حراج تهران، موفق یا ناموفق

پنجمین دوره حراج تهران جمعه هفتم خرداد ماه با فروش 25 میلیارد و 365 میلیون تومان نقاشی و مجسمه، رکورد فروش خود در دوره پیش با مبلغ 21 میلیارد و 400 میلیون تومانی را شکست. اما آیا این به نفع جامعه هنر ایران است؟

فراوری: یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان

 
در این دوره از حراج، آثار استادان هنر ارائه شد درحالی که در دوره های قبل، شاهد حضور آثار هنرمندان نسل نو نیز بوده ایم. در حراج پنجم از 80 اثر ارائه شده، 79 اثر به فروش رسید که در این بین 6 اثر بالای یک میلیارد به فروش رفت. همچنین چکش حراج برای تابلوی سهراب سپهری با مبلغ سه میلیارد تومان، فرود آمد که باعث تشویق حاضران در سالن حراج شد. در این دوره از حراج 15 تابلو از نقاشی آکادمیک ایران شامل آثار استادان نقاشی واقع گرا، نگارگری نوین و قهوه خانه در کنار 65 اثر از استادان مدرنیست ایران ارائه آثار شده بود. اما این پایان ماجرا نبود.
حراج تهران با تمام زرق و برق و پول های کلانی که برای خرید و فروش آثار آن جا به جا می شود، همیشه سوژه ای داغ برای اظهارنظرها و واکنش های مختلف بوده است.
برخی برگزاری این حراجی را اتفاقی مثبت برای فرهنگ و هنر کشور تلقی می کنند. اینکه آثار هنری مورد توجه قرار گرفته و گردش مالی این حوزه رونق بگیرد برای بسیاری باب میل و نقطه ای آرمانی برای هنر محسوب می شود به ویژه آنکه در سال های گذشته برای برگزاری حراج کریستی در تهران تلاش زیادی صورت گرفته است، اما اکنون با وجود حراجی مستقل و خصوصی چون حراجی تهران جای خالی وجود یک بازار اقتصادی داخلی پر رونق در زمینه فروش آثار هنری پر شده است با این حال حراج تهران بعد از هر دوره از برگزاری خود، انتقادهای بسیاری را مقابلش می بیند.

از انتقاد به سر و شکل لاکچری و مبالغ هنگفت و میلیاردی که در آن جا به جا می شود تا انتقادهای نسبتاً موشکافانه تر همچون ادعایی که این حراجی را یک بازارگرمی برای فروش آثار هنرمندان کمترشناخته شده کشور می داند.

واکنش خوانندگان سایت ها و خبرگزاری ها به آمار و ارقام هنگفت خرید آثار هنری حراج تهران، گویای نظرات مختلف مردمی درباره این رویداد است.
برخی از هم میهنان آن را منفی و قیمت ها و پولهای مواضعه شده را مسخره می دانند و برخی هم مدعی هستند هرکس اختیار پول خود را دارد.
در کنار این انتقادات اما گاه نقدهای ژرف تر و موشکافانه تری ماهیت برگزاری حراج تهران را نشانه می گیرد. از جمله اینکه چرا به جای یک مجری متخصص برگزاری حراج، چهره ها و بازیگران سینما و تلویزیون چکش حراج این رویداد را در دست می گیرند. آنها که حراج تهران را بازارگرمی برای فروش آثار هنری مطرح و غیرمطرح می دانند، معتقدند که اجرای چنین حراجی توسط چهره هایی چون رضا کیانیان و یا حسین پاکدل ترفندی بیش برای جلب مشتری نیست، اما انتقاد بزرگ تر به حراج تهران مربوط به قیمت گذاری آثار است، چنانچه سال گذشته نیز برخی انتقادها و اعتراض ها ارقام اعلام شده در حراجی را مشکوک اعلام کرده است و مدعی شده بود که خریدهای این حراجی صوری است.

هنوز هم پیش روی حراج تهران، نقدهای قابل اعتنایی مطرح می شود؛ انتقادهایی از جمله اینکه این رویداد با قیمت گذاری های نجومی اش روی آثار هنری کمتر شناخته شده، سکویی برای مطرح شدن هنرمندان بی نام و نشان و تبدیل آنها و آثارشان به پرفروش های آینده این حراجی است. این نقدها و ابهامات عموماً بی پاسخ باقی می مانند و سال به سال وجهه ای پر رمز و رازتر به حراج تهران می بخشند!

