تبیان، دستیار زندگی
در این فعالیت چگونگی تهیه استات سدیم مورد بررسی قرار می گیرد...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

یخ داغ

تهیه ی یخ داغ یا استات سدیم از سرکه و  جوش شیرین

یخ داغ

استات سدیم  یا یخ داغ یخ داغ یک ماده ی شیمیایی شگفت انگیز است که خودتان می توانید از سرکه و جوش شیرین تهیه کنید.

می توانید محلول استات سدیم را تا زیر نقطه ی ذوب آن سرد کنید و با این کار، مایع را وادار به بلوری شدن کنید. یخ داغ

بلورینه شدن یا تشکیل کریستال یک فرایند گرماده است...

بنابراین یخی که از این فرایند تهیه می کنید، داغ است یخ داغ

منجمد کردن و استحکام  یخ داغی که به دست می آورید، آن قدر سریع اتفاق می افتد که می توانید آن را در یک قالب خاص بریزید و شکل دهید.

یخ داغ       یخ داغ

مواد لازم برای تهیه ی یخ داغ یا استات سدیم:

  1. • 1 لیتر سرکه ی خالص و صاف شده (اسید استیک ضعیف)
  2. • 4 قاشق سوپ خوری جوش شیرین (بی کربنات سدیم)

طرز تهیه:

  1. 1) در یک ماهی تابه یا بشر بزرگ، جوش شیرین را به سرکه اضافه کنید، این کار را به آرامی انجام دهید و پیوسته آن را به هم بزنید. جوش شیرین و سرکه با هم واکنش نشان می دهند تا استات سدیم و گاز دی اکسید کربن تشکیل دهند.
  2. اگر جوش شیرین را به آرامی اضافه نکنید، فقط یک کوه آتشفشان جوش شیرین و سرکه به دست خواهید آورد که از بشر یا ظرف آزمایش شما سر ریز خواهد شد. حال شما استات سدیم به دست آورده اید اما آن قدر رقیق است که کاربردی ندارد؛ بنابراین لازم است که آب اضافی را بردارید.

در این جا واکنش جوش شیرین و سرکه را برای تولید استات سدیم می بینید:

Na+[HCO3] + CH3–COOH →  CH3–COO Na+ + H2O + CO2

  1. 2) محلول را بجوشانید تا استات سدیم به دست آمده غلیظ شود. وقتی 100-150 ml از محلول باقی مانده است، می توانید آن را از روی آتش بردارید اما ساده ترین راه برای آن که نتایج خوبی به دست آورید، آن است که محلول را تا وقتی که پوسته ی بلوری یا نازکی شروع به تشکیل شدن بر روی سطح می کند، بجوشانید. این کار بر روی بخاری و بر روی گرمای ملایم، حدود یک ساعت وقت می گیرد.
  2. اگر از گرمای کم تری استفاده می کنید، مایع زرد رنگ یا قهوه ای رنگی به دست خواهید آورد اما زمان بیشتری را صرف این کار خواهید کرد. اگر مایع شما بی رنگ شد، نتیجه ی عالی تری به دست خواهید آورد. یخ داغ
  3. 3) وقتی که محلول استات سدیم را از روی حرارت برداشتید، به سرعت روی آن را بپوشانید تا جلوی تبخیر آن را بگیرید. می توانید محلول خود را در یک بشر جداگانه بریزید و روی آن را با پلاستیک بپوشانید. در این حالت نباید هیچ بلوری در محلول خود ببینید. یخ داغ اگر بلور مشاهده می کنید، کمی آب یا سرکه درون محلول بریزید و تکان دهید، این مقدار آن قدر باید باشد که بلورها را حل کند.
  4. 4) محلول استات سدیم پوشیده شده در یک بشر را در یخچال قرار دهید تا خنک شود.

فعالیت های مرتبط با یخ داغ:

استات سدیم محلول در یخچال، مثال خوبی از مایع ابر سرد است یخ داغ که این ماده، استات سدیمی به شکل مایع است که زیر نقطه ی ذوب عادی استات روی معمولی است.

می توانید با اضافه کردن یک بلور کوچک استات سدیم یا حتی با لمس کردن سطح محلول استات سدیم با یک قاشق یا انگشت، بلوری از استات سدیم به دست آورید. یخ داغ

بلورینه شدن، مثال خوبی از یک فرایند گرماده است. هنگامی که یخ تشکیل شود، گرما آزاد می شود. برای نمایش ابر سرد شدن، بلورینه شدن و آزاد شدن گرما می توانید:

یخ داغیک بلور به داخل محلول استات سدیم سرد شده بریزید. در عرض چند ثانیه، استات سدیم شروع به بلوری شدن خواهد کرد. بلور به عنوان محل هسته بندی یا دانه ای برای رشد سریع بلوری عمل می کند. با این که محلول از یخچال بیرون آمده است، اگر بشر را لمس کنید، خواهید فهمید که داغ است یا گرم.

یخ داغمحلول را در یک دیس مسطح بریزید، اگر یخ داغ خود به خود شروع به بلورینه شدن نکند، می توانید با یک بلور استات سدیم به سطح آن بزنید (می توانید مقدار کمی از استات سدیم را از کناره های بشری که قبلا از آن استفاده کرده اید، بتراشید). بلورینه شدن از دیس به بالای جایی که شما مایع را می ریزید، پیش خواهد رفت. می توانید برج های یخ داغ درست کنید. البته برج ها داغ هستند!

یخ داغ می توانید استات روی را دوباره ذوب کنید و برای نمایش دوباره استفاده کنید.

بی خطری یخ داغ:

همان گونه که انتظار داشتید، استات سدیم یک ماده ی شیمیایی بی خطر است.

این ماده به عنوان یک طعم دهنده ی غذایی استفاده می شود و یک ماده ی شیمیایی فعال است.

سؤالات رایج در مورد یخ داغ که ممکن است نوجوانان بپرسند:

  1. a) آیا می توان به جای جوش شیرین از بیکینگ پودر استفاده کرد؟

نه! بیکینگ پودر شامل دیگر مواد شیمیایی است که به صورت ناخالصی در این پروژه عمل می کند و از تشکیل یخ داغ جلوگیری می کند.

  1. b) آیا می توان نوع دیگری از سرکه را در این آزمایش استفاده کرد؟

نه! در انواع دیگر سرکه، ناخالصی هایی وجود دارد که از بلوری شدن یخ داغ جلوگیری می کند. البته به جای سرکه ی خالص، از اسید استیک رقیق هم می توان استفاده کرد.

  1. c) آیا می توان دوباره از یخ داغ استفاده کرد؟

بله. می توانید دوباره یخ داغ را روی بخاری یا در فر و ماکرفر گرم کنید.

  1. d) آیا یخ داغ قابل خوردن است؟

خوردن یخ داغ اشکالی ندارد زیرا سمی نیست اما به طور کلی ماده ی خوردنی نیست.


مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: خدیجه آلچالانلو - تنظیم: یگانه داودی