تبیان، دستیار زندگی
همت عالی صاحبش را به عظمت و بزرگی می‎رساند. حضرت علی(علیه السلام) می‎فرماید: هر که از نردبان همت بلند بالا رود؛ جهانیان او را به دیده تعظیم بنگرند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آثار بلند همتی در کسب موفقیت ها


امام علی(علیه السلام) می‎فرمایند: شریف‎ترین همت‎ها نگهداری حق و حرمت‎ها و رعایت عهد و پیمان‎هاست .
موفقیت کپسول ندارد

بدون تردید همت بلند یکی از نشانه‎های روح بزرگ آدمی است. برنامه‎های اسلامی، انسان‎ها را تشویق می‎کند که روح بلند داشته و خود را محدود به امور پست نکنند.

همت در لغت از ریشه‎ی «همّ» به معنای عزم قوی[1] است. راغب همت را غم و اندوهى دانسته که انسان را ذوب و ضعیف مى‎کند[2]و در اصطلاح علوّ همت عبارت است از سعی و کوشش در تحصیل سعادت و کمال و طلب کردن کارهای بزرگ و عالی، بدون درنظر گرفتن سود و زیان دنیا، به‎طوری که به سبب دست یافتن به منافع دنیوی شادمان نشود و از فقدان آن اندوهگین نگردد بلکه در طریق طلب، از مرگ و کشته‎شدن و مانند آن‎ها باک نداشته باشد.[3] حضرت علی(علیه السلام) می‎فرماید: بهترین همت‎ها، بلندترین آن‎ها است.[4]ضد آن دون‎همتی است؛ به معنای پستی طبع و قصور همت از طلب کارهای بزرگ و قناعت نمودن به اعمال جزئی که این صفت خبیثه نتیجه کم‎دلی و ضعف نفس است.[5]

نشانه بلندهمتی

نشانه بلند‎همتی را می‎توان در رفتارهای شخص پیدا کرد و نشانه‌های آن را می‌توان در موارد زیر برشمرد:

- ایمان

ایمان یک شخص گواهی است بر همت بلند او چنان‎چه از امام على(علیه السلام) نقل شده است: بلندهمّتى از ایمان است.[6]

- بخشش و انفاق

انفاق، از سه جهت باعث تکامل فردى و رشد آدمى است:

نخست: موانع تکامل نفسى و رشد انسانى را از میان برمى‏دارد.

دوم: روح انسانیت را در آدمى آشکار مى‏سازد، و نهال گذشت و بلند‎همّتى را در روح مى‏نشاند.

سوم: در آدمى روح تربیت اسلامى را رشد مى‏دهد. [7]

امام علی(علیه السلام) می‎فرمایند: «بذل و بخشش آدمی نشانه بلندهمتی اوست.»[8]

انسان باید در تمام شئون زندگی، بلندهمت باشد و این بلندهمتی را در همه جنبه‎های زندگی خود بکار گیرد؛ بدین‎صورت که در تمام زمینه‎ها از جمله کسب علم، انجام عبادات، تأمین معاش و امور دیگری چون صله‎رحم، خوش‎اخلاقی در برابر مردم، دوری از هرگونه گناه، پرداختن به کار خیر و هر امری که شایسته یک انسان مومن است؛ همت عالی را سرلوحه کار خود قرار دهد

- اعمال زیبا

شخصی که دارای همت بلند است، در امور خود تمام دقت را به کار می‎برد و سعی برآن دارد که کار را به نحو احسن به پایان برساند .

حضرت علی(علیه السلام) می‎فرماید: «کردار زیبا خبر از بلندی همت می‎دهد.»[9]

- فرمانبری از خدا

امام علی(علیه السلام) می‎فرمایند: فرمانبری از خداوند همت زیرکان است. نافرمانی از خدا همت پلیدان است.[10]

پیمان

- نگهداری حرمت و رعایت پیمان

امام علی(علیه السلام) می‎فرمایند: شریف‎ترین همت‎ها نگهداری حق و حرمت‎ها و رعایت عهد و پیمان‎هاست.[11]

- طمع نداشتن به آن‎چه در نزد مردم است، (نشان) بلندهمتی است.[12]

- پایبندی به قناعت، از والایی همت است.[13]

- بی‎نیازی از مردم و فرموده‎اند: عزت بی‎نیازی از مردم را با بلندی و بزرگی همت جلب نما. [14]

- اخلاق نیکو ثمره بلند همتی است.