اما با پخش شدن اخبار مربوط به حراج برخی از دولتمردان و بزرگران عرصه ادب و هنر اظهار نظراتی درمورد حراج داشته اند:

علی جنتی و حمایت دولت

علی جنتی که برای نشان دادن حمایت دولت از حراج تهران، در این رویداد مهم هنری حاضر شده بود، در سخنانی در جمع خبرنگاران گفت: «پنجمین سال است که حراج تهران برگزار می شود و من با حضور در این حراج، قصد دارم حمایت دولت از این همتِ بخش خصوصی را نشان دهم؛ حراج تهران حرکتی ارزنده است که علاوه بر تقدیر از هنرمندان موجب می شود آنها با دلگرمی از رونق اقتصاد هنر تشویق شوند و آثار فاخرتری ارائه دهند و نامشان ماندگار باشد. از هنرمندان بنام ایرانی هر سال آثار زیادی در حراجی های معتبری چون «کریستیز» عرضه می شود و این آثار با قیمت های بالایی خریداری می شوند که این نیز نشان دهنده ارزش معنوی و مادی این آثار است. »  علی جنتی با اشاره به تأثیر مستقیم رونق اقتصاد هنر   و اشتغالزایی در این عرصه افزود: «خوشبختانه در سال های اخیر اقبال به خرید تابلوهای هنری در ایران بسیار بیشتر شده و علاوه بر گالری ها، علاقه مندان به آثار تجسمی نیز برای خانه هایشان این آثار ارزشمند را خریداری می کنند. ما باید به جای آنکه طلا و جواهر به یکدیگر هدیه دهیم، آثار هنری خریداری کنیم و به دوستان و فرزندانمان در داخل و خارج از کشور هدیه دهیم. در این بین همیشه دولتمردان را تشویق می کنیم که به همتای خودشان در کشورهای دیگر اثر هنری ایرانی هدیه دهند زیرا با این حرکت، یک کار هنری علاوه بر آنکه می تواند معرف فرهنگ و هنر ایران باشد ارزش مادی حقیقی خود را می یابد.»

اظهار نظر آیدین آغداشلو

حراج تهران، حراج موفقی بود. در حد بالایی فروش داشت. در میان مجموعه كارهایی كه عرضه كرد، كارهای خوب، بسیار بودند. كار درستی كه صورت گرفت، جداكردن دو حراج «هنر مدرن» و «هنر معاصر» بود. حراج تهران واقعه مهمی است و تأثیر آن در بازار هنر معاصر ایران آشكار است و با مداومتی كه دارد می تواند تبدیل به یك بستر زمینه ساز برای تماشای آثار مهم و تعیین سقف قیمت هنرمندان معاصرمان باشد. اما طبیعتا بنیان آن بر اساس سلیقه گردانندگانش شكل می گیرد و درعین حال آثار مهمی كه به حراج ارائه می شود هربار می تواند كیفیت های متفاوتی داشته باشد. اما این حراج هم مانند هر حراج دیگری یك امر خصوصی است كه نه قرار است آینه تمام نمای هنر گذشته و حال ایران باشد و نه تعیین كننده حد قیمت آثار به فروش رسیده هنرمندان آن. این قیمت ها بر اساس سلیقه و رقابت بالا و پایین می رود و درعین حال قیمت های بسیار بالا نشان دهنده كیفیت قطعی آثار هنرمندانش نیستند. این حراج در سال های گذشته فرازونشیب های خودش را داشته است و مانند هر حراج دیگری در هرجای دنیا، می تواند نمونه هایی متوسط و نه چندان مهم را در خود جای دهد. به همین خاطر است كه در هر حراج معتبری اصل بر ماندگاری یك هنرمند در آن حراج نیست و هنرمندها می آیند و می روند. توصیه می كنم به این حراج و به حراج های دیگر با همین چشم نگاه شود و تحمیل هر اعتقاد به شدت مثبت یا منفی ای از عدم تصور صحیح در مورد جنس و هدف حراج ها نشئت می گیرد. همین جا باید به برگزاركنندگان این حراج تبریك بگویم چون به هر نوع و شكلی می توانند هنرهای تجسمی معاصر ایران را سالی یك بار مطرح كنند تا مورد استقبال قرار گیرد. در میان مجموعه آثار عرضه شده در این حراج من هم مانند هر آدمی، سلیقه شخصی خودم را داشته ام و دارم. تماشای نقاشی های زیبای منوچهر یكتایی، ناصر عصار، ژازه تباتبایی، حسین كاظمی، پروانه اعتمادی، سیراك ملكونیان، بهمن محصص، لیلی متین دفتری، محمد احصایی، سهراب سپهری و بسیاری دیگر جذاب بود. حراج ها را باید همان قدر جدی گرفت كه در هرجای دنیا هستند؛ آینه تمام نمای بدون نقص هنر یك روزگار نیستند. هرچند كه نمونه های درخشان را در میان آنها می توان یافت. حراج تهران، راه طولانی و پیچاپیچی را در پیش گرفته است و اگر گردانندگان آن گمان كنند كه با فروش هرچه بیشتر و هرسال بیشتر می توانند رضایت خود از رسالتشان را به دست آورند و آن را كافی بدانند، بخش عمده ای را از نظر دور داشته اند.

منابع:
شرق
پارس
ایران