در راستای معرفی نخبگان فرهنگی ایران زمین، سایت اینترنتی تبیان، با خانم دکتر بدرالزمان قریب، گفتگوی صمیمانه ای ترتیب داده است که متن آن به حضور دوستداران علم و دانش پژوهان تقدیم میگردد.
تبیان : لطفاً شرح حال خود را به طور مختصر ، برای بینندگان سایت اینترنتی تبیان ، بیان بفرمائید؟
من در تهران ، درخانواده ای فرهنگی به دنیا آمدم که همواره مرا به کسب علم و طی مدارج آن تشویق می کردند . از کودکی با زبان فرانسه آشنا شدم و این زبان نقش مهمّی در موفقیتهای علمی من داشت . تحصیلات دبستان و دبیرستان را در مدرسه ژاندارک ( منوچهری کنونی ) به پایان رساندم . در دانشگاه موفق به اخذ مدرک لیسانس ادبیات فارسی شدم و چون شاگرد اول بودم ، به دوره دکتری راه یافتم ؛ اما پس از یک سال به آمریکا رفتم و تحصیلاتم را در دانشگاه پنسیلوانیا ادامه دادم . در آنجا بسیاری از واحدهای زبان شناسی را گذراندم ؛ سپس به مطالعه زبان ایرانی ، در حوزه ادبیات فارسی میانه و باستان ، پرداختم.
تبیان : رساله دکتری خود را با چه عنوانی و در کجا ارائه داده اید؟
عنوان رساله من " مطالعه ساختاری فعل در زبان سُغدی" بود که آن را در دانشگاه کالیفرنیا ارائه کردم .
تبیان : استادان برجسته شما در آمریکا چه کسانی بوده اند؟
باید از پروفسور هِنی در کالیفرنیا ، پروفسور درادزن در دانشگاه پنسیلوانیا و پروفسور جرج کامرون در دانشگاه میشیگان یاد کنم .
تبیان : در ایران از حضور چه استادانی بهره مند شدید؟
در ایران از محضر استادان بزرگی همچون ، استاد فروزانفر ، استاد عبدالعظیم قریب ، استاد جلال الدین همایی ، استاد محمد معین، استاد ذبیح ا... صفا و استاد ابراهیم پور داووداستفاده کردم.
تبیان : چه خاطراتی از استادان خود به یاد دارید؟
استاد ابراهیم پور داود با شوقی فراوان ، اوستا و متون قدیم را درس می داد . استاد قریب بسیار فروتن بود و همیشه قبل از دانشجویان در کلاس حاضر می شد . استاد محمد معین بسیار سخت گیر بود . استاد خانلری، استاد صادق و استاد محمد مقدم نیز مشوق من بودند .
 |
تبیان : لطفاً تعریفی از دانش زبان شناسی ارائه فرمائید؟
بهترین تعریف از زبان شناسی را باید از زبان شناسان عمومی پرسید . اما اگر بخواهیم به طور مختصرآن را تعریف کنیم ، باید گفت : زبان شناسی شناخت اصوات زبان است که از واژه شناسی و آوا شناسی تشکیل شده است. از آنجا که زبان همیشه زنده است، زبان شناسی تحول زبان را هم بررسی می کند و در مجموع ، دانشی بسیار گسترده است.
تبیان :لطفاً درباه خطوط و زبانهای خانواده زبان ایرانی توضیحاتی بفرمائید؟
زبان های ایرانی جزء خانواده زبان های هندی و اروپایی هستند و به دو بخش تقسیم می شوند: ایرانی شرقی و ایرانی غربی. در دوران اول، زبانهای ایرانی غربی، شامل فارسی باستان و اوستایی و در دوران میانه، شامل پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی است. سُغدی ها و سُکاها در خارج از ایران در آسیای میانه ساکن بودند، اما در ایران شرقی نیز زبان سُغدی و خط آرامی رواج داشته است. همچنین، تعدادی نسخه های قدیمی به زبانهای برهمی (با خط هندی)، زبان یونانی (با خط یونانی قدیم) و خوارزمی (با خط فارسی) کشف شده است. پس در مجموع خانواده خط ایرانی شامل خط میخی، خط اوستایی، خط پهلوی و در شرق هم سُغدی است.
