همراه با "انسان 250 ساله" در ژرفای تاریخ
عبارت کلیدیِ «انسان 250 ساله» که تصویرگر حرکت یکپارچه و پیوسته ائمه علیهم السلام به سوی مقصدی واحد است، عنوان کتاب ارزشمند پیش روست که محصول جمع‌آوری بیانات مهم و مبسوط مقام معظم رهبری در دومین کنگره جهانی امام رضا علیه‌‌السلام ـ مرداد 1365- درباره عنصر جهاد و مبارزه سیاسی در زندگی ائمه علیهم السلام است.
سیری در یک برهه زمانی حساس
عنوان کتاب عیناً برگرفته از کلام منوّر مقام معظم رهبری است و بیانگر نوع نگاه ایشان به”„زندگی سیاسی ـ مبارزاتی ائمه علیهم‌السلام است. علت این نام‌گذاری بر روی زندگی ائمه علیهم السلام، در مقدمه کتاب”„به تفصیل از بیانات ایشان آورده شده است؛ که توصیه می‌شود با مطالعه این مقدمه، خواننده پیش”„از مطالعه فصل‌های اصلی کتاب، درک کامل‌تری نسبت به معنا و مفهوم مترقّیِ انسان 250 ساله به‌دست آورده و از محتوای کتاب بیشتر بهره‌مند شود.
این کتاب شامل هفده فصل است که نحوه چینش عناوین فصل‌ها، به صورت ترتیبِ تاریخی زندگی ائمه علیهم السلام از دوران پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله تا دوره امام جواد، امام هادی و امام عسکری علیهم السلام می‌باشد؛ که بیانات مقام معظم رهبری درباره این سه امام بزرگوار در یک فصل ارائه شده است.
در اولین فصل مروری گذرا بر زندگی سیاسی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شده؛ که توجه به وقایع این دوران به عنوانِ آینه ای تمام‌نما از کل زندگی ائمه علیهم السلام و میزان و ملاکی برای شناخت حرکت جریان اصیل اسلام طی 250 سال، در ابتدا ضروری می‌نماید. سه فصل از این کتاب، تبیین‌کننده شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی به ویژه پس از حادثه عاشورا تا دوره امامت امام صادق علیه السلام است. اطلاع از این شرایط، به درک بهتر حرکت انسان 250 ساله در این برهه زمانی حساس کمک فراوانی می‌کند.
عبارات مستند
از آنجایی که مطالب این کتاب برگرفته از سخنرانی‌ها و متون دست‌نویس مقام معظم رهبری است، لذا متن کتاب در بخش‌هایی که به طور مستقیم از قلم معظم له استفاده شده، نسبت به سایر بخش‌ها که بیانات شفاهی ایشان است، مستلزم تأمل بیشتری از سوی خواننده محترم است. همچنین به دلیل آنکه مطالب دست‌نویس مستقیماً برآمده از قلم مبارک معظم له است، حفظ اصول نگارشی و ویرایشی آنها مورد توجه "موسسه جهادی صهـبا" بوده و خواننده محترم در مطالعه این بخش از مطالب کتاب، دستورِ ویرایشی متفاوتی را نسبت به سایر متون مشاهده می‌کند. از آن جمله می‌توان به پاراگراف‌بندی‌های متفاوت، علائم اختصاری احترام به ائمه همچون (ع)، (ص) و (س) و مطالب داخل پرانتز اشاره کرد. به علاوه، پاورقی‌های متون دست‌نویس که مستقیماً به اصل سند مربوط بوده است، در انتها با ذکر عبارت (نویسنده) مشخص شده‌اند. این نکته در زمینه مطالبی که از کتاب «پیشوای صادق» و مجله «پاسدار اسلام» آورده شده‌اند، قابل مشاهده است.
به منظور حفظ ارتباط محتواییِ مطالب کتاب، در مواردی بسیار محدود، مطالبی که مربوط به وقایع خاصی از دوران معاصر بودند و یا ارتباط مستقیم با زمینه ای که در آن آورده شده‌اند نداشتند، یا حذف گردیدند و یا در صورت مرتبط بودن با بخشی دیگر، به قسمت مربوطه انتقال یافته اند. این موارد با علامت (..) مشخص شده است.
