معامله به قصد فرار از زندان

در یادداشت قبل بیان شد بسیاری از افراد پس از آن كه به دیگران بدهكار می‌شوند، برای این ‌كه بدهی خود را پرداخت نكنند، اموال خود را به نام اشخاص مورد اعتماد خود منتقل می‌كنند در واقع معامله ای صوری انجام می دهند بنابراین معامله زمانی صوری خواهد بود كه فردی با اخطار ابلاغیه دادگاه یا دریافت نامه اجرای احكام از بدهی مالی خود مطلع شود در چنین شرایطی اگر معامله‌ای صورت گیرد، احتمال این‌ كه بتوان این معامله را صوری قلمداد كرد نزدیك‌تر به واقعیت است، زیرا این معامله دخل و تصرف در اموال به ضرر طلبكار است. در آن صورت می‌شود تقاضای ابطال داد و آن اموال را توقیف نمود، اما پیش از مطالبه دین، اثبات این موضوع سخت است؛ البته اموالی مثل مسكن متناسب با شأن طلبکار  و كتاب و وسایل ابزار كار و امثال اینها قابل توقیف نیست و در صورت توقیف می‌توان آنها را آزاد كرد.

مثلا در رابطه با مهریه باید گفت مهریه دین است و از زمان عقد عندالمطالبه محسوب می‌شود. بارها این مساله عنوان شده كه مردان از لحظه عقد به میزان مبلغ مهریه به همسر خود بدهكار می‌شوند؛ اما آیا این مساله به این معنی است كه مرد در هر زمانی كه پس از عقد اموال خود را به دیگری منتقل كند، از پرداخت دین ( بدهی) خود فرار كرده است؟ مهریه از زمان عقد تحقق پیدا می‌كند اما زن در آن مقطع مهریه را مطالبه نكرده است. مطالبه از زمانی صورت می‌گیرد كه دادخواستی بابت دریافت مهریه ارائه شود؛ البته اگر زن با ارسال اظهارنامه برای همسرش مهریه خود را مطالبه كند هم این مساله در حكم مطالبه خواهد بود.

نكته جالب توجهی اینکه شیوه‌های مختلفی است كه برخی از مردان برای نپرداختن مهریه به سراغ آن می‌روند. یكی از این شیوه‌ها توقیف صوری اموال است. مثلا مردی به یكی از دوستان خود چكی به مبلغ بالا می‌دهد و از او می‌خواهد این چك را برگشت زده و به اجرا بگذارد و بعد مال و اموال او را توقیف كند تا این مرد بدهی همسر خود را ندهد. در چنین شرایطی مطابق قانون از آنجا كه طلبكار دیگر هم از فرد بدهكار چك دارد، فردی كه زودتر از دیگری با سند رسمی اقدام به توقیف اموال فردی می‌كند در اولویت است و ابتدا بدهی او پرداخته می‌شود و او می‌تواند از محل توقیف اموال بدهكار مطالبات خود را وصول كند.

البته گاهی نیز افراد با چنین شیوه‌هایی از چاله به چاه می‌افتند. مثلا برای این‌كه مهریه خود را به همسرشان نپردازند، اموال خود را به نام برادرشان می‌كنند. در چنین حالتی بحث انتقام‌گیری و مبارزه در اولویت است و برخی مردان حاضر می‌شوند اموالشان به دست هر كسی بیفتد جز همسرشان! گاهی ممكن است فردی كه حالا اموال به نام او شده از دادن آن به صاحب واقعی‌اش  خودداری كند و این وضعیت برای مرد دردسرهایی را ایجاد كند؛ اما افرادی كه سراغ چنین شیوه‌هایی می‌روند، باید وقوع چنین مسائلی را نیز احتمال بدهند.

كجا شكایت كنیم؟

اگر زنی بعد از به اجرا گذاشتن مهریه خود یا پیش از آن متوجه انتقال اموال از سوی همسرش به فرد دیگری شد، برای شكایت باید به دادگاه حقوقی مراجعه كند. در چنین شرایطی بعد از اثبات صوری بودن خانه یا خودروی مورد معامله، طی نامه‌ای به اداره ثبت یا راهنمایی و رانندگی اعلام می‌شود كه از نقل و انتقال این خودرو به دلیل بدهكاری صاحب آن جلوگیری شود. این نامه در سوابق فرد ثبت می‌شود. اگر هم او آپارتمان یا زمینی داشته باشد، با نامه‌ای كه از سوی اداره ثبت اسناد و املاك برای دادگاه ارسال می‌شود، اعلام می‌شود كه پلاك ثبتی فوق از نقل و انتقال به دلیل بدهی ممنوع است. اگر هم فرد بدهی داشته باشد اموال او را بابت بدهی‌ها توقیف می‌كنند. براساس قانون نحوه اجرای محكومیت‌های مالی، اگر پدر اموال خود را به طفل صغیر منتقل كند، جرم او كلاهبرداری است. در چنین شرایطی كسی كه می‌داند طرف مقابل او قصد دارد معامله‌ای صوری به قصد فرار از دین انجام دهد نیز در صورت حضور در این خرید و فروش، مجرم تلقی می‌شود. البته اطلاع فرد خریدار از این معامله و صوری بودن آن باید ثابت شود. در این صورت این شكایت در دادسرا از فرد خریدار قابل طرح است.

فرض کنید مردی خودروی‌ گران‌قیمتی دارد كه 110 میلیون تومان كارشناسی شده در مقابل بدهی این فرد تقاضای توقیف خودروی او داده شده است. دادگاه نیز حكم صادر كرده و به دادخواست ابطال معامله صوری به قصد فرار از دین رای داده اما یك روز قبل از رفتن نامه دادگاه به راهنمایی و رانندگی، این فرد خودروی خود را به برادرش انتقال می دهد اما مطالبه صورت گرفته است و حكم دادگاه هم صادر شده  در نهایت دستور موقت مبنی بر منع نقل و انتقال صادر شده و علاوه بر جلوگیری از این معامله، علیه هر دو نفر هم دادخواست داده و از آنها شكایت می شود. در چنین مواردی علم، آگاهی و سوء‌نیت خریدار برای مرجع قانونی مهم است ولی اگر خریدار از صوری بودن چنین معاملاتی با خبر نباشد، می‌تواند حق و طلب خود را طی دادخواستی جداگانه از فروشنده مطالبه كند، اما صوری بودن معامله حقی برای فروشنده ایجاد نمی‌كند كه حق و حقوق خریدار را ضایع كند. نكته قابل توجه این است كه در چنین مواقعی تنها معاملاتی مورد اعتراض و شبهه قرار می‌گیرد كه در آن معامله به شكل رسمی صورت گرفته باشد و معاملاتی كه به شكل غیررسمی و شفاهی صورت گرفته باشد قابل توقیف نیست.

گروه جامعه و سیاست

تنظیم برای تبیان: عطاالله باباپور