رشته هایی که بیکاری زا هستند

مدیرکل دفتر گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی، در حالی از نوشداروی کاهش ظرفیت پذیرش رشته مهندسی کشاورزی در دانشگاه‎های کشور سخن گفته است که هم اکنون مطابق آمارها بیش از 60 درصد از مهندسان کشاورزی در سراسر کشور بیکار هستند یا در شغلی بی ربط با رشته تحصیلی شان کار می کنند.

علاوه بر رشته کشاورزی که تعداد فارغ التحصیلان بیکار آن به مرز بحران نزدیک شده است، طبق گزارش مرکز آمار ایران، حدود 900 هزار نفر از کل بیکاران کشور را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می دهند که بالاترین تعداد بیکاران در رشته های صنعت و فرآوری، کامپیوتر، هنر و روزنامه نگاری قرار دارند.

همچنین وضع اشتغال در بسیاری از رشته های دانشگاهی دیگر همچون فلسفه، مدیریت، ادبیات، جغرافیا، تاریخ و برخی رشته های نظری دیگر نیز دست کمی از وضع اشتغال رشته کشاورزی ندارد و بیشتر فارغ التحصیلان این رشته ها ترجیح می دهند که برای اشتغال مرتبط با رشته تحصیلی شان و امید به داشتن آینده شغلی بهتر تا مقاطع تحصیلات تکمیلی بالاتر ادامه تحصیل دهند.

در شرایطی که کارشناسان آموزش عالی بارها تاکید کرده اند نظام آموزش عالی به برنامه ای جامع و کاربردی برای توزیع مناسب رشته ها در دانشگاه های مختلف نیاز دارد تا مطابق استعدادهای سرزمینی و جغرافیایی هر منطقه، رشته های دانشگاهی هم مرتبط با نیازهای همان منطقه تدریس شود، اما مسئولان نظام آموزش عالی طی سال های متوالی، رشته های دانشگاهی مختلف را بدون توجه به پتانسیل هر منطقه جغرافیایی کشور گسترش داده اند و حال به وضعی رسیده ایم که جز کاهش ظرفیت برخی رشته های دانشگاهی، راه دیگری برای مقابله با گسترش روزافزون بیکاری فارغ التحصیلان برخی رشته ها، باقی نمانده است.

توزیع نامناسب ظرفیت های دانشگاهی

در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، این نیازهای کشور است که به کاهش یا افزایش ظرفیت یک رشته دانشگاهی منجر می شود، اما در کشور ما اوضاع به گونه ای دیگر است و نیازهای کشور، در اولویت های چندم قرار می گیرد.

مثلا در دهه های 70 و 80، سیل استقبال از رشته مهندسی عمران افزایش یافت و حال در دهه 90، این تب فروکش کرده است؛ در حالی که در هیچ کدام از این سه دهه، تحقیق روشنی صورت نگرفته است تا مشخص شود کشور ما به چه تعداد مهندس عمران نیاز دارد و در حقیقت، نظام آموزش عالی برای هدایت متقاضیان و مرتبط کردن آموزش های دانشگاهی با نیازهای کشور، به رسالتش بخوبی عمل نکرده است.

محمد اسماعیل همدانی گلشن، رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت وگو با جام جم از منظر دیگری به این مشکل نگاه می کند و می گوید: قاعده کار باید این گونه باشد که دانشگاه های دولتی، بخشی از بار نظام آموزش عالی را بردارند و آن حجمی از کار هم که خارج از توان دانشگاه های دولتی است، به دانشگاه های غیردولتی واگذار شود، اما در کشور ما این قاعده رعایت نمی شود و همین موضوع هم به اشباع رشته های دانشگاهی و بیکاری فارغ التحصیلان دامن زده است.

وی توضیح می دهد: مثلا در رشته ای مثل کشاورزی، هم دانشگاه های دولتی دانشجو می گیرند و هم دانشگاه های دسته چندم غیردولتی که این کار موجب اشباع فارغ التحصیلان رشته کشاورزی شده است؛ در حالی که می شد توازنی منطقی بین جذب دانشجوی کشاورزی در دانشگاه های دولتی و غیردولتی برقرار کرد.

حمایت از فارغ التحصیلان رشته های اشباع شده

بحث کاهش رشته های اشباع شده در نظام آموزش عالی این پرسش مهم را هم پیش می آورد که بالاخره تکلیف آن دسته از فارغ التحصیلانی که سال های سال در این رشته ها درس خوانده اند چه می شود؟

همدانی گلشن معتقد است: وجود تعداد زیاد فارغ التحصیلان یک رشته دانشگاهی، اصلا به این معنی نیست که کشور ما به وجود این افراد باسواد نیاز دارد.

وی با اشاره به این که بیشتر افرادی که در حوزه کشاورزی فعالیت می کنند، تحصیلات دانشگاهی ندارند، تاکید می کند: این مشکل سیاستگذاری مسئولان در بخش کشاورزی است که نمی تواند از متخصصان دانشگاهی این رشته استفاده کند و بهره وری این بخش را افزایش دهد، وگرنه اگر همین تعداد مهندس کشاورزی هم واقعا به حوزه کشاورزی وارد شود، کشاورزی ما توان جذب این تعداد فارغ التحصیل را دارد.

رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان تصریح می کند: اگر کشور ما می خواهد با وجود تحریم ها، محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر تولید کند، باید در وهله اول فارغ التحصیل دانشگاهی باسواد تربیت کند و در وهله دوم، از این فارغ التحصیلان برای بهروری بیشتر کارها استفاده کند؛ مثلا معتقدم با وجود آن که تصمیم به کاهش ظرفیت رشته دانشگاهی مثل کشاورزی گرفته شده است، اما باید با شتاب بیشتری به سمت کارهای دانش بنیان در رشته کشاورزی حرکت کنیم و از حمایت بیشتر از فارغ التحصیلان این گونه رشته ها هم غافل نشویم.

با وجود آن که در سال 92، برخی مفاد سند آمایش آموزش عالی برای توزیع مناسب رشته های دانشگاهی مطابق استعدادهای سرزمینی هر منطقه تصویب شده است، اما به نظر می رسد که این سند بالادستی، در وهله اول خیلی دیر به مرحله طرح و تصویب رسیده است و در وهله دوم نیز نباید امید داشت که اجرای این سند بتواند به این زودی ها، دردی از بیکاری فارغ التحصیلان و اشباع رشته های متعدد دانشگاهی دوا کند.

منبع : جلالوند. جام جم