تبیان، دستیار زندگی
ردیوم یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن Rh و عدد اتمی آن 45 می باشد. ردیوم که از فلزات انتقالی سخت می باشد از گروه پلاتین بوده و به رنگ سفید مایل به نقره ای می باشد. ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ردیوم

ردیوم

ردیوم یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن Rh و عدد اتمی آن 45 می باشد. ردیوم که از فلزات انتقالی سخت می باشد از گروه پلاتین بوده و به رنگ سفید مایل به نقره ای می باشد. این عنصر در معادن پلاتین یافت شده و در ساخت آلیاژها و کاتالیزورها با پلاتین به کار می رود.

ویژگی های قابل توجه

ردیوم که از فلزات با دوام می باشد به رنگ سفید مایل به نقره ای بوده و از قابلیت انعکاسی بالایی برخوردار است. در هوا هنگامی که به آرامی خنک می شود به Resquioxide تبدیل می شود اما در دماهای بالاتر مجدداً به حالت فلز در می آید. نقطه ذوب ردیوم در مقایسه با پلاتین بالاتر و چگالی آن کمتر است. این عنصر توسط اسیدها خورده نمی شود و تنها در محلول Aqua Regia حل می شود.

کاربردها

اولین استفاده این عنصر کاربرد آن به عنوان آلیاژ برای محکم کردن پلاتین و پالادیوم می باشد. این آلیاژها در کوره ها ی تزریق مواد مخصوص برای تولید رشته های شیشه ای اجزاء ترموکوپل ها، الکترودهای سیستم جرقه زنی هواپیماها و ظروف ضد حرارت آزمایشگاه ها کاربرد دارند.

موارد استفاده دیگر عبارتند از:

* به دلیل مقامت الکتریکی پایین آن و همچنین مقاومت در برابر خوردگی در ساخت مواد تماس الکتریکی کاربرد دارد.

* ردیوم روکش شده که توسط عمل Electroplating یا تبخیر به دست آمده می آید بسیار محکم بوده و در ساخت ابزار چشمی کاربرد دارد.

* این عنصر در جواهرات نیز به عنوان عنصر تزئینی استفاده می شود.

* این عنصر همچنین به مقدار زیاد به عنوان کاتالیزور در فرایندهای صنعتی گوناگون استفاده می شود. (برای نمونه این عنصر در سیستم کاتالیزوری Catalytic Converters خودروها استفاده می شود. )

تاریخچه

ردیوم در سال 1803 توسط William Hyde Wollaston بعد از کشف پالادیوم کشف شد. Wollaston کشف خود را با استفاده از پلاتین خام که احتمالا از آفریقای جنوبی به دست آورده بود در کشور انگلستان انجام داد.

ردیوم


در این فرایند وی ابتدا پلاتین را در محلول Aqua Regia حل کرد و بعد از آن اسید به دست آمده را با اضافه کردن هیدرو اکسید سدیوم به آن خنثی کرد. سپس با اضافه کردن کلرید آمونیاک به آن پلاتین را ته نشین کرد. عنصر پالادیوم نیز در ضمن مجاورت با Mercuric Cyanide جدا شد. ماده باقی مانده یک ماده قرمز رنگ به نام نمک کلرید ردیوم بود و ردیوم نیز با عمل احیا توسط گاز هیدروژن جدا شد.

پیدایش

استخراج صنعتی این عنصر بسیار دشوار و پیچیده می باشد. چرا که این فلز در معادن به صورت ترکیبی با فلزات دیگر مانند پالادیوم نقره پلاتین و طلا وجود دارد. این عنصر بیشتر در معادن پلاتین یافت می شود و به صورت یک فلز آزاد و بی اثر که به سختی گداخته می شود وجود دارد.

منابع اصلی این عنصر در ساحل رودخانه های کوه های اورال شمال و جنوب آمریکا و همچنین معادن سولفید نیکل و مس در Sudbury, Ontario می باشد. اگرچه مقدار آن در Sudbury بسیار ناچیز می باشد ولی وجود معادن بسیاز زیاد نیکل استخراج رادیوم را نیز به صرفه می کند. با این وجود تولید سالیانه این عنصر تنها 7 تا 8 تن می باشد و معادن ردیوم بسیار اندک می باشند.

ایزوتوپ ها

ردیومی که به صورت طبیعی به وجود می آید تنها از یک ایزوتوپ تشکیل شده است. (Rh-103) پایدارترین ایزوتوپ های رادیو اکتیوی Rh-101 با نیمه عمر 3.3 سال و Rh102 با نیمه عمر 207 روز و Rh99 با نیمه عمر 16.1 روز می باشند. بیست ایزوتوپ رادیواکتیوی دیگر نیز برای این عنصر شناخته شده است که وزن اتمی آن ها از 92.926 (Rh-93) تا 116.925amu (Rh-20.8) گسترده شده است.

بیشتر آن ها بجز Rh-100 که نیمه عمرش 20.8 ساعت و Rh-105 که نیمه عمرش 35.36 ساعت می باشد بقیه نیمه عمری کمتر از یک ساعت دارند. برای این عنصر تعداد بی شماری Meta State نیز وجود دارد که پایدار ترین آن ها Rhm-102(0.141Mev) با نیمه عمر 2.9 سال و Rhm-101(0.157Mev) با نیمه عمر 4.3 روز می باشند.

حالت Decay اولیه قبل از ایزوتوپ پایدار Rh-103 الکترون گیری و حالت اولیه بعد از آن Beta Emission می باشد. محصول Decay اولیه قبل از Rh-103 عنصر Ruthenium و محصول اولیه بعد از آن پالادیوم می باشد.

هشدارها

ترکیباتی که حاوی Rhodium می باشند به ندرت در دسترس انسان ها قرار می گیرند ولی به هر حال آن ها به شدت سمی و سرطان زا می باشند. ترکیبات رادیوم پوست انسان را به شدت لکه دار کرده و می سوزاند. این عنصر هیچگونه نقش بیولوژیکی در زندگی انسان ها ندارد.


مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور
تنظیم: مریم فروزان کیا