راهنمای آسمان بهار و تابستان

برای یادگیری صور فلکی، ابتدا باید با ستارگان درخشان و صور فلکی بارز هر فصل آشنا شد. آغاز کار می تواند با تشخیص یکی از نقوش معروف آسمانی مانند دب اکبر باشد، سپس باید راه را از این صورت های فلکی به طرف بیرون ادامه داد و سایر صور فلکی و ستارگان درخشان را تشخیص داد. در این روش که شناخت قدم به قدم ستارگان است، شخص می تواند علایم زیادی را در آسمان بیابد تا قادر به رفتن از یک صورت فلکی به صورت فلکی دیگر باشد. در این نوشته با دو راهنمای درخشان فصل بهار و تابستان آشنا خواهید شد.

راهنمای بهار

شناسایی ستاره ها و صور فلکی بهار را می توان از صورت فلکی دب اکبر  یا خرس بزرگ آعاز کرد که به صورت بسیار واضحی در غروب شب های بهار در بالای افق آسمان شمالی پیداست. هفت ستاره از اعضای اصلی این صورت فلکی هستند. از روی شکل می توانید متوجه شوید که دو ستاره انتهایی این مجموعه آبگردان مانند، به طرف ستاره قطبی جهت گرفته اند. در سمت مقابل ستاره قطبی، 5 ستاره دبلیو (w) شکل، صورت فلکی ذات الکرسی را تشکیل می دهند.

ستاره قطبی ستاره ای با درخشندگی متوسط است که در مکانی به نسبت خالی از ستاره در آسمان واقع شده، این ستاره به طور دقیق در قطب شمال آسمان قرار نگرفته بلکه به اندازه یک درجه (دوبرابر قطر ماه) از قطب شمال واقعی فاصله دارد. شب هنگام که نظاره گر آسمان هستیم متوجه می شویم که با توجه به چرخش زمین به دور محور خود، ستارگان پیراقطبی هم به ظاهر بر گرد قطب شمال (ستاره قطبی) در حال گردش هستند.

حال برمی گردیم به دب اکبر. اگر که دو ستاره انتهایی یا ستاره های راهنمای دب اکبر را از جهت مخالف ستاره قطبی ادامه دهیم به صورت فلکی اسد می رسیم. این صورت فلکی به لحاظ شکل داس مانند و تعدادی از ستارگانش که شباهتی به علامت سوال فارسی دارند و در واقع سر اسد یا شیر را تشکیل می دهند، معروف است.

حالا دسته آبگردان دب اکبر را مد نظر قرار می دهیم . اگر این دسته را با توجه به انحنایش ادامه دهیم به یکی از ستاره های روشن آسمان به نام سماک رامح (نگهبان شمال) می رسیم و اگر به همین ترتیب انحنا را ادامه دهیم به ستاره چشمک زن دیگری به نام سماک اعزل از صورت فلکی  سنبله خواهیم رسید. باید توجه داشت که ستارگان سماک اعزل  و سماک رامح به همراه ستاره قلب الاسد از صورت فلکی اسد، مثلثی نسبتا معروف را در آسمان تشکیل می دهند.

راهنمای تابستان

در شب های تابستان، سه ستاره، مثلثی متساوی الساقین را در آسمان بالای سر تشکیل می دهند. این ستارگان به ترتیب درخشندگی عبارتند از نسر واقع، نسر طائر و دنب. نسر واقع پنجمین ستاره درخشان آسمان است و نخستین ستاره درخشانی است که در شب های ماه تیر و مرداد بر بالای سر و به رنگ آبی سفید همچون الماس می درخشد.

دنب درخشنده ترین ستاره در صورت فلکی دجاجه یا قو است (بهتر است همان طور که در شکل می بینید صورت فلکی قو، صلیب شمالی خوانده شود). دنب در سر صلیب واقع شده. نیمساز زاویه دنب ، قاعده مثلثی که از نسر واقع و نسر طایر تشکیل شده را قطع می نماید و به طرف ستاره درخشان قلب العقرب در نیم کره جنوبی ادامه می یابد. در تیر ماه، قلب العقرب با تاریک شدن هوا در آسمان ظاهر می شود. قلب العقرب بسیار با شکوه است و در ناحیه قلب صورت فلکی عقرب جای گرفته است.

خط اتصال دهنده نسر واقع به دنب، ما را به چهار گوش مربوط به اسب بالدار (فرس اعظم) راهنمایی می کند. این چهار ستاره وقتی بالای سر قرار می گیرند، نشانگر فصل پاییزند. گذشته از مثلث تابستانی، آسمان فصل تابستان خالی از ستارگان بسیار درخشان و صورت های فلکی معروف است. باید دانست که مثلث تابستانی بر خلاف اسمش در فصل پاییز هم دیده می شود.

برگرفته از:

راهنمای ماهانه آسمان شب_ترجمه مهندس احمد دالکی_نشر گیتاشناسی

تنظیم برای تبیان:

م.ح.اربابی فر