آمفیزم؛ بیماری مزمن ریوی
آمفیزم عبارت است از یک بیماری مزمن ریوی که طی آن کیسه‌های هوایی (حبابچه‌ها) در ریه بیش از اندازه گشاد می‌شوند و در نتیجه، خاصیت ارتجاعی رشته‌هایی که کیسه‌های هوایی را به هنگام تنفس باز و بسته می‌کنند از بین می‌رود.
آمفیزم یک بیماری طولانی مدت یا مزمن ریوی است که با تنگی نفس، سرفه مزمن، خلط فراوان و کاهش پیشرونده عملکرد ریه همراه است.
در آمفیزم، کیسه های کوچک هوایی موجود در ریه ها به نام آلوئول، به علت تخریب دیواره های بین آلوئول های کوچک، به طور موقت بزرگ می شوند. در تصویر مقابل، کیسه های هوایی به شکل دایره در بافت سالم ریه دیده می شوند که در آمفیزم وجود ندارند.
تخریب دیواره های آلوئول ها موجب نارسایی در انتقال اکسیژن به داخل خون و خروج دی اکسیدکربن از آن می گردد.
تخریب دیواره های آلوئول ها با فیبرهای الاستیک آن موجب سخت شدن و کاهش انعطاف پذیری ریه ها شده و موجب سختی تنفس می گردد.
کاهش انعطاف پذیری باعث کلاپس راه های هوایی (برونشیول ها) شده و در نتیجه هوا نمی تواند به درستی از ریه ها خارج شود و تمایل دارد که در داخل ریه محبوس گردد.
انبساط کم ریه در طول تنفس بعدی موجب کاهش مقدار هوای استنشاق شده می شود، در نتیجه هوای کمتری برای تبادل گازها وارد ریه ها می گردد.
علایم
- غالباً در مراحل اولیه علامتی وجود ندارد.
- تنگی نفس که شدت آن تدریجاً طی سال‌ها زیاد می‌شود.
- عفونت‌های عودکننده در ریه‌ها یا لوله‌های نایژه‌ای
- بزرگ شدن قفسه سینه و شبیه شدن آن به بشکه
علل
پزشکان می دانند که 80 تا 90 درصد موارد ابتلا به بیماری آمفیزم ریوی به علت استفاده از دخانیات مثل سیگار است. مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو به بافت ریه حمله می کند و موجب آسیب کیسه های هوایی می گردد.
همچنین این مواد شیمیایی التهاب زا موجب التهاب راههای هوایی شده و باعث بیماری های دیگر مثل برونشیت طولانی مدت (مزمن) که اغلب در بیماران با امفیزم پیشرفته دیده می شود، می گردد.
سایر علل عبارتند از:
- التهاب کیسه‌های هوایی در ریه‌ها
عوامل خطر
- مشاغلی که نیازمند تنفس مخصوص و با زور هستند، مثل شیشه‌گری یا نواختن یک ساز بادی موسیقی.
- بروز عفونت‌های مکرر تنفسی که باعث کاهش عملکرد بافت ریه می‌شود.
- آلرژی یا سابقه خانوادگی آلرژی
- سابقه آسم یا برونشیت
پیشگیری
- سیگار نکشید.
- از بودن در جاهایی که آلودگی هوا زیاد است خودداری کنید.
- ورزش در حد متوسط و در هوای تمیز انجام دهید.
- از بروز آنفلوآنزا و ذات‌الریه با زدن واکسن‌های مربوطه جلوگیری کنید.
- از تماس با بیمارانی که دچار عفونت تنفسی هستند خودداری کنید.
- در صورت بروز عفونت ریه به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
عوارض
آمفیزم یک بیماری جدی است و می تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر چه یک بیماری است که در آن تغییرات در ریه ها برگشت پذیر نیست، ولی نشانه ها و پیشرفت آن اغلب می تواند با تغییر در شیوه زندگی و استفاده مناسب از داروها کاهش یابد.
آمفیزم موجب تنفس مشکل و ناکافی می گردد. به علاوه، به علت کاهش ظرفیت تبادل گازها با هر تنفس، لازم است تنفس بیشتری انجام پذیرد. به علت ناراحتی و عدم ظرفیت کافی ناشی از این مشکل، کیفیت زندگی بیمار تحت تأثیر قرار می گیرد.
