تبیان، دستیار زندگی
چك وسفته از جمله اسناد عادی اند زیرا تنظیم آنها توسط اشخاصی صورت می گیرد كه مامور رسمی نیستند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تعریف سند و انواع آن

دادگاه

این سند معتبر است ؟

سند عبارت است از نوشته ای كه هم شخص مدعی و هم طرف مقابل او یعنی خوانده دعوی قادر به استفاده از آن در محاكمه هستند. خواهان برای اثبات ادعایش و خوانده در مقام پاسخ به ادعای خواهان اسنادی را ارائه می دهند كه بردو نوع اند: عادی و رسمی. اسنادی كه توسط مامورین رسمی و درحدود صلاحیت آنان و مطابق با قانون تنظیم شوند رسمی اند مانند اسنادی كه توسط مامورین اداره ثبت اسناد و املاك تنظیم می شود یا توسط دفاتر اسناد رسمی و یا اداره ثبت احوال و ... .

اما مقصود از مامورین رسمی و حدود صلاحیت آنان در تعریف سند رسمی چیست ؟

مامور رسمی كسی است كه از سوی حكومت به انجام كاری مامور شده است و لازم نیست كه حتماً بین مامور و دولت رابطه استخدامی برقرار شده باشد مانند دفاتر اسناد رسمی، زیرا سردفتر كارمند دولت نیست، گرچه سردفتری شغلی غیردولتی محسوب می شود ولی از آنجایی كه سردفتر از سوی دولت مامور به تنظیم معاملات است، سردفتر مامور رسمی به حساب می آید. اما مقصود از صلاحیت آن است كه مامور هم ذاتاً و هم محلاً دارای قابلیت قانونی برای تنظیم سند باشد. برای مثال سردفتر اسناد رسمی ذاتاً صلاحیت تنظیم معاملات را دارد ولیكن ذاتاً صلاحیت تنظیم و صدور گواهی فوت را ندارد همان طور كه كارمند اداره ثبت احوال ذاتاً صلاحیت صدور گواهی طلاق و یا ازدواج را ندارد.

چك وسفته از جمله اسناد عادی اند زیرا تنظیم آنها توسط اشخاصی صورت می گیرد كه مامور رسمی نیستند

به نظر شما اگر سندی توسط ماموری كه فاقد صلاحیت است صادر شود آیا نوشته دارای اعتبار است ؟

برای این كه نوشته ای رسمی محسوب شود سه شرط لازم است:

1) سند توسط مامور رسمی تنظیم اسناد تهیه شود. 2) مامور دارای صلاحیت تنظیم آن باشد. 3) سند با رعایت مقررات قانون تنظیم شده باشد

هرگاه نوشته ای فاقد یكی از این سه شرط باشد آن نوشته درصورتی كه دارای مهر یا امضای طرف باشد عادی محسوب می شود.

اما در رابطه با اینکه چه اسنادی عادی محسوب می شوند باید بدانید که  نوشته هایی كه افراد با یكدیگر برای تنظیم امور جاری شان تنظیم می كنند و نیز نوشته هایی كه فاقد هریك از شرایط سه گانه مذكور در بالاباشند سند عادی به شمار می آیند.

چك وسفته از جمله اسناد عادی اند زیرا تنظیم آنها توسط اشخاصی صورت می گیرد كه مامور رسمی نیستند و صرف چاپی بودن یك نوشته یا تایپ آن در سربرگ های آرم دار مانند آنچه كه توسط بنگاه ها، آژانس های املاك یا فروش اتومبیل صورت می گیرد موجب رسمی شدن یك سند نمی شود. البته باید توجه داشت كه چك و سفته چنانچه با رعایت مقررات قانون تنظیم شوند دارای مزایایی اند كه سایر اسناد عادی از آن برخوردار نیستند. برای مثال دارنده چك می تواند برای مطالبه وجه چك به جای آن كه به دادگاه مراجعه كند با رجوع به اداره ثبت اسناد و املاك همانند اسناد رسمی از مزایای آن بهره مند شود و بدون حكم دادگاه آن را به اجرا بگذارد ولی با این همه ماهیت چك تغییر نمی كند و یك سند عادی به شمار می آید.

سند تاریخی

مزایای اسناد رسمی

اگر بخواهیم مزایا و حدود اعتبار اسناد رسمی را احصا كنیم عبارتند از:

1-اسناد رسمی درباره طرفین تنظیم كننده و جانشین قانونی شان مانند ورثه آنان معتبر است.

