حج اسیر تجارت و اسراف !

سبک زندگی اسلامی در بازگشت حجاج بیت الله الحرام

کعبه یک سنگ نشانی است که ره گم نکنی                     حاجی احرام دگر بند وببین یار کجاست

این روزها از جلوی هر فرود گاهی كه رد می‌شوی با انبوه جمعیتی روبرو خواهی شد كه برای بدرقه حجاج بیت ا.. الحرام تجمع كرده‌اند ولی متاسفانه حج مسلمانان امروزی نیز همانند دیگر عبادات آن‌‌ها به عادتی تبدیل شده است كه از آن نه تنها بوی رحمانیت به مشام نمی‌رسد، بلكه حواشی این سفر و گردهمایی بیش از متن آن خود نمایی می‌كند. 

هر سال نزدیك به یكصد هزار نفر زائر ایرانی به مراسم حج تمتع اعزام می‌شوند و چندین برابر این رقم نیز مناسك حج عمره را به جا می‌آورند . متاسفانه در چند دهه  اخیر اتفاقاتی در حواشی سفر حج حادث می‌شود كه بسیار دل آزار است كه علیرغم نصایح فراوان از سوی علما، متاسفانه حجاج ایرانی به آن ها عمل نمی‌كنند. از جمله معضلاتی كه به یك اپیدمی تبدیل شده است، موضوع خرید‌های كلان حاجیانی است كه گویا سفر حج را با یك مسافرت تجاری اشتباه گرفته‌اند.

نظر  آیت الله خامنه ای در این باره جالب توجه است:

من با سوغاتى خریدن مخالف نیستم، اما با این بازارگردى‌ها چرا؛ خیلى بد است. یك عده‌اى عطش بازارگردى دارند؛ اینها ملت شما را، مردم شما را سبك میكند؛ حیف است. میروند یك جنسهائى را میخرند، غالباً هم جنسهاى بى‌كیفیت از كشورهاى دوردستِ سودجو كه با همان كمپانى‌هاى داخل آن كشور میزبان بندوبست دارند. براى حجاج جنس بدلى و بى‌كیفیت درست میكنند مى‌آورند توى این بازارها میریزند، شما هم میروید این ارز خودتان را و عِرض خودتان را میریزید براى اینكه این كالاهاى بى‌كیفیت را خریدارى كنید. امروز در كشور ما خوشبختانه كالاهاى داخلى با كیفیت خوب، متنوع، زیبا، ساخته‌شده‌ى دست كارگر ایرانى - برادر خودتان - فراوان است. بعضى‌ها قبل از اینكه سفر مكه بروند، سوغاتى‌هاى سفر را در اینجا میخرند - كار خوبى است - نگه میدارند؛ بعد كه برگشتند، همانهائى را كه در بازار شهر خودشان تهیه كرده‌اند، به عنوان سوغاتى میدهند. هدیه‌ى سفر است دیگر، خوب است. این كار، خیلى كار خوبى است.

هر چند رسم خرید سوغات جزو رسوم پسندیده‌ای است كه مورد توصیه ائمه اطهار (ع) نیز قرار گرفته است ولی افراط در خرید وسایل از كشور عربستان باعث شده است، عملا میلیون‌ها دلار ارز از كشور هر ساله توسط حجاج خارج شده وبه جیب مغازه داران عربی و از همه مهم تر تولید كنندگان چینی و آسیای جنوب شرقی سرازیر شود و حج عملا به یك بازار بزرگ فروش تولیدات كشور چین تبدیل شده است و چینی‌ها خیلی بیشتر از مسلمانان در آرزوی ورود حجاج به عربستان هستند . علاوه بر این كه خرید و گشت و گذار در بازارهای مكه و مدینه عملا فرصت مغتنم و در خیلی از موارد تكرار نشدنی تشرف به خانه خدا و حرم نبوی را از انسان سلب می‌كند، موجب اتلاف منابع و سرمایه‌های ملی نیز می‌شود . هر چند در سال‌های اخیر میزان ارز مسافرتی اختصاص یافته به حجاج كاهش پیدا كرده است تا از این معضل پیشگیری به عمل آید، ولی خیلی از حاجیان با خرید ارز از بازار آزاد تلاش می‌كنند در افزایش تعداد ساك‌های خود بر دیگر همسفران خود پیشی بگیرند . حل این معضل احتیاج به یك فرهنگ سازی عظیم دارد كه انتظار می‌رود كل جامعه در این مورد بسیج شود .

آفت دیگر این بازار گردی ها:در عربستان رسم بر آن است در ساعات پنجگانه نماز جماعت که هر وعده اقامه نماز سی تا چهل دقیقه طول می کشد، تمام مغازه ها و بازارها تعطیل می شود و همه باید به نماز بروند. در همین حال مشاهده می شود که متأسفانه تعداد زیادی ایرانی جلوی درهای فروشگاه ها می ایستند به انتظار باز شدن درب آنها به نحوی که موجب شده با امثال این کنایه ها که «اهلا و سهلا، عرب ها تو صحنن حاجی ها تو بازار» مورد تمسخر قرار گیرند.

بیشتر تكلفات وسائل زندگی و معیشت كه اكثر مردم به آن مبتلا هستند و هیچ ملاحظه شأن خود را نمی‌كنند و غالباً مبتلا به قرض و پریشانی هستند اسراف است و سببش این است كه هر كس همیشه به بالاتر از خودش می‌نگرد و می‌خواهد از او كمتر و پایین نباشد و لذا گرفتار اسراف شده و همیشه در سختی و رنج و ناراحتی و نارضایتی و پریشانی به سر می‌برد. در صورتی كه اگر مطابق دستور شرع به زیر دست نگاه می‌كردند كه از آن ها در امور دنیا پایین ترند، هیچ گاه مبتلابه اسراف و ناراحتی‌ها فراوان نمی‌شدند.

