جمله

اهداف یادگیری:

-         آشنایی دانش آموزان با جمله و ارکان آن

-         آشنایی با انواع نهاد

-         تطابق آموخته ها با تمارین جهت یادگیری بهتر

چکیده :

دانش آموزان در این طرح، نهاد و گزاره که پایه های اصلی جمله هستند و ویژگی های آنها را فرا می گیرند.

جمله چیست؟ جمله سخن یا کلامی است که از دو رکن نهاد و گزاره تشکیل شده است؛ مانند : من ±   آمدم.

در این جمله واژه ی « من » نهاد است و واژه ی « آمدم » گزاره است و همان طور که می بینید معنای جمله با این دو رکن کامل شده است، پس :

حال می خواهیم بدانیم این ارکان چه ویژگی هایی دارند:

ما دو نوع نهاد داریم :

1- نهاد جدا

2- نهاد پیوسته

به جملات زیر دقت کنید:

-         او فردی مهربان و درستکار است .

-         دوست هایش می گفتند:  ما او را ندیدیم.

-         بچه ها در اتاق کناری خوابیده بودند.

-         شما تا کی می خواهید منتظر بمانید ؟

توجه به جملات بالا ما را متوجه یک نکته می کند و آن این است که:

تمرین :

در جملات زیر انواع نهاد جدا و پیوسته را باهم می بینیم :

-         زمانی که به باغ می رویم به همراه دوستانم به تماشای گل ها و مناظر زیبا مشغول می شویم.

( در جمله ی بالا نهاد جدا حذف شده و نهاد پیوسته « یم » در « می رویم» و « مشغول می شویم » می باشد ).

-         همه ی  انسان های جهان در آرزوی صلح و آرامش می باشند.

( همه ی انسان های جهان، نهاد جدا و « ند » در فعل « می باشند » نهاد پیوسته می باشد ).

-         آیا شما برای رسیدن به اهدافتان تلاش زیادی می کنید ؟

( شما نهاد جدا و « ید » نهاد پیوسته است )

-         اگر به جای اتحاد با یکدیگر، به تفرقه دامن بزنیم شکست خواهیم خورد.

( در این جمله نهاد جدا حذف شده و « یم » در « بزنیم » و « خواهیم خورد » نهاد پیوسته است ).

پس تاکنون دانستیم که نهاد جدا باید با شناسه ( نهاد پیوسته ) مطابق و هماهنگ باشد و حذف نهاد پیوسته امکان پذیر نیست .

حال به جملات زیر دقت کنید :

-         معلم پر تلاش ما پس از سی سال تدریس خالصانه بازنشست شدند.

-         هیچ یک از افراد شاغل در این موسسه سالخورده نیستند.

-         کتابخانه ها ی موجود در دانشگاه ها کتاب های مفیدی دارد.

در این جملات چه می بینید؟

آری، نهاد جدا و پیوسته ی موجود در جملات بالا با هم هماهنگ نیستند اما این اصل استثنایی داردو آن این است که :

اکنون می خواهیم با توجه به آنچه آموختیم تمارین زیر را حل کنیم:

1-    در متن زیر چند خطا وجود دارد؟

-         اتاق کوچک بود. به اندازه ی یک دست رختخواب جا داشتند که خانم جان توی آن مچاله شده بود و یک راه باریک که حاج آقا آنجا نشسته بودند و نجمه داشتند در گوش حاج آقا می گفتند : چرا مرا زودتر خبر نکردید؟

آقای ملکی از دماوند آمده بود تا حاج آقا را ببیند، هر کدام از اعضای خانه ی حاج آقا مشغول کاری بودند ، آقا زاده ی ایشان چایی آوردید تا خستگی راه را از تن آقای ملکی بزداید.

استکان های چایی در سینی تکان می خورد و نگاه آقای ملکی به آن ها دوخته شده بودند...

( شناسه هایی که زیر آن ها خط کشیده شده با نهاد خود هماهنگ نیستند و در این متن استثنائاتی از جمله عدم تطابق به منظور احترام و اسم مبهم نیز وجود دارد که صحیح می باشند )

2-    کدام گزینه صحیح است ؟

الف ) ایران کشوری زیبا هستند که مناظر زیبایی دارد.

ب ) مناظر طبیعی بهترین عامل جذب توریست است.

ج) من با دوستم به پارک رفتیم تا اوقات فراغت خود را پر کنیم.

د ) او و خواهرش افراد موفقی است.

گزینه ی « ب » صحیح است زیرا نهاد جدا یک نهاد غیر جاندار است که می تواند با شناسه ی مفرد یا جمع ظاهر شود.

برای نکته بالا می توان به مثال های زیر توجه کرد :

-         تو و سعید برای خرید نان به نانوایی می روید.

-         او با دوستش به مهمانی می رود.

اکنون به ادامه ی تمارین دقت کنید :

3) گزینه ی صحیح را انتخاب کنید :

الف ) جدیت حسین و مریم در درس خواندن قابل تحسین هستند.

ب ) حسن با معلمش با احترام سخن می گوید.

ج ) شما و پدرتان می توانید به این امتیاز دست یابد.

د ) کسی که درس می خوانند موفق می شوند.

گزینه ی « ب » صحیح می باشد.

در کدام گزینه استثنا آمده است ؟

الف ) هر یک از ما که تلاش کند موفق است.

ب ) علی و مادرش به مدرسه می روند.

ج ) کتاب دوست مفیدی است.

د) اگر شکست خوردی ناامید نشو.

گزینه ی « الف » پاسخ صحیح است.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده