شهر و معماری اسلامی

کتاب " شهر و معماری اسلامی ( تجلیلت و عینیات ) " تالیف : دکتر محمد نقی زاده  را  انتشارات مانی در سال 1387 برای اولین بار به زینت طبع آراسته است.این کتاب شامل  584 صفحه و به قیمت 75000 ریال در فروشگاه های کتاب موجود است . ساختار کتاب پس از سپری کردن از تقدیر و تشکر ، پیش گفتار ، تذکرات به فهرست مندرجات میرسد.
 کتاب حاضر که در ادامه مباحث مطرح شده در جلد اول ، به ارائه و معرفی و تجزیه و تحلیل برخی تجلیات و مظاهر عینی شهر و معماری اسلامی میپردازد ، مشتمل بر یک مقدمه ، سه بخش اصلی و یک موخره ( به عنوان نتیجه گیری ) می باشد.استخوان بندی و شاکله اصلی پژوهش ، سه بخش اصلی است که هرکدام مشتمل بر سه فصل هستند.این سه بخش با عناوین بود ها ( نمونه های تاریخی ) ، هست ها ( نمونه های معاصر ) و باید ها ( نمونه های ایده آل و برخی توصیه ها ) معرفی می شوند که اجمال عناوین موضوعات مطرح در آنها به شرح زیر هستند:
مقدمه کتاب به دو موضوع اصلی میپردازد که این موضوعات ، در واقع تکلمه ای برانگیزه ها و محرکهای اصلی نگارش این مجموعه هستند این دو موضوع عبارتند از : اجمالی در باب ادب شهرسازی و ارکان و عوامل شکل دهنده شهراسلامی که به برخی بارزه های اصلی آنها اشاره می شود.

بخش اول با عنوان بودها به معرفی برخی نمونه های تاریخی می پردازد .فصول اصلی این بخش عبارتند از:
• فصل اول با عنوان رابطه محیط ( شهر و معماری ) با فرهنگ به تبیین رابطه محیط با فرهنگ و تاثیر متقابل آنها بر یکدیگر می پردازد.مقصود از مطرح شدن این موضوع نیز آن بوده است که ضمن تکمیل مباحث مطرح شده در جلد اول ، زمینه ورود در فصول بعدی کتاب فراهم شود.

• فصل دوم به اجمالی از گذشته می پردازد.این فصل عمدتاً به ذکر کلیاتی در باب دوره تاریخی تحول و دگرگونی شهرهای ایرانی به ویژه به فرایند تحولات و دگرگونیهای آنها پس از اسلام آوردن ایرانیان می پردازد.این تحولات که با دگرگونی باورها و جهانبینی ایرانیان تازه مسلمان آغاز می شود ، به تدریج و نه دفعتا ً به مدیریت و روابط سازمان فضایی و ساختار و استخوان بندی و نهایتا ً کاربری شهرهای ایرانی سرایت نموده و آنها را متحول می کند . پس از توضیح این روند به برخی از اصول و ارزشهای اسلامی که عامل اصلی تغییرات و تحولات بوده اند نیز اشاره می شود.

• در فصل سوم نمونه هایی از شهرهای تاریخی معرفی می شوند که در آنها چگونگی ظهور و بروز اصول و ارزشهای اسلامی در کالبد شهرهای تاریخی شان مورد بررسی قرار می گیرند.

بخش دوم با عنوان هست ها به معرفی برخی نمونه های معاصر یا به عبارتی به برخی تفکرات و آرا و الگوهای مسلط بر دوران معاصر میپردازد . این بخش مشتمل بر سه فصل به شرح زیر است:
• فصل چهارم ، به معرفی برخی ویژگیهای حاکم بر دوران معاصر در قالب اصلی ترین حاکم ( ماشینیزم ) متمرکز است که از نظر نگارنده به عنوان مکرزمانه مطرح است.
• فصل پنجم با عنوان نمونه هایی از طرحها و برنامه ها ، به برخی طرحها و برنامه های رایج پرداخته و ویژگیهای آنها با اصول و ارزشهای اسلامی مقایسه می شوند .
• در فصل ششم به نمونه هایی از ایده ها و الگوها و روشهای متاخر می پردازد و بارزه های این نمونه ها نیز با مبانی نظری اسلامی مقایسه خواهند شد.

بخش سوم که به باید ها یا وضعیت ایده آل برای دوران معاصر و در قالب برخی توصیه ها به ذکر نمونه هایی ایده آل برای این دوران در قالب سه نمونه می پردازد.
• فصل هفتم به تبیین نقش مسجد در شهر اسلامی به عنوان اصلی ترین عنصر کالبدی معنوی شهر اسلامی متمرکز است.
• فصل هشتم به نمونه ای از طراحی فضای باز شهری که از موضوعات مبتلابه و مورد توجه دوران معاصر است خواهد پرداخت.
• فصل نهم نیز به عنوان نمونه به چگونگی تدوین مبانی نظری طراحی مسکن اشاره می کند.
• فصل دهم کتاب: در کنار پرداختن به موضوعاتی به عنوان نتیجه گیری از مباحث مطرح شده در سه بخش کتاب ، پیشنهاداتی را نیز ارایه خواهد نمود که توجه به آنها ، تکمیل مباحث نظری و روشهای دستیابی به راههای وصول به فضا و محیط زندگی اسلامی و ایجاد شهر و معماری اسلامی را تسهیل خواهد کرد.
در انتهای کتاب منضمات و فهرستی از آیات و روایات ، تصاویر ، جدول ها ، شکلها ، نقشه ها ، نمودارها و مراجع و منابع جهت تسهیل و تشریح مخاطب ارائه شده است.