2-تاریخ تنظیم سند رسمی نه تنها نسبت به طرفین معامله بلكه نسبت به سایر اشخاص نیز اعتبار دارد پس اگر آقایان «الف» و «ب» با سند رسمی، اتومبیلی را معامله كنند و سپس «الف» با سند عادی به تاریخ قبل یا بعد از آن با دیگری همان اتومبیل را معامله كند تاریخ سند رسمی نسبت به این شخص ثالث نیز معتبر است و نمی تواند صرفاً به استناد سند عادی اتومبیل را از مالكیت آقای «ب» خارج كند.

3-در مقابل سند رسمی انكار و تردید قابل توجه نیست و صرفاً می توان نسبت به آن ادعای جعل كرد زیرا اصل بر صحت و اصالت اسناد رسمی است، برای مثال اگر «الف» به استناد سند رسمی از آقای «ب» مطالبه وجه كند آقای «ب» نمی تواند بگوید كه من چنین سندی را امضا نكردم و منتسب به من نیست و «الف» باز ثابت كند كه سند را من امضا زدم بلكه فقط می تواند ادعای جعل كند كه در این حالت مسلماً بار اثبات این ادعا نیز با اوست و اگر نتواند جعلیت سند رسمی را به اثبات برساند اصل بر اصالت سند رسمی است و به پرداخت وجه مندرج در سند محكوم خواهد شد مگر اینكه ثابت كند كه سند به جهتی از جهات قانونی از اعتبار افتاده است برای مثال وجه آن را پرداخته است.

در دو حال اسناد عادی اعتبار اسناد رسمی را پیدا می كنند:

الف- شخصی كه سند عادی علیه او اقامه شده صدور آن را از جانب تایید كند

ب- در دادگاه ثابت شود كه سند عادی كه مورد انكار قرار گرفته از سوی شخص منكر قبلاً به امضا و مهر رسیده است

اگر مستند ادعای خواهان سند عادی باشد طرف مقابل می تواند منكر آن شود.اصولاً اثبات اصالت سند عادی با كسی است كه به آن استناد می كند و طرف مقابل به صرف اظهار انكار مسئولیتی بابت اثبات اصالت سند عادی ندارد. فرض كنیم «الف» به موجب یك سند عادی از آقای «ب» مطالبه مبلغی می كند «ب» می تواند با اظهار این مطلب كه چنین سندی را امضا نكرده از خود سلب مسئولیت كند و در این حالت آقای «الف» است كه باید صحت و اصالت سند عادی را به اثبات برساند.

چند نكته مهم:

- مفاد اسناد هنگامی اعتبار دارند كه مخالف با قوانین مملكتی نباشند برای مثال اگر در سندی آمده باشد كه طرف مقابل متعهد شده 10كیلوگرم تریاك در فلان تاریخ تحویل فلان شخص دهد چنین تعهد و سندی باطل است.

- شهادت نامه سند محسوب نمی شود و فقط اعتبار شهادت دارد.

- در دو حال اسناد عادی اعتبار اسناد رسمی را پیدا می كنند:

الف- شخصی كه سند عادی علیه او اقامه شده صدور آن را از جانب تایید كند.

ب- در دادگاه ثابت شود كه سند عادی كه مورد انكار قرار گرفته از سوی شخص منكر قبلاً به امضا و مهر رسیده است.

- اگر مقررات مربوط به ابطال تمبر نسبت به اسناد رسمی رعایت نشده باشد صرفاً عدم ابطال تمبر موجب خروج سند مزبور از رسمیت نیست.

- اگر در ذیل سند یا حاشیه یا پشت آن مندرجاتی باشد كه حكایت از بی اعتباری یا از اعتبار افتادن تمام یا قسمتی از مفاد سند كند حتی در صورت نداشتن امضا یا تاریخ به آن توجه می شود و دارای اثر است و دادگاه آن را معتبر می شناسد. همچنین است كه به وسیله خط كشیدن یا به نحو دیگری سند را باطل كنند. البته اگر طرف مقابل، آن نوشته ها را كه حاكی از بی اعتباری سند است، باطل بداند و یا بطلان آنها را امضا كرده باشد و یا دادگاه به دست بیاورد كه آن نوشته ها باطل بوده به این مندرجات ترتیب اثر داده نخواهد شد و سند مزبور دارای اعتبار است.

- اسناد رسمی و اسنادی كه در حكم اسناد رسمی اند مانند چك دارای مزایایی از حیث آئین دادرسی مدنی هستند برای مثال دارنده این گونه اسناد چنانچه بخواهند قبل از صدور حكم دادگاه اموال طرف مقابل را توقیف و تامین كنند (تامین خواسته) بدون پرداخت خسارت احتمالی درخواست شان پذیرفته خواهد شد.

پاکنهاد/وکیل پایه یک دادگستری/گروه جامعه و سیاست

تنظیم برای تبیان: سعید آقازاده