امام علی(علیه السلام) می‎فرمایند: بهترین خوی‎ها برترى همّت‎ها است.[15]

موارد بکارگیری همت

  انسان مؤمن باید بلند‎همت باشد و تمام همت خود را در مسیر آخرت قرار دهد که بنابر کلام امیرالمؤمنین علی(علیه السلام): هر کس که آخرت همتش باشد، از خیر به نهایت آرزویش می‎رسد.[16]

ایشان هم‎چنین می‎فرمایند: همت و تلاش خود را صرف آخرتت کن[17]و همگى همّت و سعى خود را از براى رهائى از جایگاه بدبختى و عقاب و رستگارى از محلّ بلا و عذاب بگردان؛[18] زیرا هر که دنیا عزم او باشد بدبختى و غم او در روز قیامت طولانی شود[19]و اگر عزم و قصد او آنچه نزد خداى سبحان است نباشد، به آرزوهاى خود نمی‎رسد.[20]

هم‎چنین ایشان توصیه می‎فرمایند که همت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آن‎چه را به کار تو نمی‎آید پیگیری مکن.[21]

همت عالی صاحبش را به عظمت و بزرگی می‎رساند. حضرت علی(علیه السلام) می‎فرماید: هر که از نردبان همت بلند بالا رود؛ جهانیان او را به دیده تعظیم بنگرند

آری، انسان باید در تمام شئون زندگی، بلندهمت باشد و این بلندهمتی را در همه جنبه‎های زندگی خود بکار گیرد؛ بدین‎صورت که در تمام زمینه‎ها از جمله کسب علم، انجام عبادات، تأمین معاش و امور دیگری چون صله‎رحم، خوش‎اخلاقی در برابر مردم، دوری از هرگونه گناه، پرداختن به کار خیر و هر امری که شایسته یک انسان مومن است؛ همت عالی را سرلوحه کار خود قرار دهد.

آثار بلندهمتی

دست‎یابی به آرمان‎های بلند نیاز به همتی بلند دارد؛ زیرا همت‎های بلند است که می‎تواند موانع را بردارد و آدمی را در مسیر خود، به اوج والایی برساند و آثار نیکویی نصیب انسان نماید که از جمله آن آثار عبارتند از:

-  خشنودی خداوند متعال در کارهایی است که نشانگر همت عالی فرد باشد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‎فرماید:

«خداوند متعال از کارهای بزرگ و امور عالی خوشنود می‎گردد.»[22]

-   تلاش برای اطاعت الهی، چون‎که شخص بلند همت، به کمتر از بهشت راضی نمی‎شود.[23]

-  رافت نصیب کسی می‎شود که همت خود را صرف امور ناچیز نگرداند. حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) می‎فرمایند: شرف و بلندى مرتبه به همّت‎هاى بلند است نه به استخوان‎هاى کهنه شده. [24] امام محمد باقر(علیه السلام) فرمودند: هیچ شرفی همانند بلندهمتی نیست.[25]

-  همت عالی صاحبش را به عظمت و بزرگی می‎رساند. حضرت علی(علیه السلام) می‎فرماید: هر که از نردبان همت بلند بالا رود؛ جهانیان او را به دیده تعظیم بنگرند[26]و نیز می‎فرمایند: هیچ چیز مانند همت بلند انسان را بزرگ نکرد. [27]در کلام دیگر ایشان بزرگواری و آقایی را نتیجه داشتن همت بلند دانسته‎اند. [28]

- هر که توان خود را برای رسیدن به هدف خود به کار گیرد به تمام خواسته‎هایش خواهد رسید.[29]

پی نوشت ها :

[1] - مصطفوى، حسن‏؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏، 1360 ش‏، ج‏11، ص286

