نکته ای در باب رزق و روزی

«یابن آدم، الرزق رزقان: رزقٌ تَطلُبُهُ، و رزقٌ یَطلُبُکَ، فإن لَم تأته أَتاکَ. فلا تَحمِل هَمَّ سَنَتِکَ علی هَمِّ یَومِکَ! کفاکَ کُلُّ یَومٍ علی ما فیه؛ فإن تَکُنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِکَ فإنّ الله تعالی سَیُۆتیک فی کُلِّ غَدٍ جدیدٍ ما قَسَمَ لک؛ وَ اِن لَم تَکُنِ السَّنَةُ مِن عُمُرِکَ فما تَصنَعُ بِالهَمَّ فیما لیسَ لک؛ وَ لَن یَسبِقَکَ إلی رِزقِکَ طالِبٌ، و لَن یَغلِبَکَ علیه غالبٌ. وَ لَن یُبطِیءَ عَنکَ ما قد قُدِّرَ لک»1

شرح گفتار

امیر بیان علی (علیه السّلام) در این فراز از سخن حکیمانه ی خویش از «رزق و روزی» سخن به میان آورده و در این باره به زیبایی می فرماید: «ای فرزند آدم! روزی دو گونه است، روزیی که تو آن را می جویی، و روزیی که آن تو را می جوید که اگر به سراغش نروی، به سوی تو آید.»

پس اندوه سال خود را بر اندوه امروزت اضافه نکن، که [اندوه] آن روز با آنچه در آن است برای تو کافی است. پس اگر از عمر تو یکسال باقی باشد، خداوند متعال در هر صبحگاه آنچه را که قسمت تو کرده است خواهد داد. و اگر آن سال از عمر تو نیست، پس تو را با اندوه آن چه کار است؟ که هرگز جوینده ای در گرفتن سهم روزی تو، بر تو پیشی نخواهد گرفت، و هیچ غلبه کننده ای بر تو غلبه نخواهد نمود، و آنچه برای تو مقدر گشته، بی کم و کاست به تو خواهد رسید»

سخن گهربار امیر بیان علی (علیه السلام) بیانگر آن است که انسان در زندگی هرگز نباید به خاطر «رزق و روزی» دنیا غبار غم و غصّه را در خانه ی قلب خویش نشانده و از اینکه آیا وضعیّت مالی او به اندازه ای هست که بتواند از عهده ی اداره ی زندگی خود برآید یا خیر؟! دچار اندوه و نگرانی شود، چرا که مسئله ی «روزی» امری است گریز ناپذیر که خالق متعال هیچ جنبنده ای را از آن محروم نخواهد ساخت.

اهتمام خداوند بی همتا در مورد «رزق و روزی» به اندازه ای است که اگر در این زمینه مخلوقات، سهم خود را به طور کامل دریافت نکرده باشند خداوند مهربان چراغ عمرشان را همچنان روشن خواهد گذاشت تا به روزی مقدر خود دست یابند.

در روایتی ابی حمزه ثمالی از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که ایشان فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حَجَّهُ الوداع فرمود: آگاه باشید که روح الامین به قلبم انداخت که هیچ انسانی نمی میرد مگر وقتی که رزقش را تا حدّ کمال خورده و دیگر در نزد خدا رزقی نداشته باشد....»2

آری خداوند برای هر کس روزی مشخّص و معلومی قرار داده است که احدی در این عالم نمی تواند مانع رسیدنش به بنده باشد.

در روایتی امام صادق(علیه السلام) از امیرالمومنین(علیه السلام) چنین نقل می کند که ایشان می فرمود: نه بنده ای مزه ایمان را می چشد مگر اینکه بداند که آنچه به او رسیده نمی توانست به او نرسد و خطا رود، و آنچه که به خطا رفته و به او نرسیده نمی شد که به او برسد و بداند که زیان رساننده و سود دهنده فقط خدای عزّوجل است»3

بنابراین غصّه ی روزی خوردن از ضعف ایمان  ناشی می شود، گویی ما فراموش کرده ایم که خداوند رازق است و همه ی مخلوقاتش را بر سفره ی کرم خویش میهمان ساخته است، چرا که اگر کسی از عمق جان به این مطلب ایمان داشته، به یقین چشم بر هم زدنی از این جهت به دل خود شک و تردید راه نخواهد داد و همواره با دلی سرشار از امید و یقین به حیات ادامه می دهد.