تبیان : تخصص شما در زبان سُغدی است، لطفاً درباره ویژگیهای فرهنگی، دینی و جغرافیایی قوم سُغدی توضیحاتی بفرمائید؟
زبان سُغدی یکی از زبان های ایرانی در دوران میانه است. مردم در هزاره اول میلادی، از دریای خزر تا مرز چین به آن صحبت می کردند؛ پس بدین سبب، از وسعت و تنوع زیادی برخوردار بوده است. این زبان به سه خط مانوی، بودایی و سریانی نوشته می شد. سُغد از ایالت های هخامنشی بود. که در برابرحمله اسکندر مقاومت کرد و مردم آن گرفتار کشتار فجیعی شدند و به همین دلیل به سمت چین مهاجرت کرده و در آنجا سکونت گزیدند. بعدها زبان سُغدی، زبان داد و ستد در جاده ابریشم شد.
تبیان : در میان آثاری که تألیف کرده اید، فرهنگ سُغدی جایگاه خاصی دارد
، در این مورد توضیحاتی را بفرمائید؟
در پی نیاز مبرمی که به تدوین فرهنگ سُغدی احساس می شد، به جمع آوری واژگان و کار روی فعلهای این زبان پرداختم. همچنین این واژگان را به دو زبان انگلیسی و فارسی ترجمه و آوا نویسی کردم و نیز اطلاعات مهمی درباره ساختار زبان سُغدی و خط آن ارائه دادم. خوشبختانه، این فرهنگ در سراسر جهان مراجعه کنندگان بسیاری یافت. کار تألیف این کتاب با احتساب ده سال اخیر ، که برای تجدید نظر آن صرف کردم حدود بیست سال به طول انجامید.
 |
تبیان: درآثار پژوهشی شما، اشاره ای به روایت داستان اصحاب کهف در زبان سُغدی شده است، لطفاً درباره آن توضیحاتی بفرمائید؟
جدیدترین نوع متون سُغدی، مشتمل بر اندرزها، انجیل و تاریخ شهدای مسیحی است و درمیان آنها متنی وجود دارد که دچار صدمه شده است و نامش "خفتگان اِفسوس" است.
به دلیل اینکه نام پادشاه، قاضی و یکی از اصحاب کهف در این متن آمده است معتقدیم که این داستان ، همان داستان اصحاب کهف است. البته در این متن به سگ اصحاب کهف اشاره نشده است.
تبیان : کتیبه جدید خشایار شاه را که به زبان میخی بوده و در سال 1345 کشف شده است، خوانده و ترجمه کرده اید، لطفاً توضیحات بیشتری در این باره بفرمائید؟
ترجمه این اثراولین کار عملی من بود. این کتیبه بصورت یک لوحه 50 در50 سانتی متری و دو رو نوشته، است. که به دستور خشایارشا از روی نسخه اصلی آن در آرامگاه داریوش رونوشت شده بود. این کشف باستانی در نوع خود بسیار ارزشمند بود و مسایل فراوانی را برای ما روشن کرد.
تبیان : شما درباره روزهای هفته، در متون کهن و فرهنگ ایرانی، تحقیقی داشته اید. لطفاً در مورد آن توضیحاتی را بفرمائید؟
قبلا تصور می شد که در فرهنگ ایرانی هفته وجود نداشته است. اما با جستجو در منظومه هفت پیکر نظامی، دریافتم که در این کتاب هریک از روزهای هفته با نام ستارگان مشخص شده است. همچنین با مطالعه گاهنامه قمری مانوی ها دریافتم که آنها نیز برای روزهای هفته، نامهایی داشته اند البته می دانیم که در گاهنامه زردشتی نیز روزهای ماه براساس نام ایزدان و رب النوعها، نامگذاری می شد و هرگاه نام روز و ماه با هم تطبیق می یافت ، آن روز را جشن می گرفتند.
تبیان : چه پیامی برای جوانان ایران زمین دارید
؟
پیام من برای همه مردم به ویژه جوانان این است که در کارشان کوشا باشند و اگر به چیزی علاقه مند هستند برای رسیدن به کمال تلاش کنند ومطمئن باشند که در این صورت به نتیجه خواهند رسید.
