اگزوسیتوز

وقتی قرار است مولکولهای بزرگ از سلول خارج شوند، اول در یک آبدانه بسته بندی می شوند. آبدانه به سمت غشاء حرکت می کند و با بخشهای خاصی از غشاء که می توانند با آن جفت شوند، ترکیب می شوند. آبدانه جزیی از غشا می شود و مواد درون آن در فضای خارج رها می شوند. فرض کنید یک پروتئین در سلول ساخته شده و باید به خارج سلول منتقل شود. این پروتئین به دستگاه گلژی می رود. دستگاه گلژی پروتئین های تولیده شده را در چند آبدانه بسته بندی می کند. این بسته ها به طرف غشای سلول می رود. بسته جذب غشا می شود و مواد درون آن به بیرون می ریزند.

بعضی از مواد به طور مداوم توسط سلول ترشخ می شوند، اما بعضی دیگر فقط گاهی ساخته می شوند. برای کنترل ترشح این مواد، آبدانه های خاصی وجود دارند که با یک سیگنال خارجی تحریک می شوند و مواد درون خود را رها می کنند. این سیگنال، که مثلاً می تواند یک هورمون باشد، روی گیرنده های خاصی در جداره خارجی سلول می نشیند. این کار باعث می شود غلظت یونهای آزاد کلسیم در سلول زیاد شود . افزایش غلظت یون کلسیم، سرعت ترکیب آبدانه ها با غشای سلول را بیشتر می کند. به این ترتیب اگزوسیتوز در تسریع می شود و ماده مورد نظر به طور مداوم ترشح خواهد شد.

اندوسیتوز

به طور کلی دو نوع اندوسیتوز وجود دارد، پینوسیتوز و فاگوسیتوز. پینوسیتوز به معنی قورت دادن مولکولهای کوچک یا مایعاتی است که اطراف سلول وجود دارد. فاگوسیتوز یعنی خوردن مولکولها و ذرات بزرگ مثل میکروارگانیسم ها، اجزای سلولهای مرده و ... .

یوکاریوتها در بیشتر مواقع مشغول خوردن مایعات و مولکولهای اطراف خود هستند. آنها در هنگام این کار بخشی از غشای سلول خود را هم بین می برند. مثلا سلولهای ماکروفاژ (سلولهای ایمنی بدن که میکروبها را می خورند.) در هر دقیقه %3 از غشای خود را هضم می کنند، یعنی باید بعد از گذشت یک و نیم ساعت، کل غشای آنها از بین برود! واضح است که این اتفاق نمی افتد. سلول اگزوسیتوز انجام می دهد تا جداره اش تقریبا با همان سرعت بزرگ شود و از بین نرود.

اگر لازم باشد تا سلول، مولکول خاصی را به طور انتخابی جذب کند، اندوسیتوز با روش دیگری انجام می شود. معمولا گیرنده های خاصی روی غشا وجود دارند که جذب این مواد از طریق آنها صورت می گیرد.

مولکول مورد نظر به سطح این گیرنده ها می آید و به سادگی وارد سلول می شود. سرعت جذب در این روش بسیار بیشتر از اندوسیتوز معمولی است. لیپوپروتئین های سبک (LDL) از همین طریق جذب می شوند.

وقتی سلول بخواهد غشای خود را بیشتر کند به کلسترول احتیاج دارد. کلسترول هم یکی از LDL ها است. سلول تعدادی گیرنده LDL می سازد و آنها را روی غشای خود قرار می دهد. LDL با سرعت زیاد وارد سلول می شود و سلول می تواند غشای جدید بسازد. بعضی از مردم دارای ژنی هستند که نمی گذارند گیرنده های LDL تولید شوند. آنها نمی توانند LDL موجود در خون را جذب کنند و در نتیجه میزان کلسترول خون آنها بالا می رود. همین باعث می شود. همین باعث می شود که عده زیادی از این افراد، حتی در جوانی به بیماری قلبی مبتلا شوند و جان خود را از دست بدهند.

اگر دوست دارید تا یک مدلسازی در این مورد ببینید، اینجا کلیک کنید.

فاگوسیتوز

گلبولهای سفید خون معمولا با فاگوسیتوز، ذرات بیگانه موجود در جریان خون را از بین می‌برند. آنها حتی می‌توانند سلولهای هم اندازه خود را به راحتی ببلعند. ذره یا سلول بیگانه به گیرنده های سطح این سلولها می‌چسبد و سپس گلبول سفید آن را به درون خود می‌کشد و جذب می‌کند.