روایت شاهنگیان از خلق موسیقی انقلاب

نقش موسیقی را در خیزش احساسات پاک مردمی در دهه های اول انقلاب و سپس جنگ تحمیلی نمی توان انکار کرد. امروزه نیز همچنان شنیدن آوار موسیقی های حماسی رایج در آن دوره برای هر ایرانی یادآور حال و هوای آن روزها ست. در میان هنرمندانی که سازنده موسیقی آن دوره بودند شاید نام آورترین ایشان، استاد شاهنگیان باشد.

حمید(حسن) شاهنگیان آهنگساز برجسته موسیقی های انقلابی که آثاری چون «خمینی ای امام»، «برخیزید ای شهیدان راه خدا»، «برخیزیم در هوای آزادی»، «جانبازی صبورم» و... را در کارنامه هنری دارد، از اوایل پیروزی انقلاب تا سال ۶۰ رئیس شورای موسیقی و شعر صدا و سیما بود.
او در كنار مدیریت این مركز در بخش موسیقی، همیشه در ساختن موسیقی های انقلابی هم پیشرو بود و كوشید در روزهای پرهیاهوی انقلاب با مراوداتی كه با دیگر هنرمندان ازجمله حسین صبحدل، حمید سبزواری و... داشت، سرودهایی ماندگار خلق و اجرا كند. وی كه امروز «یك آهنگساز انقلابی» شناخته می شود، همزمان با سی و هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب در سی ویكمین جشنواره موسیقی فجر مورد تجلیل قرار می گیرد.
تولید این آثار انقلابی در فضا و شرایط روزهای پیروزی انقلاب بر چه اساسی شكل گرفت؟
من موسیقی دان نیستم، اصلا تحصیلاتم موسیقی نیست و باید بگویم آن زمان هم كه شروع به ساختن آن موسیقی ها و سرودهای انقلابی كردم، هیچ تجربه ای در زمینه آهنگسازی نداشتم اما توانستم قطعاتی با همكاری دوستانم خلق كنم كه همچنان بعد از 37سال در ذهن مردم ماندگار شده است. البته همه اینها مسئولیتی بود كه خداوند برایمان مقدر كرد.
فاز اول این موسیقی ها مربوط به قبل از انقلاب بود كه من به تنهایی همه كارها را انجام می دادم؛ ازجمله ساختن ملودی، كلام و اجرا. بعدها افراد دیگری چون مرحوم حاج حسین صبحدل آن اذان گوی الهی معروف، مرحوم عباس صالحی قاری برجسته، حسین شمسایی، حمید یگانه و محمدرضا شریفی نیا هم به كمكم آمدند.

 این موسیقی ها كجا و چگونه ضبط شدند؟
ما در آن زمان از فضای حسینیه ارشاد استفاده می كردیم. به طوری كه قبل از حكومت نظامی تك تك وارد یك اتاق صدا به ابعاد 150در 200سانتی متر می شدیم و بعد از حكومت نظامی كه ساعت 6صبح بود، باز هم تك تك بیرون می آمدیم. در واقع تمام شب را زندانی بودیم و دائم تمرین می كردیم.
 با توجه به اینكه تحصیلات موسیقی نداشتید، چطور همه این آثار به لحاظ فنی ساخته شد؟
همه كارهای من توسط دوستان هنرمندی چون همایون رحیمیان، فریدون شهبازیان، علی بكان، منصوری، مرحوم حسن یوسف زمانی و... سازبندی و تنظیم شد. البته باید بگویم قبل از انقلاب همه كارهایمان بدون ساز ساخته شد و بعد از پیروزی، به واسطه اینكه امكانات وسیع واحد موسیقی صدا و سیما در اختیارمان قرار گرفت، توانستیم كارهایی بهتر بسازیم.
 این سرود بدو ورود امام خمینی(ره) با یك گروه سرود در فرودگاه اجرا شد.
این گروه سرود به همت آقای صبحدل در مسجد قبا با اعلام یك فراخوان عمومی شكل گرفت. به طوری كه بعد از این اعلام ما با انبوهی از جوانان و نوجوانان علاقه مند روبه رو شدیم كه با انتخاب نهایی تقریبا 130نفر به این گروه راه یافتند. ما تمرین ها را انجام دادیم و با برنامه ریزی ستاد استقبال برای اجرای این گروه در مراسم فرودگاه و بهشت زهرا، گروه را 2قسمت كردیم. به این ترتیب، یك گروه در فرودگاه سرود خمینی ای امام را اجرا كردند و گروه دیگر در بهشت زهرا سرود برخیزید ای شهیدان راه خدا را.
 این سرود پس از 37سال همچنان بین مردم ماندگار شده و زمزمه می شود. شما به عنوان خالق این اثر راز ماندگاری آن را در چه می دانید؟
سخنی كه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. شعر و سرود ساختن برای حضرت امام در آن زمان ساده نبود و یك عشق ناب نیاز داشت كه خوشبختانه در این سرود به آن نایل شدیم. دلی بودن این اثر و موضوع امام و انقلاب و شرایط تاریخی تولید از دلایلی است كه آن را در ذهن مردم ماندگار می كند. یكی از مولفه های موسیقی این است كه اشعار را ماندگار می كند و بر همین اساس هم امروز 4نسل انقلاب سرود خمینی ای امام را حفظ هستند.
متأسفانه در سال های گذشته این نقش موسیقی را فراموش كرده و كمتر به موسیقی های آیینی، انقلابی، عاشورایی، سنتی و... پرداخته ایم. به نظر من حمایت نكردن و بها ندادن به این هنرها موسیقی هایی را پدید آورده كه كمتر با جامعه ما همخوانی دارد. البته دلیل دیگر ماندگاری این اثر شرایط تاریخی ایران است. اگر این كارها در شرایطی غیر از آن دوران تولید می شد، شاید مثل بقیه آثار چندان مورد توجه قرار نمی گرفت.
نقش موسیقی را در پیروزی انقلاب اسلامی چگونه می بینید؟
به اعتقاد من هنر در شكل گیری جریان های اجتماعی نقشی مهم و انكارناپذیر دارد و البته نقش موسیقی از سایر هنرهای بصری در این زمینه پررنگ تر و ماندگارتر است. از این نظر، فكر می كنم تأثیر موسیقی نسبت به هنرهای بصری بیشتر و نقش آن در پیروزی انقلاب پررنگ تر بوده است اما اینكه دیگر هنرها را كنار بگذاریم، درست نیست.
تحریف سابقه یك سرود تاریخی
سرود «خمینی ای امام» متعلق به من و آقای سبزواری است. ایشان در آن زمان 2قطعه شعر درباره حضرت امام به من دادند كه من آنها را با هم تلفیق كردم و حاصلش شد شعر «خمینی ای امام». من برای ساختن این اثر شب ها كه همه می خوابیدند به زیرزمین یا محفظه خرپشتك می رفتم و با یك ضبط صوت كوچك كار می كردم. به طور كلی باید بگویم قطعه «خمینی ای امام» شناسنامه اش روشن است و با اینكه هنوز همه عوامل این كار زنده هستند، متأسفانه سابقه آن تحریف و به نام اشخاص دیگر در رسانه ها منتشر می شود.