصویب سه چهارم آنان انجام می شود.

(۴) تعیین صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری: صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جهت دارا بودن شرایطی که در قانون اساسی است قبل از انتخابات به تایید شورای نگهبان برسد.

(۵) نظارت بر انتخابات: انتخابات در نظام مقدس جمهوری اسلامی بسیار مهم تلقی شده چندان که در قانون اساسی آمده است: در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید با اتکاء به آراء عمومی اداره شود از راه انتخابات یا از راه همه پرسی.

نویسنده: حسین شاهد خطیبی، سایت لیله القدیر

پی نوشتها: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، آیین نامه داخلی مجلس