کویر چیست و کجاست؟

اردو و کویر

برگزاری اردوهای طبیعت گردی در مناطق کویری نیاز به اطلاعات جامع علمی و فنی در مورد مناطق کویری داشته و لازم است مربیان گرامی قبل از اقدام برای برنامه ریزی اردوهای کویری به مطالعه برای شناخت کویر، همچنین دستیابی به موارد فنی و مهم مورد نیاز اقدام نمایند. ما در این مقاله اطلاعات چکیده و دسته بندی شده ای را در این زمینه ارائه داده ایم.

آشنایی با کویر:

کویر به اراضی گفته می شود که به جهت وجود نمک در آن ها فقط گیاهان شور پسند در آن رشد می کنند و یا به جهت نمک فراوان اصلا قابل کشت نیستند و هیچ گیاهی در آن ها رشد نمی کند. به مورد اول کویرهای گیاه دار یا مراتع کویری و به مورد دوم کویرهای فاقد گیاه و یا کویرهای واقعی می گویند.

کویر خوب است یا بد:

برخی تصور می کنند کویر سرزمینی بی استفاده و بی مصرف است بنابراین آن جا را سرزمین هایی نفرین شده می دانند. خوب است بدانیم که سرزمین ما به جهت دارا بودن همه موارد طبیعی از جمله دریاها و دریاچه ها، کوهستان ها و جنگل ها، بیابان ها و کویرها و داشتن آب و هوای بسیار متفاوت است که مورد توجه جهانیان است. وقتی می گوییم ایران سرزمینی غنی و سرشار از نعمات الهی است بخشی از این سخن در مورد وجود کویرهاست.

کویرها سرزمین هایی سرشار از جاذبه و فایده هستند. این سرزمین های نمکی می توانند از نظر اقتصادی، فرهنگی، توریستی، اشتغال و بهبود وضع معیشت كویرنشینان تاثیرگذار باشد.

برخی کاربری های کویر:

1- بهره برداری از كویر به عنوان مرتع یا چراگاه برای توسعه دامداری و صنایع وابسته
2- بهره برداری و استفاده از آب و خاك شور مناطق كویری با مدیریت صحیح
3- بهره برداری و استفاده از زمین های كویری، خصوصا ماسه بادی های مناطق كویری در صنعت
4- بهره برداری از منابع عظیم انرژی های نو (پاك) و تجدید پذیر و تمام نشدنی مناطق كویری(باد و آفتاب)
5- بهره برداری از كویر برای جلب توریست و گردشگر
6- بهره برداری از گیاهان روییده شده در مناطق كویری

برای مثال در مناطق كویری گیاهانی چون گز، نی، خارشتری، شور سیاه، شورسفید، اشنیان و برخی دیگر از گیاهان مقاوم به شوری می رویند که اکثر آن ها در صنایع مختلف مانند عطر و ادکلن، نقاشی، نساجی، داروسازی، فرش بافی، نجاری و حتی قنادی قابل استفاده هستند.

همچنین این نکته قابل توجه است که‌ ارزش غذایی گیاهان روییده شده در زیر نور و گرمای آفتاب مناطق كویری ده تا پانزده برابر بیشتر از گیاهان روییده شده در سایه می باشد. بنابراین سازمان های دست اندرکار می توانند با پخش سیلاب و كاشت گیاهان مرتعی، یعنی افزودن بر گیاهان موجود و همین طور رعایت تعادل در چرای دام در مراتع و اقدامات دیگر، مراتع كویری را تقویت كرده و بر ظرفیت آن ها بیفزایند و با توجه به این كه مراتع كویری بهترین چراگاه برای حیواناتی نظیر بز و شتر می باشد می توان از این راه دامداری و صنایع پیرامونی آن (فراورده های دامی، پوست، پشم، لبنیات، قالی بافی، گلیم بافی و غیره) را توسعه داده و باعث اشتغال و بالا بردن درآمد دامداران و ساكنان كویر و حواشی آن شد.

مناطق اصلی کویری در ایران:

کویرهای ایران عمدتا در مرکز و شرق ایران قرار دارند. با تمرکز بر نقشه ایران دو پهنه بزرگ بیابانی و کویری قابل تشخیص است. این دو پهنه عظیم به نام دشت کویر یا کویر مرکزی ایران و بیابان لوت معروفند. دشت کویر سرزمینی مثلث شکل است که در بین شهرهای سمنان، دامغان و شاهرود و ورامین، تهران، قم و کاشان، اردستان، یزد و طبس خراسان جنوبی قرار دارد. بیابان لوت نیز در جنوب شرقی دشت کویر و در حوالی کرمان تا خراسان جنوبی واقع شده است.

کویر مرکزی ایران خود به کویرهای متعددی تقسیم می شود. یکی از این کویرها کویر مسیله است که در قسمت مرکزی ایران و حاشیه غربی دشت کویر در بین شهرهای ورامین، قم و کاشان واقع شده است.

حداکثر ارتفاع این منطقه کویری 800 متر از سطح آب های آزاد است. همچنین این کویر دارای چاله های بزرگی به نام های حوض سلطان، حوض مره و دریاچه نمک آران و بیدگل است. کویر مرنجاب نیز در کنار این منطقه واقع شده و بخشی از کویر بندریگ به حساب می آید.

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسندگان: نسرین علی فرد – محسن تقوی پور
تنظیم: مریم فروزان کیا