سلول های بنیادی بند ناف

بند ناف (Umbilical cord)  یکی از منابع مهم سلول های بنیادی هماتوپئتیک، که در خون بند ناف و جفت (Placenta) وجود دارد، و سلول های بنیادی مزانشیمی، که از بافت بند ناف بدست می آید.چراکه این منبع به آسانی قابل دسترسی است، و از به این دلیل که یک بافت دور ریز است بدست آورد آن بسیار ارزان است. به علاوه به دلیل تازه و جوان بودن سلول ها از ارزش بالایی برای مصارف بالینی برخوردار است.

سلول های بنیادی بافت بند ناف

از بافت داخلی بند ناف سه نوع سلول بنیادی قابل جداسازی است:

• سلول های مزانشیمی

• سلول های اپیتلیالی؛ از اپیتلیوم آمنیوتیک مشتق شده است.

• سلول های وزیکولار

سلول های مزانشیمی به عنوان سلول های اصلی این بافت خارج جنینی (extraembryonic) است. این سلول ها شبیه فیبروبلاست بوده و ماده ی زمینه ای را تشکیل می دهد، غنی از پروتئوگلیکان به خصوص اسید هیالورونیک می باشند. این دسته از سلول ها چند توان ( multipotent ) بوده و ویژگی های مشابه سلول های مغز استخوان دارد اما نسبت به آنها تکثیر سریع تر و ساده تری دارند. از ویژگی های متمایز این سلول ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1قابلیت جداسازی در مقادیر زیاد

2 رشد موفقیت آمیز و قابلیت فریز شدن برای استفاده های بعدی

3 توانایی بیان پروتئین های اگزوژنز

4 فاقد مارکر های هماتوپوئتیک CD34، CD45، CD14 و همچنین فاقد نشانگرهای اندوتلیالی CD34 ، CD31 و VWF ( فاکتور ون- ویلبراند ) هستند و این ویژگی جداسازی آنها را تا حدود زیادی راحت تر می کند

سلول های مزانشیمی توان تمایز به بافت های با منشا مزانشیمی مثل مغز استخوان، غضروف، ماهیچه، تاندون و چربی را دارد. به علاوه این سلول ها توان گریز از سیستم ایمنی را دارند و پاسخ ایمنی را مهار می کنند که این ویژگی از نکات مهم در پیوند و سلول درمانی است.

کشت سلول های مزانشیمی بند ناف – شامل مراحل زیر است:

1. برش و انتقال بند ناف به یک محیط استریل

2. خارج کردن لخته های خون از رگ ها

3. برش بافت در ابعاد ریز

4. اضافه کردن مخلوط آنزیم های هیالورونیداز، ترپسین و کلاژناز

5. سانترفیوژ با سرعت 250 دور به مدت 5 دقیقه

6. فیلتر کردن از منافذ 70-100 میکرولیتر

7. انتقال سوسپانسیون حاصل به پلیت پلاستیکی محتوی هیالورونیک اسید

8. افزودن محیط کشت با سرم کم

9. انتقال به انکوباتور

10. پس از مشاهده کلنی های فراوان شستشو با محلول ترپسین EDTA 25%

11. اضافه کردن محیط کشت تازه جهت خنثی کردن  ترپسین و سانتریفیوژ مجدد

12. انتقال سلول ها به پلیت جدید حاوی هیالورونیک اسید

13. انتقال به تانک های ازت و فریز کردن سلول ها در -135C

سلول های بنیادی خون بند ناف

خون بندناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می شود. این خون غنی از سلولهای بنیادی است.

سلولهای بنیادی خون بند ناف همانند سلولهای بنیادی خونساز مغز استخوان به سلولهای زیر تقسیم میشوند:

• سلولهای قرمز، که اکسیژن را به تمام بدن حمل می کنند.

• سلولهای سفید، که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند.

• پلاکتها که به انعقاد خون کمک می کنند.

همچنین قادر به ساخت انواع سلولهای دیگر و ترمیم و نگهداری سلولها در هنگام جراحت می باشند.

اولین پیوند خون بند ناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صد ها پیوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلولها در کشور های مختلف جهان تاسیس گردیده است.

مرورآمار منتشر شده نشان می دهد که هر ساله حدود 30000 بیمار با بیماری هایی که با پیوند سلولهای بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائی می شوند و حدود 75 درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء خون مغز استخوان نیستند. از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می دهد به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه ومیزان اهدا کننده را بیشتر می سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی های حاد، کم خونی ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می میرند کوتاهتر می کند.

امروزه تحقیقات گسترده ای به منظور درمان بیماریها و ضایعات عصبی، ترمیم بافتهای آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگیها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده وترشح انسولین و ترمیم سایر بافت های آسیب دیده با استفاده از سلولهای بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلولهای بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است.

جمع آوری خون بند ناف- چندین روش برای جمع آوری خون بند ناف وجود دارد. رایج ترین روش مورد استفاده "تکنیک مسدود" است که تکنیک استاندارد جمع آوری خون بند ناف است. در این متود تکنسین با کمک سوزن یک لوله به رگ بریده شده ی بند ناف وصل می کند. سر دیگر این لوله به یک کیسه متصل است و خون بند ناف از طریق این لوله به کیسه جریان می یابد. به طور میانگین با استفاده از این تکنیک حدود  75 ml از خون جمع آوری می شود. خون جمع آوری شده برای فریز شدن مهیا می شود و به بانک خون بند ناف منتقل می شود.

بیماریهایی که با خون بند ناف درمان شده اند

فهرستی از بیماریهایی که با استفاده از سلولهای بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل می باشد:

• اختلالات سلولهای بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)

• لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد

• لوسمی مزمن: CML

• بیماریهای نقص در تولید لنفوسیتها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین

• ناهنجاریهای ارثی گلبولهای قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل

• اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج

• نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی

• اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل

• بیماریهای ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف

• سایر بیماریها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماریهای کبدی، دیستروفی عضلانی

1. Searching for Alternative Sources of Postnatal Human Mesenchymal Stem Cells: Candidate MSC-Like Cells from Umbilical ????. STEM CELLS;21:105-110 (2003)

2. Human umbilical cord blood: A clinically useful source of transplantable hematopoietic stem/progenitor cells. The International Journal of Cell Cloning; 8:76-91 (1990)

3. Wikipedia

4. وب سایت بانک خون بند ناف رویان.

 مطالب مرتبط

بن یاخته‌ها

بن یاخته‌های جنینی

فناوری بن‌یاخته

باروری و درمان ناباروری