آینده تان در گرو امروز

مثلی قدیمی می‏گوید: «قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود». غالب مردم کاربرد این مثل را در مورد ثروت می‏دانند و نتیجه‏ای که از آن می‏گیرند این است که ثروت، اندک اندک جمع می‏شود. درحالی‏که این مثل، اشاره به قاعده‏ای بزرگ و بسیار ساده دارد که بیشتر اوقات به دلیل سادگی آن به فراموشی سپرده می‏شود. قاعده این است که هر چیز کلی‏ای، به مرور شکل می‏گیرد و وقتی به دست می‏آید که اجزای تشکیل دهنده آن، گردآمده باشند ؛ مثلاً موفقیت در تحصیل در طول یک دوره تحصیلی و اندک‏اندک به دست می‏آید.

با این مقدمه، نگاهی تربیتی به مفهوم «آینده» ـ یا بهتر است بگوییم «ساختن آینده» ـ می‏افکنیم. آینده، افقی است که رسیدن به آن را هدف قرار داده‏ایم و نوع زندگی امروزمان را برپایه آن تنظیم کرده‏ایم. از طرفی آینده، مجموعه‏ای از امروزهاست و چون قطره‏قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود! به دست آوردن آینده در صورتی ممکن است که امروز را به دست آوریم و ذخیره کنیم. با این تعریف، مهم‏ترین آفت آینده، از دست دادن اجزای آن (یعنی امروز) است.

امام علی(ع) می‏فرماید: «گذشته عمر تو رفته است و باقی‏مانده آن، محلّ تردید است. پس زمانی را که در آن به سر می‏بری برای عمل، غنیمت شمار».(1) و در جای دیگری فرمود: «روزها سه گونه‏اند: روزی که گذشته و امیدی به آن نداری و روزی که مانده (زمان حال) و گریزی از آن نیست و روزی که می‏آید و به آن، اطمینان نداری. دیروز، پند و موعظه است و امروز، غنیمت و فردا را نمی‏دانی از آن کیست».(2)

برای مثال، فرض کنید می‏خواهیم یک صندلی بسازیم. برای انجام دادن این کار، ابتدا می‏بینیم چه ابزار و وسایلی در اختیار داریم که می‏توانیم از آنها استفاده کنیم. ساختن آینده نیز این چنین است. برای این‏که بتوانیم آینده را بسازیم، تنها زمان حال را در اختیار داریم. پس باید آینده را در امروز بسازیم. فردا نیز در نوبت خود، امروز می‏شود و این امروزهاست که بر روی هم، آینده می‏شوند. برخی به اشتباه به جای این‏که امروز را برای آینده زندگی کنند، در آینده (رؤیا) زندگی می‏کنند و با این‏کار، امروزشان را ضایع می‏کنند. شرایط، هیچ وقت عوض نمی‏شود، بلکه ما باید عوض شویم. ما همیشه در امروز زندگی می‏کنیم و هر وقت توانستیم از امروز استفاده کنیم به آینده خواهیم رسید.

یکی از نکاتی که در مَثلِ «قطره قطره جمع گردد، وانگهی دریا شود» وجود دارد ، تدریجی بودن امور است. جنبه منفی این مَثَل نیز صادق است ؛ یعنی همان‏گونه که به دست آوردن، تدریجی است، از دست دادن نیز تدریجی است ؛ مثلاً هیچ کس به یک باره جنایتکار نمی‏شود ، بلکه اندک اندک با انجام دادن اشتباهات کوچک به پیش می‏رود تا سرانجام کارش به آن‏جا می‏انجامد. از دست دادن آینده نیز چنین است. این‏گونه نیست که به یک باره همه چیز را از دست بدهیم ؛ بلکه به مرور زمان و با از دست دادن فرصت‏های کوتاه و گران‏بها زمانی می‏رسد که می‏بینیم در آینده‏ایم، اما آرزوهایمان تحقّق نیافته‏اند و این،

مضمون آن شعر عربی است که می‏گوید:

روزگار بر سر عمرم با من چانه زد و من گفتم

عمرم را به دنیا و هرآنچه در دنیاست، نمی‏فروشم

سپس همان را اندک اندک و به رایگان از من خرید

نفرین بر سودایی که فروشنده‏اش زیان کرد!(3)

این عادت بر اثر تکرار، قوت می‏گیرد و هر بار محکم‏تر و موجّه‏تر از بار قبل می‏شود و در هر تکرار، فرصتی را از ما می‏گیرد و وظیفه‏ای را از وظایف ما به تأخیر می‏اندازد و فرصت از دست رفته، دیگر به هیچ قیمتی باز نخواهد گشت. امام علی(ع) می‏فرماید: «هر کس فرصت را از زمانش به تأخیر انداخت مطمئن باشد که آن را از دست می‏دهد»(4) و به تأخیر انداختن امور، افزون بر این که فرصت گران‏بها و زودگذر را از ما می‏گیرد، نقشه‏ها و آرزوهای زندگی را نیز برباد می‏دهد و جز سرشکستگی و یأس، چیزی باقی نمی‏گذارد. از این‏رو، امام باقر(ع) می‏فرماید: «زنهار از افکندن کار امروز به فردا ؛ زیرا این کار، دریایی است که مردان در آن نابود می‏شوند».(5)

از طرفی هر روز، کار مخصوص به خود را دارد که باید در همان روز انجام گیرد. امیرمؤمنان علی(ع) می‏فرماید: «کار هر روز را در همان روز انجام بده ؛ زیرا هر روز، کار مخصوص به خود را دارد»(6) و به تأخیر انداختن کارها، از میان بردن روزی است که دیگر تکرار نمی‏شود. امروز و فردا کردن، بیماری‏ای است که به صورت خفیف و پیشرفته و در شکل‏های مختلف در بیشتر مردم دیده می‏شود. البته منظور از «امروز» در امروز و فردا کردن، زمان حال است و مُراد از «فردا» زمانی است که هنوز نیامده است. پس امروز و فردا کردن، یعنی وانهادن کار الآن به بعد، و این می‏تواند موکول کردن کار الآن به ساعتی دیگر، روزی دیگر و یا هفته‏ای دیگر باشد. پیامبر(ص) در توصیه‏های خود به اباذر فرمود: «ای اباذر! از امروز و فردا کردن بپرهیز ؛ زیرا تو به امروزْ وابسته‏ای، نه به روزهای دیگر»(7) و امام علی(ع) به پیروان خود تأکید فرموده است که: «کار امروز را به فردا میفکن و آن را همان روز به انجام برسان».(8)

پی نوشت ها:

1 . میزان الحکمة، ج 8، ص 4036، ح 14198 .

2 . تحف‏العقول، ص 220 .

3 . میزان الحکمة، ج 8، ص 4038، ذیل حدیث 14218 .

4 . غررالحکم، ح 8795 .

5 . بحارالأنوار، ج 78، ص 164، ح 1 .

6 . نهج‏البلاغه، نامه 53 .

7 . بحارالأنوار، ج 77، ص 75، ح 3 .

8 . عیون الحکم و المواعظ، ص 136 .

منبع :حدیث زندگی-با تغییر و تلخیص

تنظیم برای تبیان :داوودی

مقالات مرتبط :

مدیریت زمان

این روزها ، توقف ممنوع !