در خلال متن، آیات و روایات متعددی مشاهده می‌شود که عبارات عربی آنها توسط مقام معظم رهبری آورده شده است؛ به نظر می‌رسد در پس تأکیدی که تعمّداً از سوی معظم‌له در بیان عبارات عربی ـ با توجه به زمان محدود یک جلسه سخنرانی ـ مشاهده می‌شود، مقصودی ارزشمند نهفته است و آن اهتمام بیشترِ مخاطبان بر اُنس با زبان فصیح و بلیغ عربی است. آشنایی هر چه بیشتر با این زبان، منجر به بهره‌مندی کامل‌تری از هدایت قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام خواهد شد.
تنفس در فضای فراتحلیلِ تاریخی
محتوای کتاب "انسان 250 ساله" به دنبال انتقال مفهومی متعالی از مسیر و مقصد زندگی مجاهدانه ائمه علیهم السلام است و از این رو بیش از آنکه یک کتاب تاریخیِ صِرف باشد، یک فراتحلیلِ تاریخی است؛ که به‌جای شرح و تفصیل وقایع زندگی ائمه علیهم السلام ، نگاهی کل‌گرا به زندگی هر یک از معصومین علیهم السلام با توجه به بستر تاریخی دوره مربوطه و در راستای مقصود واحدی که همه این بزرگواران دنبال می‌کردند ارائه می‌دهد. لذا آشنایی هرچه بیشتر خوانندگان محترم با تاریخ زندگی ائمه علیهم السلام ، تنفس در فضای انسان 250 ساله را دلنشین‌تر می‌کند.
یک آغازِ خوب
در پایان ذکر این نکته قابل توجه است که حجم مطالب بیان شده توسط مقام معظم رهبری درباره ابعاد مختلف زندگی ائمه علیهم السلام، به ویژه درباره زندگی پیامبر اکرم، امیرالمۆمنین و امام حسین علیهم السلام ، همچنین در زمینه سیره فردیِ هر یک از معصومین علیهم السلام، بسیار بیش از این مقداری است که در قالب کتاب "انسان 250 ساله" به چاپ رسیده است. از این رو، این کتاب می‌تواند دیباچه‌ای مفید برای ورود به معارف ناب زندگی ائمه معصومین علیهم السلام در بیانات مقام معظم رهبری باشد.
تراوشی از مجاهد توانا
پس از مطالعه کتاب "انسان 250 ساله" شاید از خود بپرسید: آخر چگونه ممکن است کسی که تا این حد در زندگی‌اش مشغول فعالیت‌های سیاسی بوده ـ از جمله مبارزات گسترده پیش از انقلاب و عهده‌داری مهمترین مسۆولیت‌های کشور، پس از انقلاب ـ بتواند با این ظرافت و دقت، در تاریخ زندگی ائمه علیهم السلام تحقیق و تفحص کرده باشد؟ شاید تحقق نسبی این امر برای یک انسان معمولی طی سالیان طولانی مطالعه و تحقیق در منابع گوناگون و فراغت از بسیاری فعالیت‌های بزرگ و کوچک ممکن باشد. اما پاسخ به این سۆال بدون در نظر گرفتن ظرایف امر پروردگار در استمرار ولایت خود، ممکن نیست.
آنچه در سایه انتصاب الهی، نصیب نایب امام عصر عجّل الله فرجه شده و ایشان را میراث بر انبیاء و اولیاء در عصر غیبت کرده است، نه صرفاً کوششی علمی بر منابع کثیر و متعدد بوده، بلکه مجاهدت خستگی‌ناپذیر در پیرویِ عملی از سیره نیاکان خود در همه شئون زندگی بوده است. و ثمره تداوم این شجره طیّبه ـ ولایت الهی ـ نه استادی توانا و دانشمند در رشته تاریخ، بلکه ایشان را چشمه جوشان حکمتی قرار داده، که یک تراوش آن، "انسان 250 ساله" است.
سید محمدمهدی امین
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منبع: موسسه جهادی صهـبا.
