چه كسانى روز قیامت حسرت مىخورند؟
از سفارشهاى بسیار مهمى كه قرآن كریم، پیامبر اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام به ما دارند، این است كه: فرصتهایى كه در اختیار دارید، غنیمت بدانید.حال چه کسانی در این دنیا از فرصتهایی که خداوند در اختیارشان قرار داده بهره نمی برند که در روز قیامت حسرت می خورند؟
1- خوبان. روز قیامت حسرت سراسر وجود انسان را فرامىگیرد، حتّى خوبان نیز حسرت مىخورند كه اى كاش در دنیا، اعمال نیك بهتر و بیشترى انجام مىدادند.
2- پیروان طاغوت وبی توجهان به نصایح خدا ومعصومین:درد دیگر این است كه انسان در دنیا موعظهها و نصایح خدا و پیامبر و ائمه علیهم السلام را نسبت به این فرصتها به سخره بگیرد.قرآن مىفرماید: «یَا حَسْرَتى عَلى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنبِ اللّهِ» (1)انسان در آن روز مىگوید: دریغا از آنچه در حقّ خدا كوتاهى كردم.
طبق بعضى روایات حسرت در این آیه مربوط به كسانى است كه رهبران آسمانى و اوصیاى پیامبر علیهم السلام را رها كرده و بهدنبال رهبران فاسق رفتند.
3- منكران رسالت. رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت كسانى كه مقام رسالت مرا قبول نكردند، در حال كورى و كرى و در تاریكىهاى قیامت حاضر مىشوند و مىگویند: واى بر ما به خاطر كوتاهىهایى كه در حقّ خداوند مرتكب شدیم!
4- گویندگان بىعمل. امام باقر علیه السلام فرمود: بیشترین حسرت در قیامت از كسانى است كه در كلام وبیان خود از عدالت دم زدند، ولى به آن عمل نكردند.
5- افراد تندرو و افراطى نیز به هنگام قیامت حسرتها دارند.(2)
هرگاه گروهى در جلسهاى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرفهاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود
6- جاهلان. گروه دیگرى كه در قیامت حسرت مىخورند كسانى هستند كه توانایىتحصیل علم را داشتهاند، ولى به دنبال فراگیرى آن نرفتهاند.رسول الله می فرمایند: دو كس روز رستاخیز از همه مردم بیشتر حسرت می خورند : یكى مردى كه در دنیا براى طلب دانش فرصت داشته ولى به جستجوى آن برنخاسته است، یكى دیگر مردى كه دانشى بدیگرى آموخته وشاگرد وى از آن بهرهمند شده ولى او بىبهره مانده است.(3)
7- عالم بىعمل. كسانى كه مردم به خاطر حرفشنوى آنان اهلبهشت شدند، ولى خودشان به خاطر نداشتن عمل اهل دوزخند.(4)
8- اهل همنشینى و مجالستهاى بیهوده. در حدیث مىخوانیم: هرگاه گروهى در جلسهاى گرد هم بنشینند و به جاى یاد خدا به حرفهاى بیهوده سرگرم شوند، روز قیامت این مجلس براى آنان وسیله حسرت خواهد بود. (5)
9- گناهكاران. در دعا مىخوانیم: «أعُوذُ بِكَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُورِثُ النَّدَمَ»(6) خدایا! از گناهانى كه سبب ندامت وپشیمانى من در روز قیامت مىشود به تو پناه مىبرم.
10- ریاستطلبان. آنان كه براى ریاست دنیا حرص مىزنند، روز قیامت گرفتار حسرتى بزرگ خواهند شد.(7)
11- كسانى كه در دنیا توسط دوستان نااهل دچار انحراف شدهاند، در روز قیامت غرق در حسرتند و فریاد مىزنند: «یَا وَیْلَتى لَیْتَنِى لَم اتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا» واى بر من اى كاش فلانى را براى خودم به عنوان دوست قرار نمىدادم، و از شدت ناراحتى دو دست خود را در دهان گذارده و به دندان مىگیرد و مىگوید: دوست بد مرا از راه خدا دور و منحرف كرد و اى كاش (به جاى دوستى با فلانى،) با رسول خدا راهى پیدا مىكردم.(8)
12- ثروتاندوزان. از جمله افرادى كه در قیامت بسیار حسرت مىخورند، كسانى هستند كه در طول عمر خود اموالى را چه بسا از راه نامشروع بدست آوردند، ولى مهلت بهرهگیرى از آن را نداشته و از دنیا رفتهاند و آن اموال به دست كسانى رسیده است كه آنان در راه خدا خرج كردهاند و بدین وسیله صاحب مال به جهنّم رفته،ولى وارث نیكوكار به بهشت مىرود.
