نشانه کتاب

زمانی که کودک بودم همیشه برای مادربزرگ نشانه های کتابی به شکل پیکان می ساختم . نشانه هایی از کاغذ های معمولی وگاهی رنگی ؛ اما هنوز هم وقتی سراغ قران مادربزرگ می روم کتاب خاطرات کودکیم و پیکان های رنگی برایم زنده می شود !

اما براستی این نشانه های کوچک و ظریف که تنها وظیفه شان به خاطر آوری آخرین برگ از کتاب ناخوانده ماست،  چه سرگذشتی در طول تاریخ داشته اند ؟ چه زمانی انسان ها نیاز به داشتن و ساختن آن را حس کرده اند ؟ آیا در تمامی فرهنگ ها به یک میزان از آن استفاده می کرده اند  ؟ آیا اکنون که بسیاری از نشریات و کتاب های الکترونیکی استفاده می کنند باز به چنین وسیله ای نیاز دارند ؟

نشانه ی کتاب یا کتاب نشان یا همان BOOKMARK  در واقع تکه ی باریک و ظریف از کاغذ و یا مقوا است که برای نشانه ی آخرین برگه خوانده شده ی کتاب برای به خاطر سپاری این برگ از کتاب استفاده می شود .

در گذشته کتاب ها کمیاب وبسیار باارزش بودند، ازاین رو جهت سهولت در علامت گذاری یک برگ بدون آسیب به کتاب از این ابزار استفاده می شد. این علامت ها در قرون وسطی رایج شده و آرام آرام در هر فرهنگی جای خود را باز کرده اند، به شکلی که در حال حاضر علاوه بر نقش راهنمای کتاب به عنوان وسیله ای زینتی به کار می رود .

امروزه این علامت ها به تعداد زیاد و در انواع رنگ ها و طرح ها و جنس ها ساخته می شوند. اولین ماشین های ساخت این علایم در دهه ی 1860 در انگلستان ساخته شد . ای . دبلیو کویش در اثر خود که در سال 1974 چاپ شده است ،   این گونه می نویسد : " نیاز به وسیله ای برای نشان گذاری در کتاب ها از سال ها پیش احساس شده ، و اگر از این وسیله استفاده نشود سلامت کتاب ها به خطر می افتد  ، در مواردی شده که برای آنکه جایی را علامت را بگذاریم کتاب را وارونه برروی میز قرار می دهیم که البته این کار برای کتاب ، شیرازه ی آن و ساختار آن مضراست ..." .

پیش از افزایش تعداد کتاب ها در قرن 15 میلادی ، کتاب ها اجناسی ارزشمند و کمیاب بودند؛ لذا برای محافظت از آن از این وسیله استفاده می شد . بعدها این نشانه ها به عنوان بخشی از ساختمان کتاب ها تلقی می شد؛ مثلا در قرون 18 و 19 میلادی روبان هایی ابریشمی در یک سمت شیرازه ی کتاب متصل می شد و تا پایین صفحه ی کتاب ادامه داشت که امروزه نمونه های آن را در برخی کتاب های ارزشمند و تقویم های بزرگ مشاهده می کنیم  .

در واقع اولین نشانه ها ی کتاب به صورت امروزی و  مجزا از کتاب در دهه ی 1980 به بازار آمد . این نشانه ها معمولاً از جنس ابریشم یا پارچه های گلدوزی شده تهیه می شدند . تا دهه ی 1980 که کاغذ و سایر مواد برای ساخت نشانه ی کتاب معمول شد . دوران شکوفایی و اوج هنر ساخت این نشانه ها در دوران ویکتوریایی و ادواردی است  واز ان به بعد از موادی همچون  کاغذ ، پلاستیک ، نقره ، طلا ، چوب ، برنز ، آلومینیوم ، چرم ، روبان ، فایبرگلاس ، ساخته می شوند .

همان گونه که در جهان ، افرادی علاقمند به جمع اوری اشیایی همچون کتاب ها ی قدیمی، تمبرها ، پروانه ها، مسکوکات، برگها  و.. هستند، افرادی به گرداوری نشانه های کتاب می پردازند .

فروشگاه های مخصوص فروش این کالا در وب  به وفور یافت می شود ؛حتی در برخی از وب سایت ها اقدام به آموزش شیوه ی ساخت نشانه های کتاب و یا اشنایی با نمونه های ان  در کشورهای مختلف مطابق فرهنگ آن کشور نموده اند . کنوانسیون مجازی کلکسیونرهای نشانه ی کتاب از جمله ی این موارد است .

نشانه های کتاب همچنین به شبکه وب راه یافته اند ودر برخی از مرورگرها برای آن که وب سایت های مورد توجه کاربر را نشان دارکنند از اصطلاح "Book Mark " استفاده می شود .