نقش ایمان و اخلاق در تحکیم بنیاد خانواده

خانواده ، یك واحد كوچك اجتماعى است كه با پیمان ازدواج زن و مرد آغاز مى‏شود و با تولد فرزندان،توسعه و استحكام مى‏یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهاى كوچك تشكیل مى‏شوند. بشر از آغاز، زندگى خانوادگى را به عنوان بهترین نوع زندگى برگزیده و در همه زمان‏ها و مكان‏ها بدان پایبند بوده و هست.

این نوع زندگى ، از امتیازات انسان محسوب مى‏شود و فوائد گوناگونىدارد، از جمله اینكه زن و مرد را از پریشانى و بى هدفى نجات مى‏دهد و به خانواده وابسته و دلگرم مى‏سازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره‏ مند مى‏شوند .

وابستگى كودكان، نوجوانان و جوانان نیز به خانواده،فوائد زیادى را در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى ، ارتكاب جنایت، بزهكارى و اعتیاد ،بیشتر مصونمیمانند.

بنابراین ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زیادى، به وضع خانواده‏هاو كیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگى دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شیرین‏تر و با صفاترى دارند وارتباط صمیمانه تری با خانواده برقرار می کنندو از خطر انحراف مصونیت پیدا مى‏كنند.

هدف از ازدواجدر اسلام ،یعنى ایجادانس و محبت و صفا درخانواده ،خانه‏اى كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسیخته است و ویرانه . حتی می توان گفت که زندانى بیش نیست.

معیار در انتخاب همسر

اسلامدر جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكیم بنیاد خانواده ، بر دو امر تاكید دارد: یكى ایمان و دیگرى اخلاق ، و به كسانى كه قصد ازدواج دارند توصیه مى‏كند كه دین و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.

مردى به خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان دیندار ازدواج كن تا خیر فراوانى نصیب تو شود» . (1)

على بن موسى الرضا علیه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و شایسته نصیب انسان نمى‏شود، زنى كه شوهرش را خشنود مى‏سازد و در غیاب او،از خودش و زندگی شوهرش نگهدارى مى‏كند» . (2)

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: «اگر كسى از دختر شما خواستگارى كرد و دین و اخلاقش را پسندید،با اووصلت ایجاد كنید و گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمین به وجود مى‏آید» . (3)

براى حسن رابطه بین زن و شوهر و بقاء و استحكام بنیاد خانواده ، و براى جلوگیرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترین وسیله رعایت ارزش‏هاى اخلاقى است و در این رابطه توصیه‏هاى فراوانی شده است.

اسلام،ازدواج را پیمانى مقدس مى‏داند كه بین زن و مرد، به اعتبار این كه دو انسان هستند بسته مى‏شود و مهمترین هدفش،تامین نیازهاى انسانى، آرامش و سكون و انس زن و مرد به یكدیگر است؛حتى تولید و پرورش فرزندان را نیز، در راه تامین هدف عالى انسانى محسوب مى‏دارد.

قرآن كریم در این رابطه مى‏گوید: «و از نشانه‏هاى خداست كه براى شما از جنس خودتان همسرانى بیافرید تابا تمایلبه سوى آنان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا كه در این موضوع براى اندیشمندان نشانه‏هایى است»( روم/21)

در آیه مذكور،انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده است. در پیمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىیکدیگر جذب وبا هممتحد و یك دل مى‏شوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت یكدیگر قرار مى‏گیرند. مأنوس، همفكر،هم راز و یك هدف مى‏شوند.

در آیه مذكور، زندگى خانوادگى،بر دو پایه نیرومند مودت و رحمت استوار گشته است.یكى از پایه‏هاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یكدیگر است. زن و شوهر خوبى‏ها و نقاط مثبت یكدیگر را مورد توجه قرار مى‏دهند و از صمیم قلبیکدیگر را دوست مى‏دارند. هر یك از آنان، دیگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت ، آرامش و دلگرمى و شریك زندگى مى‏شمارد و از این نعمت بزرگ قدردانى و سپاسگزارى مى‏كند.

پایه دیگر ازدواج،كه در آیه به آن اشارتشده "رحمت" یعنى مهربانى و دلسوزى است ، هر گاه یكى از زوجین به نقصان و ضعف و نیازى در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر می کند ، او فکر‏كند كه همسرش یك انسان است و انسان بى نقص نیست. چنان كه خود نیز بى عیب نمی باشد.پس با نرمى و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى،نقص او را در صورت امكان برطرفمیسازد و در صورت عدم امكان ،او را با همان حال مى‏پذیرد. نقصانش را نادیده مى‏گیرد و به زندگى ادامه مى‏دهد. لازمه رحمت و دلسوزى ، این است كه چنانچهفرد خیر و صلاح خود را مى‏خواهد،در همه حال خواسته‏ها و تمایلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود مى‏خواهد براى او نیز بخواهد و همواره به فكر تامین سعادت، آسایش وآرامش او نیز باشد.

قرآن مجید در این رابطه،تعبیر بسیار جالبى دارد و زن و شوهر را چنین توصیف مى‏كند:

«زنان براى شما لباس هستند و شما نیز براى آنان لباس هستید» ( بقره/187)

لباس،مجموع بدن انسان را با همه كمالات، نواقص، خوبى‏ها، بدى‏ها، زیبایى‏ها و زشتى‏ها در بر مى‏گیردواز سرما و گرما و خطر حفظ مى‏كند . بر زیبایى‏هایش مى‏افزاید و عیوبش را مى‏پوشاند. لباس نزدیكترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهاى اولیه به شمار مى‏رود. زن و شوهر نیز، نسبت به یكدیگر باید همانند لباس باشند ، همدیگر را با همه نواقص و كمالات بپذیرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش یكدیگر باشند. بر زیبایى‏هاى هم بیفزایند و عیوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.

اسلام،در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنین مى‏اندیشد و آن را بر چنین پایه‏هایى استوار ساخته است. تشكیل چنین خانواده‏هایى در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنیوى و اخروى او را تامین مى‏كند. اگر بنیاد خانواده بر پایه‏هاى ایمان و محبت استوار گردد،كانون خانواده گرم و با صفا مى‏شود و از كشمكش‏ها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگیرى مى‏كند.

پیامبراسلام صلى الله علیه و آله فرمود: « كاملترین مردم از جهت ایمان،كسى است كه اخلاقش خوب تر باشد، و بهترین شما كسانى هستند كه نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (4)امام سجاد علیه السلام فرمود: «حق همسرت این است كه بدانىخداى متعال او را وسیله آرامش و انس تو قرار داده و بدانى كه او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس او را گرامى بدار و با وى مدارا كن،گرچه تو نیز بر او حقى بزرگ دارى، اما باید نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . باید خوراك و پوشاك او را تامین كنى و اشتباهات و لغزش‏هایش را ببخشى » (7)

حضرت موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: « جهاد زن در این است كه خوب شوهردارى كند» . (8)

اسلام عنایت ویژه‏اى به اخلاق دارد و رعایت ارزش‏هاى اخلاقى را براى سلامت خانواده و تحكیم بنیانآن ضرورى و لازم مى‏داند.

به نظر مى‏رسد یكى از عوامل مهم تزلزل بنیاد خانواده، بى‏توجهى به مسائل اخلاقى است و براى حل این مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض تهدید جدى قرار داده ، چاره‏اى جز احیاى ارزش‏هاى اخلاقى به ویژه اخلاق خانواده نداریم.