رهبرانی معصوم در آغوش مادری معصوم
معصوم در لغت به معناى محفوظ و ممنوع است. و در اصطلاح، به شخصى معصوم گفته مى شود كه از خطا و اشتباه و گناه در امان و محفوظ باشد. كسى را معصوم گویند كه چشم بصیرتش باز باشد و حقائق جهان آفرینش را بالعیان مشاهده كند و بواسطه ارتباط و اتصالى كه با عالم ملكوت دارد از گناه و نافرمانى خوددارى كند و خطا و اشتباه و عصیان در ساحت وجود مقدسش راه نداشته باشد.
مقام شامخ عصمت، بواسطه ادله و براهین عقلى و نقلى، براى پیمبران به اثبات رسیده است. امامیه معتقدند كه جانشینان پیغمبر خدا، یعنی امامان دوازده گانه نیز باید معصوم باشند. و براى اثبات عصمت آنان نیز براهین و دلیلهایى اقامه شده است.
امامیه، علاوه بر آن كه سلسله پیمبران و ائمه اطهار علیهم السلام را معصوم مى دانند حضرت زهرا علیهاالسلام را نیز از گناه و نافرمانى معصوم مى دانند. براى اثبات عصمت آن جناب به چند دلیل مى توان استدلال نموده اند، از جمله آیه 34 سوره مبارکه احزاب:
«اِنَّما یُریدُ اللَّه لِیذُهْبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیتِ و یُطَهِّرَكُم تَطْهیراً»؛ خدا مى خواهد ناپاكى و آلودگى را از شما اهل بیت بر طرف سازد و كاملا پاكیزه و طاهرتان گرداند.
احادیث زیادى از طرق عامه و خاص صادر شده و دلالت مى كنند كه آیه مذكور در شأن پیغمبر و على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است.
در واقع ریشه عصمت این بزرگواران، به عدم انحراف از فطرت بازگشت مى كند، آن فطرتى كه قرآن شریف درباره آن مى فرماید:
«فاقم وجهك للدین حنیفا، فطرت الله التى فطر الناس علیها، لا تبدیل لخلق الله، ذلك الدین القیم، ولكن اكثر الناس لا یعلمون» (روم: 30)
غیر از انبیا و اولیا كه از بدو تولد از عصمت الهى برخوردارند، دیگران نیز (كه قبل از این عالم چنانكه باز از آیات و روایات این باب استفاده مى شود به فطرت توحید آشنا بوده و هیچ حجابى میان آنها و فطرتشان نبوده، ولى با آمدن به این عالم، آن عصمت را از دست داده اند) اگر با توجه به دستوراتى كه شارع مقدس تشریع نموده، مجاهده كرده و حجابهاى غفلت میان خود و فطرت توحیدیشان را كه نتیجه گناه و توجه به عالم طبیعت است، پاك كرده و دوباره به فطرتشان بازگردند، و هیچ گونه حجابى میان آنها و فطرتشان نماند، از همان لحظه معصوم به حساب مى آیند. چنانكه در ادعیه تمناى چنین معنایى را از خداوند نموده و عرض مى كنیم:
«و تعصمنى من كل ما نهیتنى عنه» (اقبال الأعمال، دعاى هنگام استهلال و روز اول محرم، ص 546)
و مرا با عصمت خود، از تمام چیزهایى كه نهى فرمودى حفظ كنى.
با توجه به این بیان، اگر روایاتى را كه درباره فضائل آن بانوى بزرگ عالم بشریت آمده ملاحظه كنیم، پى خواهیم برد كه وى قطعاً عصمتى را كه انبیا و اولیا از آن برخوردار بوده اند، داشته است، زیرا حضرت فاطمه علیهاالسلام در این احادیث، از جهت مقام و منزلت نورانیت و ولایت، همردیف با ایشان بلكه بالاتر بوده و همردیف با رسول الله صلى الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام (البته از نظر معنویت نه نبوت و وصایت كه منصب الهى است) معرفى شده است. و این بدان معناست كه هیچ حجابى میان او و فطرتش، در هیچ زمانى حائل نشده تا خطایى و حتى غفلتى از او صادر شده باشد.
چرا که فاطمه علیهاالسلام همسرش و فرزندانش باید بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله ناخداى كشتى ایمان باشند و آنان باید فروغ شب به هنگام غروب خورشید باشند. باید مردم گمشده، در مهتاب نقره اى آنان به سوى ساحل هدایت ره یابند و باید ره پویان از هر جهت مطمئن باشند.
