شان نزول سوره ی مزمل
به ترتیب جمع آوری،هفتاد و سومین سوره است. به ترتیب نزول،سومین سوره است كه بعد از سوره «قلم» و قبل از سوره «مدثر» نازل شده است.
مزمل یعنی چه؟مزمل به معنای جامه در خود پیچیده است و مقصود رسول خدا است.
سوره‌ی مُزَّمِل در مكه و پیش از هجرت نازل شده و دارای 20 آیه است.
محتواى سوره مزمل
لحن آیات سوره به خوبى نشان مىدهد كه با سورههاى مكى هماهنگ است ، و به این ترتیب احتمال نزول آن در مدینه ، چنانكه بعضى گفتهاند ، بعید به نظر مىرسد ، ولى تفاوت لحن آغاز و انجام آیه نشان مىدهد كه در میان این آیات فاصله زمانى قابل ملاحظهاى بوده است كه بعضى از مفسران آن را هشت ماه و بعضى یكسال و بعضى حتى ده سال نوشتهاند .
بسیارى از آیات این سوره نشان مىدهد هنگامى نازل شده كه پیامبر (ص) دعوت علنى خود را شروع كرده بود ، و مخالفان در برابر او به مخالفت و تكذیب برخاسته بودند ، و پیامبر (ص) دستور پیدا مىكند در این مرحله با آنها مدارا نماید .
لذا این احتمال كه تمام سوره در آغاز دعوت پیامبر (ص) نازل شده باشد بسیار بعید به نظر مىرسد ، ممكن است آیات نخستین آن چنین باشد ، ولى مسلما همه آیات آن چنین نیست ، چرا كه تعبیراتش نشانه گسترش اسلام ، لااقل در سطح مكه ، و قیام مخالفین به مخالفت و مبارزه است ، و مىدانیم چنین چیزى در سه سال آغاز دعوت وجود نداشت.
شان نزولى كه براى سوره یا قسمتى از آیات آن در روایات آمده نیز متفاوت است.
در بعضى از روایات آمده است كه وقتى پیامبر (ص) اولین پیام الهى را دریافت كرد وحشت زده نزد خدیجه آمد (احساس ناراحتى جسمانى داشت و به استراحت پرداخت) و فرمود: مرا در جامعهاى بپیچید اینجا بود كه جبرئیل نازل شد ، و یا ایها المزمل را براى پیامبر (ص) آورد.
در حالى كه در روایات دیگرى آمده است كه این ماجرا زمانى بود كه پیامبر (ص) دعوت خود را آشكار كرده بود ، و قریش در دار الندوة جمع شدند تا در كار پیامبر (صلىاللهعلیهوآلهوسلّم) بیندیشند ، و براى مقابله با او نام و شعارى انتخاب كنند ، بعضى گفتند او كاهن است ، ولى گروهى با این پیشنهاد مخالفت كردند ، بعضى دیگر گفتند او مجنون است ، اما باز گروهى مخالفت كردند بعضى عنوان ساحر را ترجیح دادند ، آن را نیز نپذیرفتند .
سرانجام گفتند هر چه هست او میان دوستان جدائى مىاندازد (بنابر این ساحر است) سپس مشركان پراكنده شدند.
این سخن به پیامبر (ص) رسید ، خود را در لباسهایش پیچید (و به استراحت پرداخت) در این هنگام جبرئیل آمد و یا ایها المزمل و یا ایها المدثر را بر آن حضرت خواند.
نتیجه اینكه همانطور كه قبلا اشاره كردیم ظاهرا این سوره در مكه نازل شده ، و قطعا قسمتى از آن بعد از ظهور علنى اسلام ، و نفوذ نسبى آن در مكه بوده است ، هر چند احتمال دارد ، آیاتى از آغاز سوره در اول بعثت نازل شده باشد.
به هر حال محتواى سوره را مىتوان در پنج بخش خلاصه كرد
بخش اول : آیات آغاز سوره است كه پیامبر را به قیام شبانه براى عبادت و تلاوت قرآن دعوت مىكند ، و براى آمادگى براى پذیرش یك برنامه سنگین آماده مىسازد.
بخش دوم سوره : او را به صبر و شكیبائى و مقامت و مدارا بامخالفان در این مقطع خاص دعوت مىكند.
در بخش سوم : بحثهائى پیرامون معاد ، و ارسال موسى بن عمران به سوى فرعون و سركشى و سپس عذاب دردناك او را بیان مىدارد.
در بخش چهارم : دستورات شدیدى را كه در آغاز سوره پیرامون قیام شبانه آمده است به خاطر گرفتاریهاى مسلمانان تخفیف مىدهد.
و در بخش پنجم : یعنى آخرین بخش سوره ، بار دیگر دعوت به تلاوت قرآن ، و خواندن نماز و دادن زكات و انفاق فى سبیل الله و استغفار مىنماید.
فضیلت تلاوت سوره
در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام (ص( آمده است : من قرأ سورة المزمل رفع عنه العسر فى الدنیا و الاخرة : هر كس سوره مزمل را بخواند سختیها در دنیا و آخرت از او برداشته مىشود.
اطلاعات عمومی سوره مزمل:
1ـ تنها سوره ای كه در آن آیه ای هست كه در بین پیامبران فقط به پیامبر اسلام(ص)می فرماید كه پیامت سنگین است «اِنّا سَنُلْقی عَلیْكَ قَولا ثقیلا».
2ـ پرتكرارترین كلمه از جمله گروه كلماتی كه در سوره ها به كار رفته كلمه مبارك «الله» است كه بیشتر از سایر كلمات در سوره مزمل به كار رفته است.
فرآوری: نعیمه درویشی
بخش کودک و نوجوان تبیان
منابع: نورآسمانی- کانون گفتگوی قرآنی- منشور وحی
مطالب مرتبط:
