اجبار به ازدواج !!

اجبار به ازدواج ، خسارت و .. در دوران نامزدی

مقدمه :

بخش حقوقی- با توجه به آداب و رسوم معمول مختلف ، قبل از جاری شدن عقد نکاح دورانی که نامزدی نامیده می شود ،طرفین ازدواج با قصد آشنایی هر چه بیشتر ، این دوران را سپری می نمایند . در طول این مدت ممکن است وعده ها یا قول و قرارهایی برای زندگی مشترکشان با یکدیگر بگذارند و به نشان وفاداری حتی برای یکدیگر هدایایی قیمتی تهییه ببینند اما همانطور که گفته شد قبل از جاری شدن عقد نکاح است و لذا این دو نه بعنوان زوج و زوجه ،بلکه صرفا به جهت ازدواج با یکدیگر رابطه داشته اند . بنابراین احکام مستقلی به عنوان حقوق و تکالیفی متفاوت بر آنها مترتب خواهد بود که بخش حقوق خانواده سایت تبیان مسائل اهم آن را مورد نقد و بررسی قرار داده است .

هر یک از زن و مرد می تواند این رابطه را بهم زده و از ازدواج امتناع ورزد و همینطور که در ماده 1135 قانون مدنی آمده است طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور[ و وادار] به این ازدواج  نماید.

ایجاد علقه و رابطه بیشتر!!

به مجرد وعده ازدواج و ایجاد رابطه و تداوم و گسترش آن ایجاد علقه ازدواج نمیکند ؛ حتی اگر مهر یا صداقی که از قبل پیشبینی کرده بودند به نحو کامل یا ناقص پرداخت شده باشد ؛ لذا هر یک از زن و مرد می تواند این رابطه را بهم زده و از ازدواج امتناع ورزد و همینطور که در ماده 1135 قانون مدنی آمده است طرف دیگرنمی تواند به هیچ وجه او را مجبور[ و وادار] به این ازدواج  نماید و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.

وعده ازدواج و ایجاد رابطه نامزدی میان زن و مرد در ظاهر دلبستگی عاطفی و روحی به همراه دارد ، چرا همانطور که معروف است دوران نامزدی به دوران خوش و شاید بهترین خاطره در دوران زندگی یک زن وشوهر باشد لذا به خاطرهمین دلبستگی، وابستگی و عمیق تر شدن روابط طرفین،برای یکدیگر مخارجی را متحمل شده باشند اما طبق ماده 1036 که به موجب قانون اصلاحی 14|8|1370 حذف شد ؛ اگر این مخارج بصورت متعارفه بود می توان از آنها مطالبه خسارت نمود .

در مواردی که ضمن وعده و تعهد  به ازدواج و رابطه زناشویی طرف مقابل ، وجه التزامی برای تخلف از آن در نظر گرفته شده باشد مسلما ًبنابر ماده 1035 قانون مدنی وسیله غیر مستقیم اجبار به نکاح منع شده است و شخص نمی تواند به دلیل تخلف از وعده ها و تعهداتش از شخص وی وجه التزام بگیرد .

به مجرد وعده ازدواج و ایجاد رابطه و تداوم وگسترش آن ایجاد علقه ازدواج نمیکند ؛ حتی اگر مهر یا صداقی که از قبل پیشبینی کرده بودند به نحو کامل یا ناقص پرداخت شده باشد.

مطالبه خسارت تا کجاست؟!

گفته شد طبق ماده1036 محذوف ،مطالبه خسارت متعارف پیش بینی شده بود اما در حال حاضر مطالبات متوجه هدایایی است که طرفین به همدیگر یا ابوین یکدیگر به منظور وصلت داده اند و هم اکنون این وصلت بهم خورده است ،می باشد . لذا طبق ماده 1037 قانون مدنی در دوران نامزدی هدایایی را که قابل بقا و تلف ناپذیر نبوده باشد و قابل استرداد می باشد می توان مطالبه نمود البته اگر در این موارد هدیه ای مثلا حلقه نامزدی که قابل بقاست و تلف شده فقط در صورتی قابل مطالبه است که شخص با تقصیر اقدام به تلف آن نموده باشد .

هدایای پیش از نامزدی

در مواردی که عرفاً دوران نامزدی هم شکل نگرفته است ممکن است هدایایی از جانب مرد رد و بدل شود ؛ وضعیت حقوقی این هدایا در این موارد چگونه است ؟!؟

ماده 1037 فقط ناظر به خود دوران نامزدی است لذا درباره دوران پیش از نامزدی سخنی و ماده صریحی مطرح نشده است در نتیجه رابطه حقوقی دو طرف در مورد آن هدایای پیش از آن ، تابع قواعد عمومی مربوط به هبه اموال خواهد بود که در آینده ان شاءالله مطرح خواهیم کرد.

نتیجه گیری :

دوران نامزدی صرفا دورانی است که زن ومرد با قصد ازدواج و نه قصد دوستی و مسائل دیگر سپری می نمایند .

مدت زمانی که آن چنان حقوق و تکالیفی در مقابل یکدگر ندارند و اعمال آنها در مقابل یکدیگر صرفاً جهت روحی و عاطفی دربردارد ، در نتیجه مممکن است وعده ها و خواسته هایی از یکدیگر صورت پذیرد که با توجه به مسائل مطرح شده این وعده و وعید ها ایجاد علقه و الزام به ازدواج نمی نماید . لذااز منظر حقوقی[ ونه اخلاقی یا وجدانی ] هر یک از طرفین می تواند از این وصلت امتناع نماید و در پس آن ممکن است خسارتی مادی ، معنوی یا عاطفی متوجه طرف دیگر گردد . این خسارت با توجه به ماده 1037 قانون مدنی ناظر به هدایایی نامزدی شده است و قانوناً قابل مطالبه است و هدایای پیش از دوران نامزدی تابع قواعد عمومی هبه اموال دانسته شده است .

احمد زهروی / پژوهشگر، طلبه و دانشجوی فقه و حقوق

تنظیم برای نبیان: ن. پاک نهاد

گروه جامعه و ارتباطات