امام صادق علیه السلام درباره آیه «وَیَراهُمُ اللّهُ اعمالَهُم حَسَراتٍ» (9)فرمود: آیه درمورد كسى است كه در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروتاندوزى پرداخته و به محرومان كمك نكرده است، پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهى صرف كنند، تلاش از صاحب مال ولى پاداش براى وارث است، و اگر در راه گناه صرف كنند، باز او با بجاگذاردن این اموال در دست وارث، گناهكار را یارى كرده- در گناهش نیز شریك است- و سبب ندامت و حسرتش مىگردد. (10)
رسول خدا صلى الله علیه و آله به ابوذر فرمود: روز قیامت كسانى كه مقام رسالت مرا قبول نكردند، در حال كورى و كرى و در تاریكىهاى قیامت حاضر مىشوند و مىگویند: واى بر ما به خاطر كوتاهىهایى كه در حقّ خداوند مرتكب شدیم!
یعنى از این سرمایهها و ثروتها، با هدایتى كه قرآن و روایات دارند، استفاده كنیم و این سرمایهها را معطل و متوقف نگذاریم. در نتیجه مىفرماید: روزى خواهد رسید كه این فرصتها، غنیمتها و سرمایهها از دست شما خواهد رفت و راه هر گونه جبرانى به روى شما بسته خواهد شد. اوج این سفارشها در قرآن كریم، در سوره مباركه زمر است كه آیات بسیار مهمى است.
اصرار این آیات بر این اساس است كه قبل از این كه فرصتها از دست برود، از آن فرصتهاى الهیه ملكوتیّه، بهرهاى نصیب خود كنید. در سوره زمر، در پایان یكى از آیات مىگوید:
«أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ»(11)
تركیب آیه را ببینید كه چقدر محكم است. بحث خودخورى، اندوه و غصه انسانى كه فرصت را از دست داده در میان است؛ «فَرَّطْتُ» یعنى كوتاهى كامل «فِیجَنْبِ اللَّهِ» یعنى چقدر خدا به من محبت، لطف، كرم و رحمت داشت كه همه نوع فرصتى، آن هم فرصتهایى كه غنیمت و سرمایه است، در اختیار من گذاشت، ولى من «فَرَّطْتُ» كاملًا نسبت به این فرصتها كوتاهى كردم. فرصتها را بدون بهره و منفعت، معطّل گذاشتم تا از دست رفت و اكنون اندوه و درد شدید نصیب من شده است.
13-آدمكشى، رهاكردن بستگان، نداشتن وصیّت، بىاعتنایى به حقوق مردم و نپرداختن زكات، هر كدام وسیله حسرت در قیامت خواهد بود.
کلام آخر: بارالها ما را از آن ندامتهاى مخفى و آشكار و از آن حسرتهاى سخت در تمام مراحل نجات بده.
پی نوشتها:
1- زمر، آیه 56
2- غررالحكم، «ندم»
3- نهجالفصاحه، حدیث 305،ص213
4- همان
5- وسائلالشیعه، ج 4، ص 1180
6- بحارالانوار،ج95،ص137
7- معجم احادیث نبوى، ج 6، ص 391
8- فرقان، آیات 26 تا 29
9- بقره، آیه 166
10- تفسیرصافى، ج 1، ص 157
11- زمر ،آیه 56
فرآوری: زهرا انصاری نسب
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منبع:
1 - اصول عقاید ،محسن قرائتی
2 - مرگ و فرصت ها ،استاد انصاریان