سایر عوارض آن عبارتند از:
- مستعد بودن نسبت به بروز عفونت‌های ریه
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
- نارسایی تنفسی یا روی هم خوابیدن ریه
تشخیص
اقدامات تشخیصی ممکن است شامل آزمایش خون و سایر بررسی‌های آزماشگاهی، عکس‌برداری با اشعه ایکس و آزمون‌های عملکرد ریه باشند.
درمان
این بیماری را نمی‌توان معالجه کرد، اما با کنترل علایم می‌توان پیشرفت و شدت گرفتن بیماری را به تأخیر انداخت. اگر چه آمفیزم امید به زندگی را کاهش می‌دهد، بسیاری از افراد سال‌ها با آن زندگی می‌کنند. بدون درمان، عوارض بیماری ممکن است مرگبار باشند.
درمان با هدف کاهش علایم، کند کردن پیشرفت بیماری و جلوگیری از بروز عوارض صورت می‌گیرد، لذا:
- سیگار نکشید. مهم ترین درمان، قطع مصرف سیگار است. سیگار باعث پیشرفت بیماری می‌شود، حتی اگر درمان صورت گیرد.
- از استنشاق آلاینده‌های تنفسی خودداری کنید.
- اگر در جایی کار می‌کنید که آلودگی هوا زیاد است، با اقدامات مختلف سعی کنید از قرار گرفتن در معرض آلودگی اجتناب کنید. در صورت لزوم، شغل خود را عوض کنید.
- به هنگام هشدار در مورد آلودگی هوا، در منزل بمانید.
- سیستم تهویه مطبوع فیلتردار با کنترل رطوبت در منزل خود نصب کنید.
- هر گونه آلرژی همراه آمفیزم باید درمان شود تا از بدتر شدن آمفیزم جلوگیری شود.
- از قرار گرفتن در معرض تغییرات ناگهانی دما یا رطوبت، حرف زدن با صدای بلند، خندیدن، گریه کردن، یا فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری بدنی شدید، در صورتی که باعث بروز حمله‌های سرفه شوند، خودداری کنید.
- از رفتن به ارتفاعات که هوا در آنجا رقیق است، خودداری کنید.
- دندان‌های خود را مرتب مسواک کنید و نخ دندان بکشید تا احتمال بروز عفونت در دهان کم شود.
- انتهای تخت خود را حدود 10 تا 12 سانتی‌متر بالا بیاورید. این کار کمک می‌کند تا ترشحات مخاطی در قسمت‌های تحتاتی ریه جمع نشوند.
- از افرادی که سرفه می‌کنند یا سرماخوردگی دارند دوری کنید.
- به ندرت ممکن است عمل پیوند ریه مدنظر قرار گیرد.
- داروهای لازم نیز توسط پزشک متخصص تجویز می شوند، مثل داروهای گشادکننده برونش که راههای هوایی را با شل کردن راه های باریک تر هوا (به نام برونشیول ها) باز می کند و موجب پر و خالی شدن راحت تر ریه ها می گردد.
- فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری محدود خواهد شد، اما تا حدی که قدرتتان اجازه می‌دهد فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری خود را حفظ کنید. عدم فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری به مدت طولانی موجب بیشتر شدن ناتوانی خواهد شد.
- روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید. این کار باعث رقیق شدن ترشحات ریوی و تخلیه آسان‌تر آنها با سرفه می‌شود.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر یکی از موارد زیر پس از تشخیص آمفیزم توسط پزشک رخ دهد:
ـ تب
ـ وجود خون در خلط
ـ افزایش تنگی نفس، یا تنگی نفس بدون سرفه یا به هنگام استراحت
ـ زیاد شدن، غلیظ شدن یا تغییر رنگ خلط، علی‌رغم درمان
فرآوری : نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
آی آر طب
محیا نیوز - دکتر آیدا دوستدار
مطالب مرتبط:
بیماری انسدادی مزمن ریوی ؛ علل و علایم
