دریافت نامه عمل از پشت سر
در ادامه بحث نامه عمل مسئله اخذ نامه با دست چپ یا راست و اینکه نامه هر امتی متناسب با شرایط و مقتضیات زمانشان است مورد بررسی قرار می‌گیرد .
در مقاله قبل این فرضیه مطرح شد که شاید نامه عمل بازیافت دقیق قسمتی از حافظه خودمان باشد یا اینکه این بازیافت بخشی از این کار را شامل شود .اکنون در ادامه بحث نحوه توزیع نامه‌ها را مورد ملاحظه قرار داده‌ایم .
فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ
فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسیراً : به زودی حساب آسانی با او حساب شود.
وَ یَنْقَلِبُ إِلی أَهْلِهِ مَسْرُوراً :و شادان به سوی اهلش بازگردد.
وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ : و امّا کسی که نامه‌ی اعمالش از پشت سرش به او داده شود.
فَسَوْفَ یَدْعُوا ثُبُوراً : به زودی به ناله می‌پردازد.
وَ یَصْلی سَعیراً (انشقاق): و به آتش سوزان درآید.
دو سوال از این آیات توجه مخاطب را جلب می‌کند.اول اینکه دخالت دست چپ و راست به چه معناست ؟
دوم اینکه از این نحوه عجیب توزیع نامه‌ها چه چیز فهمیده می‌شود ؟
آیا واقعاً انسان چیزی را به عنوان نامه عمل در دستش خواهد گرفت که آنگاه بحث چپ و راست آن مطرح باشد یا اینکه این مطلب کنایه از موفقیت یا شکست ما در محاسبه اعمالمان در روز قیامت است ؟
خداوند در قرآن می‌فرماید :یدالله فوق ایدیهم :"دست خدا بالای دست‌هاست "یعنی قدرت خداوند مافوق همه قدرت‌هاست .اینجا هم می‌تواند دست به معنای طرف باشد طرف راست یعنی طرف پیروزی و طرف چپ یعنی طرف باخت .اصحاب الیمین(یمین به معنی راست ) و اصحاب الشمال(شمال به معنی چپ) در سوره واقعه هم همین مطلب را بیان می‌کند.پس این نامه‌ها مشخص کننده‌اند که چه کسی اهل سعادت و چه کسی اهل شقاوت است .
در نحوه توزیع نامه‌ها ،در مورد دریافت نامه با دست راست چیزی مطرح نمی‌شود تنها می‌گوید نامه را به دست راست او خواهیم داد.اما در مورد دست چپ می‌فرماید نامه را از پشت سر به دست چپش خواهیم داد" وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ"
اصل این است که نامه به صورت طبیعی به فرد داده شود و این اتفاقی است که برای اصحاب یمین می‌افتد اما در مورد اصحاب شمال خلاف حالت طبیعی، نامه از پشت سر به ایشان داده می‌شود این آیه می‌تواند اشاره به حالت غیر طبیعی خود اصحاب شمال داشته باشد .اصحاب شمال کسانی هستند که در اثر گناهان طبع و فطرت خود را از حالت طبیعی برگردانده‌اند .
گناه قلب آدمی را فاسد می‌کند !
از روضة الواعظین نقل شده که امام باقر (علیه السلام) فرمود: هیچ چیز قلب آدمی را به قدر گناه فاسد نمی‌کند، قلب وقتی با گناه آشنا شد، روز به روز بیشتر متمایل بدان می‌شود، تا جایی که گناه بر آن چیره شود، آن وقت است که قلب زیر و رو گشته، بالا و پایین می‌شود... این همان" رین" است که خدای تعالی در باره‌اش در سوره مطففین (آیه14) فرموده:" کَلَّا بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ" (ترجمه المیزان،ج20،390 )آنچه کسب کرده‌اند بر دل‌هایشان غلبه کرده است .از این مستندات می‌توان استنباط کرد کسی نامه عملش را از پشت سر دریافت می‌کند که گناه، طبع او را تغییر داده باشد و قلب او را زیر و رو کرده باشد کسانی که اعمالشان آن‌ها را به عقب برگردانده است .علامتش هم در حالات خودش پیداست . کسی که گناهی انجام داده که مطابق میلش نبوده،اما چون آن را به نفع خود می‌دیده مرتکب آن شده است هنوز از مدار انسانی خارج نشده و نمی‌توان گفت که گناه طبع او را تغییر داده و دلش را زیر و رو کرده اما اگر به جایی رسید که آن گناه، طبع انسانی او را تغییر داد حسابش فرق می‌کند .
مثلاً اگر کسی به دلیل نداشتن همسر و از روی وسوسه شدید نعوذبالله مرتکب استمناء شد ،نمی‌توان گفت که طبعش تغییر کرده اما اگر با داشتن همسر و امکان دفع شهوت به طریق درست ،با زهم میل او به استمناء بیشتر بود و اصلاً از این کار بیشتر لذت می‌برد ،او دیگر منقلب شده و احساسات انسانی‌اش واژگون شده است .همین واژگونی روز قیامت تجلی هراس انگیزی دارد همین واژگونی در قلب و احساسات و طبایع اوست که او را آزار می‌دهد نه مجازاتی که خدا آن را روز قیامت تعیین کرده باشد و این در تمامی مجازات‌ها می‌تواند صادق باشد .
کسی که عصبانی شود و بی اختیار فحشی ،ناسزایی و کلامی اهانت آمیز بگوید و از گفته خود شرم داشته باشد اگر چه مرتکب گناه شده و چنانچه خدا او را نبخشد همین گناه دامن گیر او خواهد بود اما هنوز طبع و فطرتش دگرگون نگشته اما کسی که فحش دادن و اهانت کردن جزء همیشگی کلامش بوده بلکه ادب و درست صحبت کردن از نظر او آزار دهنده است ،دچار رین شده است .
نامه اعمال هر قوم متناسب با اوست!
آخرین مسئله در مورد نامه عمل ،این است که نامه عمل هر قوم و جماعتی با توجه به ویژگی‌های زمانی ،مکانی و...آن قوم خواهد بود . وَ تَری کُلَّ أُمَّةٍ جاثِیَةً کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعی إِلی کِتابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (جاثیه28)
و هر امّتی را بینی که به زانو درآمده، هر امّتی با کتاب خویش فراخوانده شود، [آنگاه به آنان گویند:] به آن چه انجام می‌دادید، امروز مجازات می‌شوید.
عدالت ایجاب می‌کند که هر قومی با توجه به مشکلات زمان خودشان ،فرهنگ و علم و ....سنجیده شوند . مثلاً در مورد ما مردم آخرالزمان که در غیبت به سر می‌بریم ،ملاحظات بیشتری خواهد شد تا کسانی که در معیت پیامبر و امام زمانشان گناه می‌کردند .و این مطلب از روایات زیادی فهمیده می‌شود .
انسی نوش آبادی
بخش قرآن تبیان
