تشخیص رنگ ها و اثر استروپ

مقدمه:

آیا تا به حال سعی کرده اید به طور همزمان با یک دست به سر خود ضربه های آهسته بزنید و با دست دیگر شکم خود را مالش دهید؟ این فعالیت علمی چیزی شبیه به این کار است و می تواند دیدی درست از نحوه ی کار مغزتان به شما بدهد. چالش این فعالیت گفتن اسم رنگ هاست. به نظر کار ساده ای است، نه؟ اما تصور کنید که اسم رنگ ها جلوی چشمانتان باشند و مجبور باشید رنگ نوشته را تشخیص دهید. این فعالیتی سرگرم کننده است که می توانید با اعضای خانواده یا دوستان در اوقات فراغت خود انجام دهید.

پیش زمینه:

این فعالیت تلاشی است برای فهم فرآیندهای فکری که شامل توجه، ادراک، خواندن و نام گذاری هستند. این فرآیندها چگونه در مغز اتفاق می افتند؟ در این آزمایش سعی داریم پدیده ای به نام اثر استروپ که اولین بار در سال ۱۹۳۵ در یک مقاله ی روان شناسی تجربی معروف توسط John Ridley Stroop توصیف شد را مورد بررسی قرار دهیم.

اثر استروپ از کلمات چاپ شده در رنگ های مختلف (مانند قرمز، سبز یا آبی) استفاده می کند و نشان می دهد که زمانی که این کلمات چاپ شده خود اسم رنگ ها باشند، می تواند بر سرعت فرد در گفتن اسم رنگی که مشاهده می کند تأثیر بگذارد. برای مثال، اگر کلمه ی قرمز با رنگ زرد چاپ شده باشد، زمان متفاوتی برای فرد لازم است تا اسم رنگ یعنی زرد را بگوید، در مقایسه با حالتی که کلمه ی قرمز با رنگ قرمز چاپ شده باشد. تفاوت دقیق میان زمان گفتن اسم رنگ ها در این حالت چقدر است؟ فعالیت علمی زیر را با دوستان خود انجام دهید تا پاسخ این سوال را بیابید.

مواد و وسایل مورد نیاز:

ده کاغذ یادداشت در ابعاد سه در پنج اینچ (می توانید به جای آن از کارت های کمتر با ابعاد بزرگتر یا کارت های بیشتر با ابعاد کوچکتر استفاده کنید.)
قیچی
خط کش (اختیاری)
 ماژیک رنگی در پنچ رنگ مختلف (این پنج رنگ باید کاملاً با هم متفاوت باشند، مانند سبز، قهوه ای، آبی، قرمز و زرد)
تایمر یا کرنومتر
حداقل سه داوطلب برای انجام آزمایش

آماده سازی:

یک کاغذ یادداشت را به صورت عمودی نگه دارید و آن را دو بار ببرید تا سه تکه کاغذ کوچکتر هر کدام در ابعاد ۳ در ۱.۶ اینچ حاصل شود. این کار را با همه ی ده کاغذ یادداشت انجام دهید تا در نهایت سی کارت کوچک داشته باشید.

روی پانزده عدد از این کارت ها با ماژیک رنگی نام رنگ ماژیک را بنویسید. برای مثال، می توانید با ماژیک سبز کلمه ی سبز را روی یکی از کارت ها بنویسید. از هر کدام از این پنج رنگ سه کارت تهیه کنید. (به این ترتیب برای مثال از رنگ سبز سه کارت با کلمه ی سبز روی آن ها، از رنگ قهوه ای سه کارت با کلمه ی قهوه ای روی آن ها و ... خواهید داشت.)

روی پانزده کارت باقی مانده از سی کارت، از همان ماژیک ها استفاده کنید اما این بار اسم رنگی را روی کارت بنویسید که مطابق با رنگ جوهر ماژیک نباشد. برای مثال با ماژیک سبز کلمه ی آبی را روی یکی از این کارت ها بنویسید. این بار نیز از هر کدام از پنج ماژیک برای نوشتن روی سه کارت استفاده کنید.

دو دسته ی پانزده تایی کارت را به طور جداگانه نگه دارید.

