تبیان، دستیار زندگی
روان شناسی ارزشیابی تحصیلی، به قولی مطالعه ی رفتار معلمان به هنگام تصحیح اوراق دانش آموزان است. اما چنان چه به آن مطالعه رفتار معلمان و دانش آموزان به هنگام ارزشیابی اطلاق گردد، کامل تر به نظر می رسد....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

روان شناسی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

روان شناسی ارزشیابی تحصیلی، به قولی مطالعه ی رفتار معلمان به هنگام تصحیح اوراق دانش آموزان است. اما چنان چه به آن مطالعه رفتار معلمان و دانش آموزان به هنگام ارزشیابی اطلاق گردد، کامل تر به نظر می رسد. همان گونه که عوامل متعددی بر رفتار دانش آموزان در هنگام ارزشیابی تاثیر گذار است، این جریان در مورد رفتار های معلمان نیز صادق می باشد.

به گونه ای که همواره وضعیت ها و حالات مختلف روحی، روانی معلم و آثار گوناگون آن در نتایح ارزشیابی از مهم ترین خطرات کاهش دهنده اعتبار نمره های امتحانی است. لذا همان گونه که لازم است عوامل اضطراب زا در دانش آموزان مهار شوند معلمان نیز باید به گونه ای عمل نمایند نتایج ارزشیابی دانش آموزان به هیچ وجه تحت تاثیر حالات و شرایط نامطلوبی که احیانا بر آن ها عارض می گردد، قرار نگیرد. علت ترس و اضطراب از ارزشیابی هم بیش تر ناشی از عملکردهای غلط معلمان و روش های نادرست ارزشیابی است.

مدرسه

گاهی معلم نقش خود را که فراهم کردن موقعیت و امکانات مناسب آموزشی و پرورشی و هدایت فعالیت های آموزشی شاگردان به منطور رشد همه جانبه آنان است، فراموش می کند و تنها به انتقال حقایق علمی و اندازه گیری آن حقایق ضبط شده توسط فراگیران می پردازد که نتیجه آن عبور از کلاسی به کلاس دیگر است. در حالی که ارزشیابی مثل سایر فعالیت های آموزشی از زندگی مدرسه ای دانش آموزان جدا نیست. وظیفه همه معلمان است که ارزشیابی را از وجه ناآگاهانه به شکل آگاهانه درآورند و بدانند که ارزشیابی تنها برای صدور جواز عبور شاگرد از یک کلاس به کلاس دیگر نیست. در ارزشیابی باید کارایی معلمان در امر تدریس نیز مورد ارزیابی قرار گیرد و میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنان همراه با عوامل موثر در آن مشخص شود. معلم باید پس از بررسی میزان پیشرفت تحصیلی شاگردان و تعیین عوامل موثر در آن برای رفع نواقص و اشکالات موجود اقدامات لازم را به عمل آورد. در واقع او باید به اصلاح طرح، اجرا و ارزشیابی کل فرآیند تدریس و یادگیری بپردازد.

امتحان

برای انجام دادن چنین امری، علم نیازمند شناخت ویژگی های بدنی، روانی، اجتماعی، عاطفی و هم چنین توانایی های علمی، استعداد و نارسایی های شاگردان خود است.

زیرا هدف آموزش و پرورش تنها انتقال معلومات و حقایق علمی نیست، بلکه برآوردن نیازهای همه جانبه شاگردان است، به طریقی که همه آن ها بتوانند استعداد و توانایی های خود را از قوه به فعل درآورند. معلم در ارزشیابی مستمر از فرایند آموزش موظف است از یک طرف به رشد گروهی و پیشرفت همه افراد کلاس توجه کند و از طرف دیگر متوجه کمبودهای آموزشی و نقایص پیشرفت تک تک فراگیران باشد و به کشف و برطرف کردن عواملی که سبب چنین کمبودها و نقایصی شده است بپردازد.

ویژگی های یک ارزشیابی خوب و معتبر

مهم ترین ویژگی ها و خصوصیات یک ارزشیابی خوب و دقیق و معتبر عبارتند از:

باید دارای روال باشد. یعنی آن چیزی را که باید بسنجد، مورد سنجش قرار دهد.

دارای پایایی یا اعتبار باشد. وقتی یک امتحان چیزی را در جا و زمان خاصی سنجید، همان چیز را بتواند با همان دقت در زمان و مکان دیگر نیز بسنجد.

به دور از هر نوع احساسات و تمایلات و نظرات شخصی و فردی باشد.

بیشتر ادراک را بسنجد تا حافظه را.

خالی از هرگونه ترس و دلهره باشد.

بدون تشریفات زاید باشد.

از زوایا و جوانب مختلف ارزشیابی کند.

از انواع امتحانات، مشاهدات، مصاحبه ها تشکیل شده باشد.

فرد را در درجه اول نسبت به خودش بسنجد و سپس با دیگران مقایسه کند.

نتایج ارزشیابی با کم ترین تاخیر بعد از امتحان به دانش آموز داده شود.

امتحان و اضطراب

اصولا هر امتحان و آزمونی هیجان و اضطراب خاص خود را دارد. همه هنر انسان در این است که با حداقل اضطراب از عهده انجام بزرگ ترین امتحانات برآید. انسان بالفطره موجودی است کمال طلب، تشویق پذیر و تنبیه گریز. و بر این اساس نوجوانان نیز همواره طالب آن هستند که رفتارهایشان مورد تایید و تشویق دیگران واقع شود. هم چنین این نیاز کاملا فطری و طبیعی است که همه انسان ها به خصوص نوجوانان دوست داشته باشند به گونه ای که هستند مورد توجه، تایید و تشویق دیگران قرار گیرند. لذا فرآیند ارزشیابی به هر صورتی که باشد چندان خوشایند ایشان نیست.

ارزشیابی توصیفی

به طور کلی انسان دوست ندارد رفتارهایش همواره مورد ارزیابی و نقادی دیگران واقع گردد. به همین دلیل هر زمان که در موقعیت امتحان و آزمون قرار می گیرد به گونه ای دچار اضطراب می شود. البته وجود اضطراب به خودی خود امری غیر عادی نیست، اما آن چه که می تواند به عنوان یک عامل آزاردهنده و بازدارنده مورد توجه قرار بگیرد شدت هیجان زدگی و یا اضطراب فوق العاده ای است که به هنگام حضور در محافل اجتماعی یا شرکت در آزمون های مختلف دامن گیر بعضی از افراد می شود.

بنابراین یکی از رسالت های مهم اولیا و مربیان توجه به عامل اضطراب و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن در دانش آموزان مبتلا است.

زمانی که دانش آموزان به طور چشمگیری دچار اضطراب شوند، چنین اضطرابی می تواند آثار زیستی و روانی زیان باری را به همراه داشته باشد. اضطراب شدید بر غدد درون ریز و برون ریز اثر گذاشته و با متاثر نمودن ذهن انسان زمینه های فراموشی های زودگذر و خطای ادراک را فراهم می آورد. به همین دلیل در بسیاری از موارد نتایج حاصل از آزمون های انجام شده از دانش آموزان که شدیدا دچار اضطراب می شوند بیان گر فراموشی های آنی و خطاهای ادراکی آن هاست. در این میان نوجوانان کم رو و خجالتی در شرایط امتحان بیش از دیگران دچار اضطراب می شوند.


مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورنده: نسیم گوهری