[2] - راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن‏، خسروى حسینى سید غلامرضا، تهران‏، انتشارات مرتضوى‏، 1375 ش‏، دوم، ج4، ص 528

[3] - نراقی ، مولامهدی؛ علم اخلاق اسلامی (ترجمه کتاب جامع السعادات)، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، 1366ه. ش، اول، ص 322

[4] - تمیمى آمُدى‏، عبد الواحد بن محمد؛ غرر الحکم‏، قم‏، دفتر تبلیغات اسلامى، 1366شمسى‏، اول‏، ص 448 ، ح10275«خیر الهمم اعلاها»

[5] - نراقی، ملا احمد؛ معراج السعاده ، قم، زهیر، 1386ه. ش، اول، ص178

[6] - صابرى یزدى ، على رضا / انصارى محلاتى‏، محمد رضار؛ الحکم الزاهرة با ترجمه انصارى‏، قم‏، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى‏، دوم‏، 1375 ش‏ص 458

[7] - حکیمى اخوان، آرام‏ احمد؛ الحیاة با ترجمه احمد آرام‏، تهران، ‏دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏، 1380 ش‏، ج‏6، ص 114

[8] - غررالحکم، ص 383«من شرف الهمه بذل الانسان»

[9] - خوانساری، جمال الدین؛ شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحکم، دانشگاه تهران، 1366 ش ، ج‏1، ص 365 «الفعل الجمیل ینبی عن علو الهمه »

[10] - غررالحکم، ص181و185«الطاعه همه الأکیاس، المعصیه همه الأرجاس»

[11]- همان، ص252«أشرف الهمم رعایه الذمام»

[12] - همان، ص398«الکف عما فی أیدی الناس عفه و کبر همه»

[13]- همان، ص391«من شرف الهمه لزوم القناعه»

[14] -نورى، حسین؛ مستدرک الوسائل‏، قم‏، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1408 هجرى‏، اول‏، ج12، ص67«اسْتَجْلِبْ عِزَّ الْیأْسِ بِبُعْدِ الْهِمَّةِ»

[15] - شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج‏2، ص 395 «احسن الشّیم شرف الهمم»

[16] - تمیمى آمدى، عبد الواحد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات قم، 1366 ش، اول، ص 144«من کانت الاخره همته بلغ من الخیر غایه امنیته»

[17] - غررالحکم، ص 359«اجعل همّک و جهدک لآخرتک»

[18] - شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج‏2، ص223 « اجعل کلّ همّک و سعیک للخلاس من محلّ الشّقاء و العقاب و النّجاة من مقام البلاء و العذاب. »

[19]- ‏همان، ج‏5، ص446«من کانت الدّنیا همّه طال یوم القیامة شقاؤه و غمّه. »

[20] - همان، ج‏5، ص410«من لم یکن همّه ما عند اللَّه سبحانه لم یدرک مناه. »

[21] - تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 477 «اقصر همتک علیما یلزمک و لا تخض فیما لا یعنیک»

[22] - شیخ حر عاملى؛ ‏وسائل الشیعة، قم‏، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1409 هجرى‏، اول، ‏ج 17، ص 73«انّ الله یحبّ معالی الامور و یکره سفسافها»

[23]- امین محمد ، هیئت، اخلاق اسلامی، ترجمه سید صادق شفائی زاده، دارالانصار، 1385 هـ ش، ج1، ص700

[24] - شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج‏2، ص 106 «الّشرف بالهمم العالیة لا بالرّمم البالیة. »

[25] - علامه مجلسى‏؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران‏، اسلامیه‏، مختلف، ج75، ص165« لَا شَرَفَ کبُعْدِ الْهِمَّة»

[26] - غررالحکم، ص 448«من رقی درجات الهمم عظّمته الامم»

[27] - همان، ص 359«ما رفع امرء کهمّته »

[28] - همان، ص 382«الکرم نتیجة علوّ الهمّة»

[29] - همان، ص 444«من بذل جهد طاقته بلغ کنه ارادته»

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع : پژوهشکده باقر العلوم

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.