روش کار:

داوطلب اول خود را آماده کنید و روش کار را برای او توضیح دهید. بگویید که دسته ای کارت به او داده می شود و روی هر کارت کلمه ای با جوهر رنگی نوشته شده است. او وظیفه دارد رنگ جوهر نوشته را در کمترین زمان و بدون اشتباه بگوید.

هنگامی که هر دوی شما آماده بودید، یکی از دو دسته ی پانزده تایی کارت را به داوطلب بدهید و زمان لازم برای گفتن رنگ تمام کارت ها را اندازه بگیرید. چه زمانی طول می کشد تا داوطلب بتواند رنگ جوهر نوشته ی تمام پانزده کارت را به درستی بگوید؟

در مرحله ی بعد به همین داوطلب دسته ی پانزده تایی دوم کارت ها را بدهید و مجدداً زمان را اندازه بگیرید. چه مدت طول می-کشد تا داوطلب بتواند به درستی جوهر نوشته ی تمام پانزده کارت دسته را بگوید؟

همین دو مرحله را با داوطلبان دیگری که دارید تکرار کنید. برای هر کدام از آنها، دسته ی پانزده تایی که کار را با آن شروع می کنید تعویض کنید.

به طور کلی، داوطلبان برای گفتن اسم رنگ های کدام دسته از کارت ها به زمان بیشتری نیاز دارند، دسته ای که در آن اسم و رنگ جوهر یکسان هستند یا دسته ای که در آن رنگ نوشته با اسم رنگ متفاوت است؟ به نظر شما چرا نتایج این گونه است؟

آزمایش های تکمیلی:

می توانید این فعالیت را یک مرتبه ی دیگر انجام دهید اما این بار دو دسته کارت یکی با اسم رنگ هایی مطابق با رنگ جوهر و دیگری با اسم رنگ هایی که همگی با جوهر سیاه نوشته شده اند را بررسی کنید. آیا می توانید تفاوتی در میزان راحتی افراد در خواندن اسم رنگ ها بر اساس اینکه جوهر نوشته همرنگ اسم رنگ باشد یا نه حس کنید؟

فعالیت علمی بالا را یک بار دیگر انجام دهید و این مرتبه کارت ها را برعکس (پایین به بالا) به افراد نشان دهید. آیا در این حالت نیز اثر استروپ را در افراد مشاهده می کنید؟

مشاهده و نتیجه گیری:

آیا داوطلبان در گفتن اسم رنگ هایی که در آن جوهر با کلمه ی نوشته شده یکسان است در مقایسه با حالتی که جوهر و اسم رنگ یکسان نیست بهتر و سریع تر عمل می کنند؟
اثر استروپ نشان می دهد زمانی که یک اسم رنگ با جوهری به همان رنگ چاپ شود، افراد می توانند نام آن را بسیار سریع تر از زمانی بگویند که اسم رنگ و جوهری که کلمه با آن چاپ شده است یکسان نیست. (برای مثال، زمانی که با جوهر آبی کلمه ی آبی را روی کاغذ بنویسید، فرد می تواند بسیار سریع تر اسم رنگ را در مقایسه با حالتی بگوید که با جوهر آبی کلمه ی سبز نوشته شده باشد.) با انجام این فعالیت علمی نیز باید به همین نتیجه رسیده باشید. به عنوان مثال، ممکن است مشاهده کرده باشید که حدود سیزده تا هفده ثانیه برای انجام دسته ی کارت ها با رنگ جوهر مطابق با کلمه و حدود بیست تا بیست و پنج ثانیه برای انجام دسته ی کارت ها با رنگ جوهر متفاوت با کلمه برای داوطلبان زمان لازم است.

یک توضیح برای اثر استروپ تداخل است. از اولین سال های مدرسه، خواندن جزو اعمالی است که افراد روزانه آن را انجام می دهند. ما آنقدر در خواندن تبحر پیدا می کنیم که به صورت خودکار کلمات را می خوانیم. زمانی که از ما خواسته می شود اسم رنگ جوهر کلمه را به جای خود کلمه بگوییم، این توانایی خواندن خودکار کلمات با کاری که قصد داریم انجام دهیم (گفتن اسم رنگ جوهر کلمه) تداخل پیدا می کند. این اثر تداخلی به دانشمندان امکان آن را می دهد که نحوه ی کار مغز را بررسی کنند.

منبع:  Seeing Science

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان،تنظیم: نیلوفر یاقوتی