NEVRUZ MERASİMİ -3
Nevruz, halk arasında mezhebi bakımdan dahi, mübarek bir gün sayılmıştır.
İmam Ca’fer Sadık’dan nakl edilen bir rivayet’e göre, Ulu Peygamberimiz, Hazret-i Ali’yi bu gün kendisine Halife seçmiş ve Gadir-i Hom hadisesi, Nevruz yüz vermiştir. Aynı rivayete göre, Hazret-i Ali, Nehrovan savaşında düşmanlarını bugün mağlup etmiş ve 12. İmam (İmam-i Zaman), Nevruz günü zuhur edecek ve dünyada, adaleti hakim kılacaktır.
Nevruz bayramı merasimi, İran’ın hemen her tarafında tutulduğu halde bazı bölgelerde kendine has özellikleri vardır; meselâ Azerbaycan’da çarşamba akşamı ot üzerinden atlarken şöyle derler:
“Atil-Matil çerşembe Bahtım açıl çerşembe
Ağırlığımı verdim sene Yüngüllüyüyi aldım senden
Sarılığımı verdim serte Kırmızılığını vermene”
Anneler, kızlarına bu sözleri söyletirken, bayrama kadar kızlarına görücü geleceğini umar, beklerler.
Bu hususta, Ustad Şehriyar Haydar Baba manzumesinde şöyle demiştir:
“Bayramıdı gece kuşu okurdu Adakk kız bey corabın tokurdu
Herkes şalın bir bacadan sokurdu Ay ne güzel kaydadı şal sallamak(ip atmak)
Bey şalına bayramlığın bağlamak
.........................
Bakiçinin sözü-sovu, kağızı İneklerin bulaması, ağuzi
Kızlar diyer atıl-matil çerşembe Ayna tekin bahtım açıl çerşembe
Yumartani göşçek-güllü boyardık Çakkışdırıp sınanların soyardık
Oynamaktan birce meger doyardık Ali mene yaşıl aşık vererdi
Irza (Rıza) mene Nowruz gülü sererdi”
Erdebil ve çevresinde, Nevruz bayramına bir buçuk ay kala, Tekemciler sokağa çıkarlardı. 9-12 yaşlarında çocuklar çift olarak sokakları gezer ellerinde bir Teke’nin küçük heykeline inci-boncuklu elbise giydirip, ortası delik bir tahtanın üzerine takarlar ve delikteen bir ağaç (baston) onun karnına takıp, tekeni oynatır ve saya okurlardı. Önlerine gelen ilk kapıya vurup, kapı açılır açılmaz içeri girerlerdi. Ev sahibi güler yüzle çocukları karşılar, Tekemciler şu şarkıları okurlardı:
“Bahar amed bahar amed hoş amed Sizin bu taze bayramız mübarek
Ayiz-iliz hefte-günüz mubarek Emir-el Momenin tahta çıkacak
Yezidin boynuna nohta (kelepçe)vuracak Şia’lanrı intikamın alacak
Tekem-Tekem atlama, kol-kiçivi katlama
Sabah yay-yaz olanda gedip çölde otlama
Bu Tekenin kendi (köyü) var, kesseyi var kendi var
Her heyet (avlu) de oynasa bir nelbeki (çaytabağı) gendi (kesme şeker) var”
Ev sahihi bir nelbeki gend veya bir-iki şahi pul (1-2 kuruş) verir, hem de çok sevinir ve bunu uğur sayar. Çocuklarda hallerinden memnun, başka eve giderlerdi. Bu merasim Erdebil etrafındaki köylerde hâlâ yapılmaktadır.
KAYNAKLAR
Asâr-Ul Bakiye, Abu Reyhan-i Bîrunî, çeviren: Ekber Dana Sereşt, İntişaral-ı Emirkebir. 1.963, Tahran.
Ferheng-i Muin, İntişarat-i Emirkebir, 1968, Tahran.
İslam Ansiklopedisi, Nevruz maddesi. 1977, İstanbul.
Kehkeşan, Şomareyc Vijeye Nevruz, Evvel-i Sal 1990.
Kehkeşan, Şomareye Vijeye Nevruz, 9 Esfend, 1990.
Kehkeşan, Şomareye Vijeye Nevruz, Ferverdin, 1993.
NEVRUZ MERASİMİ -2
NEVRUZ MERASİMİ -1
Nevruz Çiçeği
İran Geleneğinde Nevruz
Nevruz Gelenekleri-İran -3
