تاریخچه ای از علم احتمال

پیدایش رسمی احتمال از قرن هفدهم به عنوان متدی برای محاسبه شانس در بازیهای قمار بوده است. اگر چه ایده های احتمال شانس و تصادفی بودن از تاریخ باستان در رابطه با افسونگری و بخت آزمایی و بازیهای شانسی و حتی در تقسیم کار بین راهبان درمراسم مذهبی وجود داشته است و به علاوه شواهدی از بکارگیری این ایده ها در مسائل حقوق،بیمه،پزشکی و نجوم نیز یافت می شود، اما بسیار عجیب است که حتی یونانیان اثری از خود در رابطه با استفاده از تقارنی که در هندسه بکار می برده اند در زمینه احتمال یا اصولی که حاکم بر مسایل شانس می باشد باقی نگذاشته اند. ارسطو پیشامدها را به سه دسته تقسیم می نمود:

۱) پیشامدهای قطعی که لزومآ اتفاق می افتادند. ۲) پیشامدهای احتمالی که در بیشتر موارد اتفاق می افتادند. ۳) پیشامدهای غیر قابل پیش بینی وغیر قابل شناسایی که فقط با شانس محض رخ میدهند.

اما ارسطو به تعبیرهای مختلف احتمال اعتقاد نداشته و فقط احتمال شخصی که مربوط به درجه اعتقاد افراد نسبت به وقوع پیشامدهاست را معتبر دانسته است. پاسکال وفرما اولین کسانی هستند که در اوایل قرن هفدهم مسایل مربوط به بازیهای شانسی را مورد مطالعه قرار دادند و این دو نفربه عنوان بنیانگذاران تئوری ریاضی احتمال لقب گرفته اند. دانشمندانی ازقبیل هی گنز کارهای آنها را ادامه داده و ویت و هلی این مسایل را درآمارهای اجتماعی بکار گرفتند. این علم جدید نخستین نقطه اوج خود را در اثر مشهوری از یاکوب برنولی بدست آورد. در این اثر علاوه بر تعریف کلاسیک احتمال ریاضی،اساس خاصی ازقانون اعدادبزرگ وکاربردهای احتمال درآمارهای اجتماعی نیزمطرح شده است.درقرن هجدهم متفکران بزرگی چون دمو آور، دانیل برنولی، آلمبرت، اویلر، لاگرانژ، بیز، لاپلاس وگاوس قسمتی از وقت خود را به این علم جدید اختصاص دادند. جرج لامو کاردانو و بخصوص گالیلو گالیله از جمله پیشکسوتان دانش ریاضی هستند که احتمال های مربوط به بسیاری از بازی های تصادفی را محاسبه کرده اند. علاوه بر اینها کوشش کرده اند تا مبنایی ریاضی برای احتمال فراهم آورند. کاردانو حتی درباره قمار بازی کتابی نوشت که شامل بخش هایی درباره روش های نیرنگ است.بیز در سال ۱۷۶۳ قانون معروف بیز را ارائه می دهد و لاپلاس در نوشته ای تمام موضوع علم احتمال را جمع آوری می کند. بسیاری ازمسائل احتمال حتی قبل ازبیان اصول آن توسط کلموگرف درسال ۱۹۳۳ با ابزارهای تجربی و حتی نظری توسط دانشمندان مطرح شده است. ولی کلموگرف با بیان اصول احتمال پایه این علم و ارتباط دقیق آنرا باریاضی مستحکم می نماید. در این زمان احتمال به عنوان یکی از شاخه های ریاضی، نه تنها کلیه ابزارهای ریاضی را جهت پیشرفت بکار می گیرد، بلکه توانسته کاربردهایی را در حل برخی از مسایل ریاضی داشته باشد. نظریه احتمالی اعداد،نظریه احتمالی ترکیباتی و کاربرد  شاخص احتمال در برخی از مسایل آنالیز، بعضی از کاربردهای احتمال در ریاضی هستند. از طرف دیگر احتمال به عنوان زیر بنای ساختاری و اصول ریاضی علم آمار، در جهت پیشرفت این علم و توان بخشی به دستورات آن نقشی اساسی دارد.مسائل جالب احتمال هندسی و نظریه احتمالی اعداد، شمه ای از زیبایی های احتمال است که همه اینها با هم زیبایی ، کارآیی علم احتمال را نشان می دهند.