موضوع دیگر اسراف ‌ها و ریخت‌و پاش ‌های زیادی است كه حاجیان در هنگام ترك كشور و به ویژه بازگشت از زیارت انجام می‌دهند. سفره‌های مجلل مهمانی و پذیرایی عملا به معنی دور انداختن ساده زیستی است كه پیام حج ابراهیمی می باشد . در شرایطی كه هم چنان فقر بخشی از مردم میهن ما را گرفتار كرده است، می‌توان با گشودن سفره احسان برای فقیران، ثوابی بالاتر از حج را كسب نمود . هم چنین امسال  جهان اسلام با بزرگترین فاجعه بشری روبرو شده است : قحطی زدگان سومالی هم مسلمانانی هستند كه در آرزوی زیارت خانه خدا می‌باشند . اگر حاجیان ایرانی هزینه پذیرایی و میهمانی خود را به این مسلمانان گرسنه اختصاص دهند، دیگر ما شاهد مرگ فرزندان سومالی در آغوش مادرانشان  نخواهیم بود و استخوان بدن‌های نحیف كودكان سومالی در مقبال دوربین ‌های تلویزیونی رژه نخواهد رفت .

باید به این نکته توجه داشت که هرگونه اسراف و تبذیر یعنی خروج از اعتدال و ریخت و پاش، در ولیمه همانند هر کار دیگری حرام است. ولیمه برای حج همانند دیگر ولیمه ها، امری واجب نیست، بلکه مستحب است؛ زیرا هدف از ولیمه، اطعام دادن به ویژه به فقیران و مسکینان است. اما اگر این ولیمه برای تشریفات و ریا و سمعه باشد، کاری حرام و گناه است. بنابراین، باید توجه داشت که هدف از سفر حج، دست یابی به تقوای الهی است که ولیمه های همراه با تشریفات و اسراف و تبذیر دقیقاً به معنای مخالفت با اصل تقوای الهی است که شخص با سفر به خانه خدا و انجام مناسک حج درپی آن بوده است. هرگونه کاری که برخلاف این هدف و حکمت حج باشد، در حقیقت دور شدن از منزل حقیقت است. در شرح حال رجبعلی خیاط آمده است: در بازگشت از سفر حج، شیخ و جمعی دیگر را برای دادن ولیمه حج به منزل دعوت کردم، چلوکباب درست کرده بودیم. برای جناب شیخ و چند نفر خصوصی ها سفره دیگری در بالا ایوان انداختیم. شیخ که متوجه این داستان شد مرا صدا کرد و فرمود: «چرا پز می دهی؟! خودت را نگیر! میان مردم فرق نگذار، اگر برای خدا هست همه را با یک چشم نگاه کن، چرا به عده ای امتیاز می دهی؟ نه، من هم قاطی همه این ها، هیچ فرقی قائل نشو!»

در روایتی از پیامبر(ص) درباره نشانه های آخر الزمان آمده است: زمانی می رسد که ثروتمندان امت من برای تفریح به حج می روند و مردم عادی برای تجارت و فقرای امت برای خودنمایی و کسب عنوان و اعتبار به این سفر می پردازند؛ بلکه در آن زمان گروهی قرآن را برای غیر خدا آموزش می دهند و آن را به صورت ترانه درمی آورند. (سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، بهار3631 ، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، ص434

اما وضع موجود:

سفره های متعدد بعضا تا یک ماه

غذاهای متعدد در یک سفره

مسابقه در اجاره کردن تالارهای شیک تر و مشهورتر

دعوت گرفتن از متمولین وصاحب منصبان وثروتمندان وعدم وجود مستمندان در این مهمانی ها

به نظر می رسد این وضع نه تنها مورد تایید اسلام نیست که خود مردم هم از آن به ستوه آمده اند وبه دنبال سادگی قبل هستند .

بنرهای خیر مقدم ، آسیب دیگر در میان حاجیان:

نصب بنر و پلاکارد از طرف هر یک از اقوام ودوستان ، آن هم با مسابقه در کیفیت وکمیت بنرها رسم زشتی است که  اخیرا در کوی وبرزن شاهد آن هستیم. کار به جایی رسیده که هرکس سعی می کند شخصیت وشهرت خود را با نصت بنر بیشتر به رخ بکشاند. در برخی از این مراسمات تا چند صد متر اطراف محل مراسم هم بنر نصب می شود.

به امید آن که معنای حقیقی تر حج در میان شیعیان این مملکت درک و تبلیغ گردد.

در کنار این تفاصیل بنیامین شكوه‌فر، مدیر روابط عمومی سازمان حج و زیارت از كاهش خریدهای زائران در موسم حج امسال می‌گوید: هر‌زائر می‌تواند دو ساك همراه خودش داشته باشد، اما امسال بسیاری از زائران فقط یك ساكشان را پركردند و آن دیگری خالی ماند.

امید است که حاجیان و زائرین خانه خدا هر سال با معرفت بیشتر سرزمین وحی را ترک گویند .

منابع:

وبلاگ عقلانیت

جواد اسماعیل نیا- سایت وادی السلام

مقالات مرتبط:

ساسی‌مانکن‌ها و عروسی‌های چند میلیاردی

مفتخرم که مارک‌دار می‌پوشم!

بی خانمان‌های پایتخت می‌لرزند!!