تربیت اثربخش 1-1
معلمان عزیز، با توجه به اهمیتی که گوش دادن فعال، جهت حل مسائل دانش‌آموزان دارد؛ و این که واقعاً گوش دادن فعال معجزه می‌کند همان گونه که در جلسات مشاوره وجود دارد. در این مقاله نیز به این موضوع می‌پردازیم.
کاربردهای گوش دادن فعال
گوش دادن فعال به ما کمک می‌کند:
- تا بحث کلاسی بر سر موضوع خاصی جریان پیدا کند.
- ضد مقاومت دانش‌آموزان در مقابل آموختن چیزهای تازه است.
- به دانش‌آموزان بسیار وابسته و مطیع کمک می‌کند.
- باعث تخلیه احساسات ناخوشایند ناشی از رویدادهای مدرسه یا خارج آن می‌شود.
- جلسات مؤثر با والدین یا معلم - دانش‌آموز - والدین را تسهیل می‌کند.
چگونگی استفاده از گئش دادن فعال در بحث کلاسی
برای استفاده از گوش دادن فعال در بحث‌های کلاسی باید نکاتی رعایت شود:
1- علائق مخصوص، ذوق‌ها، قدرت‌ها و ضعف‌های اعضا گروه را در نظر بگیرید.
از این مسأله و به خصوص از استعدادهای مخصوص می‌توان برای کمک به آموزش کل کلاس (یا گروه) استفاده کرد. و هم‌چنین کمبودها و ضعف‌ها را یادداشت کرد تا در برنامه تدریس‌های بعدی مورد توجه قرار گیرد.
2- ارزش‌یابی یا تهدید به ارزش‌یابی، بحث را متوقف می‌کند.
3- معلمین باید برای دانش‌آموزان توضیح دهند که بحث‌های گروهی جهت توسعه دادن و غنی کردن آموزش است و این بحث‌ها برای نمره دادن و قضاوت کردن نمی‌باشد.
4- معلم فقط زمانی اجازه یادداشت کردن را دارد که این یادداشت‌ها به صورت باز و روی تخته کلاس باشد تا دانش‌آموزان آن را ببینند و گرنه یادداشت‌برداری برای شاگردان تهدیدآمیز می‌شود.
5- ترس از ارزش‌یابی همگان باعث می‌شود که بعضی از دانش‌آموزان در بحث شرکت نکنند. این مسأله حساسی است و باید مورد توجه قرار گیرد.
6- خود معلم با اجتناب از موانع ارزش‌یابی‌کننده به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا نظر خودشان را مطرح کنند و به موضع روشن و تعریف جدیدی از مسأله برسند.
7- معلم با اجتناب از ارزش‌یابی، می‌تواند تمام مسئولیت جهت دادن به بحث را به عهده دانش‌آموزان بگذارد.
چگونگی استفاده از گوش دادن فعال برای رویارویی مقاومت
تمام معلمین گاهی با مقاومت روبرو می‌شوند. دانش‌آموزان همیشه نمی‌خواهند آنچه را که معلم می‌خواهد درس بدهد، بیاموزد.
مقاومت دانش‌آموزان به شکل‌های مختلفی بروز می‌کند و می‌تواند از حالت انفعالی عدم فعالیت تا عدم همکاری آشکار باشد. متأسفانه بعضی از معلمین نمی‌توانند این علامت را به صورت رمز تعبیر کنند که این شاگرد گرفتار مشکل است و به جای توجه به مقاومت آن ها، با استفاده از موانع به جلو می‌روند.
* مقاومت در برابر آموختن، نشان‌دهنده این است که دانش‌آموز دچار مشکلی در زندگی‌اش است که جلوی قدرت عملکرد او را در ناحیه چهارضلعی تدریس - آموزش ما می‌گیرد.
* وظیفه معلم این است که به جای تنبیه کردن دانش‌آموز به خاطر مشکل داشتن، به او کمک کند تا هرچه زودتر به عملکرد آموختن بازگردد.
* برای پی بردن به اینکه دانش‌آموز گرفتار مسأله‌ای است، سؤالات «رمزی شده واحد» سرنخ‌های خوبی هستند.
* سؤالات «رمزی شده واحد» به آن دسته از سؤالات گفته می‌شود که:
1. در مورد چیزهای آشکار سؤال شود.
2. به نظر خارج از موضوع می‌آیند.
3. با آنچه که شما در مورد دانش‌آموز می‌دانید، تناسبی ندارد.
4. ناهماهنگی آن سؤالات به نظر شما عجیب باشد.
* سؤالاتی که کاملاً به رمز درآمده‌اند و مسأله‌ای در پس آن ها نهفته است، ممکن است اصلاً نیازی به جواب نداشته باشند.
مثال‌هایی از سؤالات «رمزی شده واحد»:
«مردن چه احساسی داره؟»
«حالا قراره این رو امتحان هم بدیم؟»
«ریاضی مهم‌تر از علومه؟»
«هنوز وقت زنگ تفریح نشده؟»
«چرا باید این چیزها رو یاد بگیریم؟»
* این سؤالات و مانند این‌ها، علائم و نشانه‌هایی هستند، از جمله اینکه، گوش دادن فعال لازم است.
* گاهی این سؤالات به صورت جملات خبری گفته می‌شوند.
مثال: «شرط می‌بندم وقتی که شما هم به سن من بودید، جوش‌های غرور داشتید.»
«مردن باید احساس وحشتناکی داشته باشد.»
* چه این‌ها به صورت سؤالی مطرح شود و چه به صورت اظهاری مثبت، چنین سؤال‌هایی نیازمند روش گوش دادن فعال است تا با کمک آن ها به مشکل حقیقی برسیم.
* در بیشتر موارد، کنار آمدن با مقاومت‌های آشکار و خصومت‌آمیز از کنار آمدن با انواع پوشیده آن، آسان‌تر است.
* گاهی معلم‌ها چیزی می‌گویند که کلید حساسیت دانش‌آموز را فشار می‌دهند، بعد دانش‌آموزان، با چیزی پراندن، نگرانی‌های درونی‌شان را تسکین می‌دهند.
* معمولاً وقتی دانش‌آموزان با شما و گفته‌هایتان، آشکارا مخالفت نمی‌کنند، به این معنا نیست که آن ها موافقند.
* گاهی اوقات، دانش‌آموزی که نسبت به کلاس و معلم خود نگاه مثبتی دارد، از جانب افراد دیگر کلاس حرف می‌زند که دیدگاهی را دارند ولی آن را به زبان نمی‌آورند.
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه: اکرم محمد زاده - تنظیم: یگانه داودی