فرشته وحى پیامى آورد و این اطمینان را تضمین كرد: «اِنَّما یُریدُ اللَّه لِیذُهْبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیتِ و یُطَهِّرَكُم تَطْهیراً»
آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله دست به كار شد تا اهل بیتش را به مردم معرفى كند. ابتدا از ام سلمه زن پاك و محدث خویش آغاز كرد، و او چنین نقل مى كند:
وقتى این آیه نازل شد پیامبر صلی الله علیه و آله در خانه من بود، على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را فراخواند. عبایى خبیرى بر آنان پوشاند و فرمود : «اللهم هولاء اهل بیتى. اللهم اذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا: خدایا اینان اهل بیت من هستند، بار خدایا! پلیدى را از آنان دور گردان و بر پاكیشان بیفزا.
ام سلمه گفت: آیا من از اینان نیستم؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: تو خوبى ولى از اینان نه ( تفسیر طبرى ج 22 ص 5- 7)
این عمل را مجددا پیامبر صلی الله علیه و آله نزد عایشه تكرار كرد، در حالیكه رسول خدا صلی الله علیه و آله عبایى سیاه بر دوش داشت حسن علیه السلام آمد، وى را زیر عبا برد، سپس فاطمه علیهاالسلام آمد زیر عبا شد، حسین علیه السلام آمد و على علیه السلام، همگى زیر عبا بودند كه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «اِنَّما یُریدُ اللَّه لِیذُهْبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیتِ و یُطَهِّرَكُم تَطْهیراً» (الكشاف ج 1 ص 369)
پیامبر صلی الله علیه و آله به این معرفى اكتفا نكرد، صبحگاهان چون براى نماز قصد مسجد مى كرد روبروى خانه فاطمه علیهاالسلام مى ایستاد و با صداى بلند مى فرمود: «الصلوة یا اهل بیت النبوة اِنَّما یُریدُ اللَّه لِیذُهْبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیتِ و یُطَهِّرَكُم تَطْهیراً » نماز اى اهل بیت نبوت! خداوند اراده كرده است پلیدى را از شما دور كند و بر پاكیتان بیفزاید. پیامبر صلی الله علیه و آله این عمل را نه ماه تكرار كرد. (ینابیع الموده ج 1 ص 171)
گاهى به آنان مى فرمود: السلام علیكم یا اهل البیت و رحمه الله و بركاته الصلوه رحمكم الله اِنَّما یُریدُ اللَّه لِیذُهْبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ... انا حرب لمن حاربتم و انا سلم لمن سالمتم (الدر المنثور ج 6 ص 606 ):... من با دشمنان شما در جنگم و با دوستانتان در صلح.
داستان آیه تطهیر را آنقدر شیعه و سنى روایت كرده اند كه جاى هیچ شبهه اى باقى نمى گذارد كه این آیه در مورد پنج تن آل عبا نازل شده است.
مرحوم طبرى در تفسیرش (ص5- 7 ) شانزده روایت در این باره نقل مى كند. آلوسى در تفسیرش (ج 22 ص 14) تلاش مى كند كه ثابت كند منظور این آیه زنان پیامبر صلی الله علیه و آله هستند اما در پایان مى گوید: اخرج الترمذى و الحاكم و صحاه و ابن جریر و ابن المنذر و ابن مردویه و البیهقى فى سننه من طرق عن ام سلمه رضى الله عنها قالت فى بیتى نزلت انما یرید الله... و فى البیت فاطمه و على و الحسن و الحسین فجللهم رسول الله بكساء كان علیه ثم قال: هولاء...
همچنین مراجعه شود به:
الدار المنثور ج 6 ص 605، الصواعق المحرقه ص 143 ینابیع الموده ج 2 ص 52- 54 و ص 84 و ج 1 ص 171 و اسد الغابه ج 7 ص 222، امالى صدوق مجلسى 72 ص 381 و 382، الخصال ج 1 ص 403 روایت 113 و ج 2 ص 561 و 580 و احتجاج طبرسى ج 1 ص 345.
آری، فاطمه علیهاالسلام، معصومه اى است كه طینتش از اعلى علیین خلق شده. او طاهره و مطهره اى است كه به هیچ پلیدى آلوده نشده است و تعبیرات روایات همه اشاره به این است كه فطرتش دست نخورده باقى مانده است و اگر نه این بود كه اراده ى حق سبحانه بر این قرار گرفته است كه نبوت و وصایت منصب خاص مردان باشد، به حضرت زهرا علیهاالسلام نیز عطا مى شد.
ابوالفضل صالح صدر
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منابع:
جلوه نور، پرتوى از فضائل معنوى فاطمه زهرا سلام الله علیه، على سعادت پور.
فرشته زمینى، زندگانى حضرت زهرا سلام الله علیه، روح الله حسینیان.
بانوى نمونه اسلام فاطمه زهرا علیهاالسلام، ابراهیم امینی.
مطالب مرتبط:
فضیلتی ناگفته از فضائل بانوی دو عالم
