تبیان، دستیار زندگی
از قدمهای اولیه و مهمی که در تاریخ طراحی گرافیک برداشته شده ، می توان به روش های نخستین چاپ و انتشار اشاره کرد، در این مقاله شرحی از اولین روش های تکثیر و چاپ بیان شده است..
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مبارزه چاپ با بی سوادی

از قدمهای اولیه و مهمی که در تاریخ طراحی گرافیک برداشته شده ، می توان به روش های نخستین چاپ و انتشار اشاره کرد، در این مقاله شرحی از اولین روش های تکثیر و چاپ بیان شده است.

سمیه فروغی- بخش هنری تبیان
تایپوگرافی

به چاپ از روی یک سطح برجسته "گزیلوگرافی" می گویند ، جالب آنکه، این واژه متاثر از شرق است؛ همچنین به چاپ با قطعات فلزی که قابلیت جا به جایی دارند و جدا از یکدیگرند و علاوه بر آن به کرّات قابل استفاده هستند "تایپوگرافی"  گفته می شود . در تایپوگرافی سطح بالای هر حروف برجسته است.
کل طراحی "گرافیک"  مدیون اختراعی که به دست شخصی آلمانی است که نه چهره و نه امضایی از او به جا مانده است؛ بعد از نگارش، حروف چینی، نقش مهمی در پیشرفت تمدن بشری داشته و همچنین توسط چاپ به روش حروف چینی، سواد و علم و پیام رسانی بلافاصله در تمام جوامع در دسترس عموم قرار گرفت، همین امر موجب شد تا در اروپای بعد از قرون وسطی، دیگر علم و سواد فقط در انحصار اعضای روحانیان مسیحی نباشد، بنابراین طبقه متوسط با سواد و دانشجویان دانشگاه ها نیز افزایش پیدا کردند . علاوه بر آن در فرایند تولید کتاب و میزان هزینه ی آن نیز تاثیرات فراوانی داشت؛ به طور مثال پیش از آن قیمت یک جلد کتاب به قیمت یک مزرعه بود، اما پس از اختراع چاپ و حروف چینی، سرعت تولید کتاب افزایش پیدا کرد و قیمت کتاب ها نیز بسیار به صرفه شد .روشن نیست که در ابتدا برای اولین بار چاپ با لوح چوبین در اروپا به چه صورت به وجود آمد، اما بعد از اختراع کاغذ چاپ برجسته نیز از چین به اروپا و غرب وارد شد . اولین چاپ های برجسته نیز بر روی کارت بازی و اشکال دینی صورت گرفت .بر خلاف اینکه کلیسا کارت بازی را منع کرده بود (پیش از سال 1400) در اروپا طرفدارانی زیادی داشت و همین علاقمندی  مردم به کارت بازی موجب شده بود که صنعت چاپ زیر زمینی عظیمی به وجود آید .چاپ و انتشار این کارت ها در تمام طبقات اجتماعی جامعه در واقع اولین تصاویر گرافیکی بود که منتشر می شد زیرا بازی با آن ها نیازی به خواندن و نوشتن نداشت . می توان گفت چاپ در اروپا تاثیری دموکراتیک داشت زیرا با وجود چاپ دیگر ، بازی شاهان در بین مردم عامه نیز رواج پیدا کرده بود و فقط بر روی اولین"باسمه " های(کلیشه های چوبی) اروپایی تصاویر قدسیان دیده می شود.( تصویر1) در باسمه ها تصویر و حروف را بر روی یک قالب چوبی حکاکی می کردند و طرح های گرافیکی را به وجود می آورند. این طرح ها که اغلب با مضامین دینی بودند به کتاب های کلیشه ای (کتابهای مصوّر حکّاکی چوبی) بود تبدیل شد .

تایپوگرافی
توسط چاپ به روش حروف چینی، سواد و علم و پیام رسانی بلافاصله در تمام جوامع در دسترس عموم قرار گرفت همین امر موجب شد تا در اروپای بعد از قرون وسطی، دیگر علم و سواد فقط در انحصار اعضای روحانیان مسیحی نباشد، بنابراین طبقه متوسط با سواد و دانشجویان دانشگاه ها نیز افزایش پیدا کردند .

«اکثر کتب چاپ کلیشه ای سی تا چهل برگ بیشتر نداشت . علاوه بر رنگ گذاری دستی و استفاده از انگ برای ایجاد نواحی تخت رنگ روی پارچه ، کارت بازی و چاپ کلیشه چوبی اخیر ، در برخی از چاپ های قرن پانزدهم ، پاشیدن پولک چسبدار (قطعات ریز فلز) ، اندود کردن (قطعات ریز کریستال کوارتز با رنگ) یا کرکی کردن ( پشم پودر شده) با استفاده از قالب چوبین صورت می گرفت. اولین کتاب های چاپ کلیشه ای با ماله دستی و مرکب قهوه ای یا خاکستری چاپ می شد و نسخه های بعدی با ماشین چاپ و مرکب سیاه چاپ می گردید. چون ماله دستی زیاد فرو رفتگی ایجاد میکرد و مانع از چاپ دورو می شد ، از این رو در اولین چاپهای کلیشه ای فقط یک طرف ورق چاپ می خورد .»1
به دلیل اینکه بیشتر نمونه های موجود مربوط به سال های بعد از 1460 در هلند هستند ، نمی توان تشخیص داد که ابتدا چاپ های کلیشه ای به وجود آمده اند یا چاپ حروف چینی .
چاپ کلیشه ای بیشتر برای آموزش دینی به بی سوادان طراحی می شد .این گونه چاپ ها طرح های بسیار ساده و قابل فهمی داشتند و حکایات را در قالب  تصویر بیان می کردند اما بعد از قرن پانزدهم که تعداد با سوادان افزایش پیدا کرد دیگر این گونه کتاب ها کاربردی نداشتند و منسوخ شدند .

پی نوشت:
1. بی.مگز ، فیلیپ ، تاریخ طراحی گرافیک ، ترجمه ناهید اعظم فراست ، غلامحسین فتح اله نوری،  انتشارات سمت ،( 1384) ،ص73