نکته ی مهمی که در مورد «رزق و روزی» وجود دارد آن است که نگرانی و دلهره در این زمینه می تواند آثار بسیار مخرّبی از خود به جای گذارد، به گونه ای که در اثر آن فضای گرم و صمیمی خانواده سرد و بی روح گشته و اثرات منفی بر روی جان و روح آدمی می گذارد. طعم شیرین زندگی را تلخ و ناگوار ساخته و از آن آتشی می سازد که همواره در پی سوزاندن ریشه ی مهر و محبّت در زندگی است.

آینده ای که شاید هرگز نیاید و بر فرض آمدنش در اختیار خدای توانا و قدرتمند است نباید سیستم عصبی ما را بر هم زده و پرده های امید و ایمان را در وجودمان پاره نماید.

مومن زیر چتر حمایت خداست!

در موضوع «روزی» آنچه دانستنش حائز اهمّیّت است آن است که: اگر کسی خود را به سلاح ایمان و تقوا مجهز نماید، به یقین در مورد عنایت ویژه حق تعالی قرار خواهد گرفت، و آن یگانه خالق هستی در مورد مسئله ی «رزق و روزی» حساب دیگری روی او باز خواهد نمود. پروردگار متعال در کلام نورانی خویش از این حقیقت پرده برداشته است و در این باره به زیبایی فرموده است: «و مَن یتّق الله یجعل لَهُ مخرجاً و یَرزُقهُ مِن حیث لا یحسَب»4

ترجمه: هر کسی از خدا پروا داشته باشد، خداوند برای او راه خروجی [از گناه و مشکلات] پدید می آورد. و او را از جایی که گمان نمی برد روزی می دهد. این آیه وعده ی امید بخشی است از سوی پروردگار هستی به همه ی پرهیزکاران که سرانجام لطف الهی آنها را دربر می گیرد و از پیچ و خم مشکلات عبور می دهد و به افق تابناک سعادت و خوشبختی ابدی رهنمون می سازد، سختی های زندگی را برطرف می سازد و ابرهای تیره و تار مشکلات را از آسمان زندگی کنار می زند.

بنابراین مسائل مربوط به معیشت و زندگی از قبیل گرانی، مخارج زندگی، هزینه ی ازدواج و ... هرگز نباید ما را به ترس و وحشت واداشته و از راه حق و بندگی خدا منحرف سازد و در مسیر گمراهی و ضلالت قرار دهد، بلکه انسان به هنگام برخورد با سختی ها باید به درگاه الهی رو نموده و گشایش کارهای بسته را از آن یگانه خالق هستی خواستار باشد، چرا که کلید حل مشکلات در دست قدرت الهی است و آن یگانه خالق هستی به راحتی می تواند طوفان سختی ها را آرام کند و به مشکلات زندگی پایان بخشد.

رساندن روزی در قعر چاه!

یکی از پیامبران بزرگ الهی حضرت دانیال (علیه السلام) است. او در زمان پادشاهی جبّار و ستمگر به نام «بُختُ نَّصر» زندگی می کرد. نقل می کند که: به دستور بخت نصر او را دستگیر کردند و در چاه انداختند و حیوانات درنده را بر سر او ریختند. خداوند متعال به یکی از پیغمران خود وحی نمود که برای دانیال خوراکی ببرد. عرض کرد: پروردگارا دانیال کجاست؟! خطاب رسید: از قریه بیرون شود و آنگاه کفتاری به سراغ تو می آید، دنبال آن کفتار برو تا تو را به مکان دانیال راهنمایی کند. آن پیامبر راه افتاد تا اینکه به آن چاه رسیدند. و طبق دستور خدا خوراک را برای او در چاه سرازیر کرد.5

پی نوشت ها :

1-کلمات قصار نهج البلاغه؛ حکمت 379

2- کافی، ج9، ص546

3- وسائل الشیعه، کتاب جهاد النفس؛ حدیث 69، ص61، ترجمه ی افراسیابی

4-سوره طلاق، آیه 2 و 3

5- کافی، ج6، ص636، ترجمه کمره ای

بخش نهج البلاغه تبیان