سي ويكم تيرماه سالروز ارتحال عارف ناشناخته و عالم انديشمند معاصر مرحوم حضرت آيت الله العظمي آخوند ملاعلي معصومي همداني (ره ) است . ايشان در دوازدهم ربيع الاول 1312 قمري (1274 ش ) در روستاي وفس شهرستان رزن همدان ديده به جهان گشود. پدر ايشان مردي پرهيزكار و باتقوا به نام ابراهيم بود و پس از مشاهده ي هوش و نبوغ فرزندش آخوند ملاعلي را نزدمرحوم آخوند محمدتقي ثابتي براي آموختن و فراگيري قرآن فرستاد. آخوند همداني پس از فراگيري مقدمات عازم شهر همدان شد و در حوزه علميه آن شهر نزد عالماني چون آيت الله ميرزا عبدالرزاق محدث حائري و مرحوم حاج شيخ علي دامغاني به تحصيل پرداخت و از محضر عارف وارسته آيت الله شيخ علي گنبدي همداني (از عرفاي بزرگ و مدفون در قبرستان شيخان قم ) بهره ها گرفت . همچنين در تهران نزد آيت الله شيخ عبدالنبي نوري و آيت الله العظمي تنكابني به ادامه تحصيل پرداخت . آخوند ملاعلي پس از ورود مرحوم آيت الله حائري يزدي به قم و تاسيس حوزه علميه به درس ايشان راه يافت و همواره يكي از بهترين شاگردان آن بزرگوار بود و آيت الله حائري از مرحوم آخوند به علت هوش و حافظه خويشان به عنوان كتابخانه سيار نام مي برد. آيت الله معصومي در قم از دروس اخلاق ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي نيز استفاده مي كرد . در سال 1350 قمري مردم همدان از آيت الله حائري يزدي تقاضا نمودند كه آقاي آخوند به وطن اصلي خود برگردد و امور مذهبي آن ديار را برعهده بگيرد. مرحوم حائري يزدي پس از موافقت با اين درخواست مي فرمايند : من مجتهد عادلي را براي مردم شهر همدان فرستادم . آخوند ملاعلي همداني پس از ورود به همدان علاوه بر اداره امور ديني خدمات شاياني را انجام دادند كه مي توان به 1 ـ بازسازي مدرسه علميه زنگنه احياي مدرسه علميه آخوند و چندين مدرسه ديگر .
2 ـ تاسيس كتابخانه بزرگ غرب 3 ـ انتشار نشريه پيك اسلام و ... اشاره كرد . همچنين در اين سالها و در قم شاگردان بسياري را پرورش دادند كه از جمله مي توان از مرحوم آيت الله بهاالديني ره شهيد دكتر مفتح آيت الله سيدمحمود طالقاني مرحوم شيخ محمد تقي بهلول آيت الله العظمي نوري همداني ـ مدظله العالي ـ آيت الله سيد مصطفي هاشمي آيت الله صابري همداني شيخ رضا و شيخ علي انصاري همداني شيخ احمد رحماني و آيت الله موسوي همداني و بسياري ديگر را نام برد. ايشان در جريان انقلاب اسلامي از جمله عالماني بود كه در خرداد 42 براي اعلام حمايت از امام خميني با وجود محدوديت هاي دولت به تهران مهاجرت كرد. ارتباط ايشان با مرحوم امام راحل بسيار صميمانه بود و در پيامي مرحوم آخوند از امام به عنوان ابوذر و حضرت امام نيز ايشان را به عنوان سلمان تعبير كرده اند. فرزند بزرگوار آيت الله معصومي نيز به دست عوامل ساواك به شهادت رسيد و هرگز جسدش پيدا نشد. ايشان پناهگاه مبارزان عليه رژيم سفاك پهلوي در همدان بود. از جمله رويارويي هاي آن بزرگوار با رژيم پهلوي قضيه نپذيرفتن قرآن هاي اهدايي شاه بود كه در تاريخ انقلاب اسلامي ثبت و ضبط گرديده است .
آخوند همداني عمري را در زهد و تقوا گذراند و حتي از خود منزلي نداشت و بسيار ساده زندگي نمود. بسيار به امام زمان عليه السلام ارادت داشت و به معناي واقعي كلمه سرباز مطيع ايشان بود.آيت الله العظمي معصومي با اين كه به اجتهاد رسيده و مرجعيت ايشان مسلم بود و از سوي مردم با تقاضاي انتشار رساله مواجه بودند از اين كار سرباز مي زدند و مي فرمودند. نيازي نيست و همين رساله ها كافي است .
سرانجام اين عالم فرزانه و عارف گمنام پس از عمري جهاد و خدمت به اسلام بر اثر بيماري در 31 تيرماه 1357 در شهر لندن در گذشت . پيكر آن بزرگوار پس از انتقال به همدان در ميان انبوه عزاداران در گلزار شهداي اين شهر به خاك سپرده شد. هنگام تشييع پيكر اين عارف رباني بين مردم و نيروهاي نظامي رژيم پهلوي درگيري خونيني رخ داد و چندين نفر به شهادت رسيدند. و اين اولين كشتار علني مردم همدان بود. يادش گرامي و راهش پر رهرو باد.
تقي سالك اكمل
منابع : مطالب تاريخي اين نوشته از كتابهاي همچو سلمان نوشته محمد قنبري و تناسب سيماي علم و عرفان از محمد جوادي اخذ شده است .